Κι έχει παρακλάδια πολύ βαθύτερα από ότι εκτιμούν στην παρούσα συγκυρία οι περισσότεροι επενδυτές
.Η παρούσα κρίση έχει προφανώς τα διακριτικά χαρακτηριστικά της Ευρωζώνης. Εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο σχεδιάστηκε η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση, και με βάση τα άρθρα 123 και 125 της Συνθήκης της Λισσαβόνας. δεν υπάρχει κανένας εξειδικευμένος μηχανισμός για τη διάσωση της Ελλάδας από την Ε.Ε. εκτός από τα κράτη μέλη ή την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Είναι αλήθεια βέβαια ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να επικαλεσθεί το άρθρο 122 για να συνδράμει ένα κράτος μέλος που ‘απειλείται από σοβαρές δυσκολίες οι οποίες έχουν προκληθεί από φυσικές καταστροφές ή από έκτακτες περιστάσεις που βρίσκονται πέρα από τον έλεγχό του’, αλλά στην παρούσα συγκυρία κανείς δεν θέλει να προσποιηθεί ότι το φουσκωμένο ελληνικό έλλειμμα οφείλεται σε χτύπημα Θεού. Παράλληλα η Ελλάδα δεν μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της όπως θα έκανε στην εποχή της δραχμής πριν την ΟΝΕ. Και δεν υπάρχει ούτε καν μηχανισμός για να εγκαταλείψει η χώρα την Ευρωζώνη. Όλα αυτά σημαίνουν ότι υπάρχουν μόνο τρεις δυνατότητες: Πρώτη, οι πιο άγριες δημοσιονομικές περικοπές στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία – ο περιορισμός του ελληνικού ελλείμματος από 13% σε 3% του ΑΕΠ μέσα σε 3 μόλις χρόνια, δεύτερη η στάση πληρωμών της Αθήνας σε μέρος ή το σύνολο του ελληνικού δημοσίου χρέους, τρίτη και πιο πιθανή κάποιος τύπος ‘διάσωσης’ της χώρας με επικεφαλής το Βερολίνο. Επειδή καμιά από τις συγκεκριμένες επιλογές όμως δεν είναι ελκυστική, και επειδή κάθε απόφαση που θα ληφθεί για την Ελλάδα θα έχει επιπτώσεις για την Πορτογαλία, την Ισπανία και ίσως για άλλες χώρες, μπορεί να έχουμε πολλά παζάρια πριν την τελική απόφαση.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ευρωζώνης δεν πρέπει να μας αποσπούν ωστόσο από τη γενική φύση της δημοσιονομικής κρίσης που πλήττει σήμερα τις περισσότερες δυτικές οικονομίες. Μπορούμε να αποκαλέσουμε το φαινόμενο ‘η φράκταλ γεωμετρία του χρέους’: το πρόβλημα είναι κατά βάση το ίδιο, από την Ισλανδία ως στην Ιρλανδία και από τη Βρετανία ως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Απλά έχει διαφορετικές διαστάσεις ανά χώρα.
Οι πολίτες του δυτικού κόσμου θα μάθουν ότι δεν υπάρχει κεϋνσιανή λύση χωρίς κόστος. Τα ελλείμματα δεν είναι δυνατό να μας ‘σώσουν’ ούτε στο ήμισυ αυτού που επιτυγχάνει η νομισματική πολιτική – μηδενικά επιτόκια και ποσοτική χαλάρωση. Καταρχήν οι επιπτώσεις της αύξησης των κρατικών δαπανών (ο καθαγιασμένος ‘πολλαπλασιαστής’) είναι πολύ πιο περιορισμένες από ό,τι ελπίζουν οι υποστηρικτές τους. Δεύτερον, υπάρχει πολύ μεγάλος βαθμός ‘διαρροής’ από τις ανοικτές οικονομίες προς τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Τρίτον οι εκρήξεις του δημόσιου χρέους καταλήγουν σε λογαριασμούς που πρέπει να πληρωθούν πολύ πιο σύντομα απ' ό,τι περιμένουμε.
Για τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, την αμερικανική, η μέρα του απολογισμού μοιάζει καθησυχαστικά μακρινή. Όσο χειρότερα γίνονται τα πράγματα στην Ευρωζώνη, τόσο περισσότερο ισχυροποιείται το αμερικανικό δολάριο καθώς οι νευρικοί επενδυτές αποθηκεύουν τα μετρητά τους στον ‘ασφαλή λιμένα’ των αμερικανικών ομολόγων. Αυτό μπορεί να κρατήσει για μερικούς μήνες, όπως είχε συμβεί και στη μεγάλη όξυνση του τραπεζικού πανικού στα τέλη του 2008, όπου ανέβαιναν το δολάριο και τα αμερικανικά ομόλογα
Όμως και η απλή ματιά στη δημοσιονομική θέση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ (για να μην αναφερθούμε στις Πολιτείες) αποστερεί κάθε νόημα από τη φράση ‘ασφαλής λιμένας’. Τα αμερικανικά χρεόγραφα είναι τόσο ασφαλής λιμένας όσο ήταν το Περλ Χάρμπορ το 1941. Ακόμα και με βάση τις προβλέψεις του νέου προϋπολογισμού του Λευκού Οίκου το αμερικανικό χρέος θα ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ μέσα σε 2 μόλις χρόνια. Φέτος, όπως και πέρυσι, το ομοσπονδιακό έλλειμμα θα φτάσει το 10% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις της Υπηρεσίας Προϋπολογισμού του Κογκρέσου οι ΗΠΑ ποτέ ξανά δεν θα έχουν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Και όντως έτσι είναι, ποτέ ξανά.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δημοσίευσε πρόσφατα μια σειρά εκτιμήσεων για τις δημοσιονομικές προσαρμογές που θα έπρεπε να κάνουν οι αναπτυγμένες οικονομίες για την αποκατάσταση της δημοσιονομικής σταθερότητάς τους μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Στη χειρότερη θέση βρίσκονται η Ιαπωνία και η Μεγάλη Βρετανία (που θα έπρεπε να κάνουν μια δημοσιονομική σύσφιξη κατά 13% του ΑΕΠ). Στη συνέχεια ακολουθούν η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Ελλάδα (9% του ΑΕΠ). Και στην έκτη θέση βρίσκεται η Αμερική που θα πρέπει να συσφίξει τη δημοσιονομική πολιτική της κατά 8,8% του ΑΕΠ.
