Γιώργος Χαμηλάκης*
Μετά την κατάρρευση της Σ. Ένωσης, οι Η.Π.Α. αποτέλεσαν την μοναδική υπερδύναμη του διεθνούς συστήματος, και αναμενόμενα θα επεδίωκαν την διατήρηση και συνέχιση του statusquo με την αποκρυστάλλωση της συγκριτικής διαφοράς ισχύος σε ένα μονοπολικό σύστημα. Εν αντιθέσει με τις Η.Π.Α., η Κίνα επεδίωκε μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου την προοδευτική αύξηση της διεθνούς ισχύς της και την μετατροπή του statusquο προς ένα πολύ-πολικό σύστημα, εντός του οποίου η ίδια θα έχει μεγαλύτερη πολιτική δύναμη να ελέγχει τις διεθνείς εξελίξεις και να διαθέτει μεγάλη επιρροή στις διεθνείς αγορές και στην παγκόσμια οικονομία. Τόσο η Κίνα, όσο και η Ρωσία, η οποία ακολουθεί αντίστοιχη στρατηγική από την αρχή της περιόδου Πούτιν, βλέπουν με σκεπτικισμό την Αμερικανική ηγεμονία και είναι επιφυλακτικές ως προς τις προθέσεις της Ουάσιγκτον σε διεθνή ζητήματα που τους αφορούν.
Μια ενδιαφέρουσα ανάλυση, θέλει την Ρωσία να αρνείται εντελώς το δυτικό φιλελεύθερο τρόπο οργάνωσης του διεθνούς συστήματος, και να επιθυμεί την επιστροφή στην διαχείριση των διεθνών σχέσεων βάσει της realpolitik. Αυτός ο τρόπος σκέψης εξηγεί τις ισχνές της προσπάθειες για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και την στάση της αναφορικά με ανθρωπιστικές παρεμβάσεις και αλλαγές καθεστώτων.
Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου η Ρωσία, αν και αναδείχθηκε ως ένα αρκετά αδύναμο κράτος με πληθώρα εσωτερικών προβλημάτων, θέλησε να κατέχει μία ισχυρή θέση στο μονοπολικό σύστημα. Η πεποίθηση ωστόσο, για κάποιο ευρασιακό πεπρωμένο και η αδυναμία, ή και απροθυμία της, να ενσωματώσει τις ‘’δυτικές’’ νόρμες και να γίνει ένα καλόπιστο κράτος-μέλος σε αυτό το σύστημα, την οδήγησαν σε τροχιά σύγκρουσης με την Δύση μέσω των μη νομιμοποιημένων, κατά τα δυτικά πρότυπα, πρακτικών της. Χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του Πούτιν στο Μόναχο το 2007, όπου μεταξύ άλλων δήλωνε: «Το μονοπολικό σύστημα είναι προβληματικό. Δεν είναι μόνο απαράδεκτο αλλά και αδύνατο να λειτουργήσει ικανοποιητικά στο σημερινό κόσμο, καθώς είναι επιζήμιο όχι μόνο για όλους αυτούς μέσα στο σύστημα, αλλά και για το σύστημα το ίδιο επειδή καταστρέφει το εαυτό του εκ των έσω.»
Έτσι, για να αποτελέσει η Ρωσία έναν πόλο σε αυτό το νέο διεθνές σύστημα που προοδευτικά προσπαθεί να εγκαθίδρυση, ζητά σε πολιτικό επίπεδο, μία σφαίρα επιρροής στo τόξο στα δυτικά της σύνορα . Έχοντας, συνεπώς, τεταμένες έως και εχθρικές προθέσεις για τις Βαλτικές Δημοκρατίες – οι οποίες πλέον αποτελούν και μέλη του ΝΑΤΟ- επιδιώκει τον έλεγχο στα κράτη της Λευκορωσίας, Ουκρανίας, Μολδαβίας, Αρμενίας, Γεωργίας, Αζερμπαϊτζάν, και την διατήρηση σχετικά στενών στρατηγικών σχέσεων με τις γεωπολιτικά σημαντικές και περιφερειακά ισχυρές, Τουρκία και Ιράν. Αναφορικά με τις έξι πρώτες, η Ρωσία ζητά εκείνες να είναι ευαίσθητες στις βουλές της ίδιας, διαθέτοντας ένα άτυπο αλλά ουσιαστικό «δικαίωμα εποπτείας και αρνησικυρίας» των σχέσεων αυτών των χωρών με την Δύση, και εμποδίζοντας την εξάπλωση των δυτικών οργανισμών και θεσμών σε αυτές τις περιοχές. Επίσης, στοχεύοντας να αυξήσει την επιρροή της σε έναν αναδυόμενο πολύ-πολικό κόσμο , η Ρωσία επιδιώκει νέους στρατηγικούς εταίρους, όπως οι BRICS, και άλλοι συνασπισμοί.
Η άνωθεν ανάλυση αποτελεί προσέγγιση μιας παλιάς στρατηγικής θεώρησης της Γεωπολιτικής, σύμφωνα με την οποία οι μεγάλες δυνάμεις θέλουν να κυριαρχήσουν σε πρώτη στάδιο εντός της περιφέρειας τους, και να εμποδίσουν τις αντίπαλες μεγάλες δυνάμεις να κυριαρχήσουν στις δικές τους περιφέρειες ( κάτι που εξηγεί αντιστοίχως και τις προσπάθειες για εξάπλωση του ΝΑΤΟ, και ένταξης στους κόλπους του οργανισμού κρατών της Ευρώπης που ανήκαν στον δεύτερο κόσμο, τουτέστιν υπό την πάλαι πότε σοβιετική σφαίρα επιρροής). Είναι αυταπόδεικτο άλλωστε, βάσει του ρεαλιστικού παραδείγματος, πως η Δύση δεν μπορεί να επιτρέψει μια εκτεταμένη ρωσική σφαίρα επιρροής, ειδικά την στιγμή που η Ρωσία έχει την στήριξη της Κίνας σε πολλαπλά επίπεδα, και που διαφαίνεται μία από κοινού προσπάθεια αποδυνάμωσης της φιλελεύθερης διεθνής τάξης
Είναι λογικό η σταθερότητα και ο βαθμός ολοκλήρωσης των σχέσεων Ρωσίας- Κίνας να προκαλεί ανησυχία στις Η.Π.Α.. Προσπάθειες ανάσχεσης κατά των δύο όμως, έχουν κριθεί πως συνεισφέρουν στην στενότερη συνεργασία μεταξύ τους. Για τις Η.Π.Α., «το πρόβλημα της Ρωσίας» έγκειται και στην πιθανή ανάμειξη της τελευταίας στις εσωτερικές τους υποθέσεις. Η υψηλή στρατηγική της Ρωσίας φαίνεται να περιλαμβάνει την άσκηση πολιτικής επιρροής στα δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, την ποικιλότροπη πρόκληση πολιτικών τριβών και την υποστήριξη του λαϊκισμού στην Δύση. Έτσι, ο ρωσικός αναθεωρητισμός εκδηλώνεται στρατιωτικά στην Ουκρανία και την Συρία, πολιτικά μέσω της χρήσης πληροφοριών και με ψυχολογικές επιχειρήσεις ή κυβερνο-επιθέσεις, και διπλωματικά αμφισβητώντας το status quo στους παγκόσμιους θεσμούς.
*Δόκιμος ερευνητής της ομάδας Διαχείρισης Κρίσεων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
Δημοσίευση σχολίου