Όπως δείχνουν πολλές εμπειρικές μελέτες οι εκρήξεις του δημόσιου χρέους πλήττουν τις οικονομίες ενισχύοντας τους φόβους για στάση πληρωμών και / ή υποτίμηση του νομίσματος πέρα από τον πληθωρισμό, και ωθώντας σε αύξηση των πραγματικών επιτοκίων. Τα υψηλότερα πραγματικά επιτόκια στη συνέχεια επιδρούν ως βαρίδι στην ανάπτυξη, ιδίως αν ο ιδιωτικός τομέας είναι κι αυτός πολύ υπερχρεωμένος – όπως πράγματι συμβαίνει στις περισσότερες δυτικές οικονομίες σήμερα.
Μολονότι το ποσοστό αποταμίευσης των αμερικανικών νοικοκυριών αυξήθηκε από τότε που ξεκίνησε η Μεγάλη Κάμψη, δεν έχει αυξηθεί αρκετά ώστε να απορροφά το 1 τρις δολάρια των εκδόσεων κρατικών ομολόγων στις οποίες προβαίνουν ετησίως οι ΗΠΑ. Μόνο δύο πράγματα εμποδίζουν ακόμη την αύξηση των αποδόσεων των αμερικανικών χρεογράφων: οι αγορές ομολόγων (και τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων που πολλοί διαχειριστές χαρτοφυλακίων ανταλλάσσουν με ομόλογα) από την FED και η συσσώρευση συναλλαγματικών αποθεμάτων από τις κινεζικές νομισματικές αρχές.
Αλλά τώρα η FED περιορίζει αυτές τις αγορές και αναμένεται να περιστείλει την ποσοτική χαλάρωση. Εντωμεταξύ οι Κινέζοι έχουν περιορίσει δραστικά τις αγορές αμερικανικών ομολόγων από το 47% των νέων εκδόσεων του 2006 σε 20% το 2008 και σε ένα εκτιμώμενο 5% το 2009. Δεν είναι να απορεί κανείς που η Morgan Stanley προβλέπει ότι οι αποδόσεις των 10ετών ομολόγων θα φτάσουν φέτος από το 3,5% στο 5,5%. Καθώς το ομοσπονδιακό χρέος πλησιάζει με ταχείς ρυθμούς τα 1.500 δις δολάρια συνεπάγεται επιπλέον καταβολές τόκων άνω των 300 δις.
Ο νέος προϋπολογισμός της κυβέρνησης Ομπάμα εκτιμά ότι η πραγματική ανάπτυξη θα κινείται με 3,6% κατά την επόμενη 5ετία, έναντι πληθωρισμού κατά μέσο όρο 1,4%. Αλλά με την αύξηση των πραγματικών επιτοκίων η ανάπτυξη μπορεί να είναι χαμηλότερη. Υπό αυτές τις συνθήκες οι πληρωμές τόκων σαν τμήμα των ομοσπονδιακών εσόδων θα πετάξουν στα ύψη - από το ένα δέκατο στο ένα πέμπτο και στη συνέχεια στο ένα τέταρτο. Την περασμένη βδομάδα ο οίκος Moody’s προειδοποίησε ότι η τριπλή ΑΑΑ πιστοληπτική αξιολόγηση των Ηνωμένων Πολιτειών δεν πρέπει να θεωρείται εγγυημένη. Η εν λόγω προειδοποίηση φέρνει στο νου τη θανατηφόρα ερώτηση του Λάρι Σάμερς (που την είχε θέσει πριν επιστρέψει στην κυβέρνηση): «Για πόσο καιρό θα μπορεί ο μεγαλύτερος δανειολήπτης του κόσμου να είναι και η πρώτη παγκόσμια δύναμη;».
Κατά συνέπεια, ίσως και να μην είναι τυχαίο που η δημοσιονομική κρίση της Δύσης ξεκίνησε στην Ελλάδα, τόπο γέννησης του δυτικού πολιτισμού. Σύντομα θα περάσει τη Μάγχη και θα φτάσει στη Βρετανία. Αλλά το κύριο ερώτημα είναι πότε αυτή η κρίση θα αγγίξει την πιο πρόσφατη κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.
Δημοσίευση σχολίου