Τη ζήτησε η Ελλάδα από τους Ευρωπαίους εταίρους και το ΔΝΤ, τη ζητούν σε καθημερινή βάση οι κυβερνώντες από τους πολίτες. Κι όλα αυτά την ώρα που η χώρα μας υπολείπεται σταθερά των δεσμεύσεών της για συνεισφορά στις πιο φτωχές χώρες.
Αλληλεγγύη είναι να συμμετέχεις στη συγκέντρωση βοήθειας για την Αϊτή ή να αφήνεις τον Πακιστανό να σου καθαρίσει τα τζάμια; Το σίγουρο είναι ότι είναι στοιχείο πολιτισμού τουλάχιστον για τις σύγχρονες κοινωνίες.
«Ως χαρίεν έστ' άνθρωπος, αν άνθρωπος η». Το αρχαίο ρητό του Μενάνδρου δείχνει πόσο παλιά είναι η κοινωνική αλληλεγγύη. Τόσο παλιά όσο ο άνθρωπος. Προσφορά που μοιράζεται σε όσους την έχουν ανάγκη, χωρίς ανταπόδοση. Εθελοντική δηλαδή που ουδεμία σχέση έχει με τα χρήματα, αλλά με την έμπρακτη βοήθεια στον συνάνθρωπο. Είναι άλλο να προσφέρεις ό,τι έχεις και άλλο να προσφέρεις ό,τι είσαι. Δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη εθελοντισμός προέρχεται από το ρήμα «εθέλω» που σημαίνει θέλω πολύ...
Οι ιδέες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της κοινωνικής αλληλεγγύης κατά την αρχαιότητα, πήγασαν από τον φιλοσοφικό ιδεαλισμό του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και των Στωικών Φιλοσόφων. Οι ιδέες αυτές επηρέασαν τους ανθρώπους των κοινωνιών της εποχής και τους προέτρεψαν σε εκδηλώσεις φροντίδας και συμπαράστασης -κυρίως υλικής- προς ομάδες ανθρώπων φτωχών, αναξιοπαθούντων, υστερούντων σωματικά και πνευματικά. Η κοινωνική νομοθεσία του Σόλωνα και του Περικλή περιλάμβανε μέτρα για την προστασία χηρών και ορφανών, τη συνταξιοδότηση αναπήρων και ηλικιωμένων, την πρόσληψη ανέργων σε κρατικές υπηρεσίες για εκτέλεση κοινωφελών έργων κ.λπ.
Την πρωτοβυζαντινή περίοδο ο σημαντικότερος εκφραστής της εθελοντικής προσφοράς θεωρείται ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος ιδρύοντας τη Βασιλειάδα, αντιμετώπισε με ιδιαίτερο ζήλο τις ανάγκες των φτωχών, των αδυνάτων και των ξένων προσφέροντάς τους ανάπαυση, παρηγοριά, κλίνη, τροφή, ακόμα και την ευκαιρία να μάθουν κάποια τέχνη για να μπορούν να ζήσουν ανεξάρτητοι στην κοινωνία.
Η μεταπολεμική Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του '40 ήρθε αντιμέτωπη με ένα πλέγμα κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών προβλημάτων. Κυρίαρχο, μέσα στα άλλα, ήταν το πρόβλημα της επιβίωσης και προστασίας των παιδιών που είχαν χάσει γονείς και οικογένειες στη δύσκολη αυτή περίοδο και η ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων ορεινών και παραμεθόριων περιοχών.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης (ΙΚΠΑ) πρώτα ιδρύθηκε η ερανική επιτροπή «Πρόνοια Βορείων Επαρχιών της Ελλάδος», το 1947, που μετονομάστηκε σε «Βασιλική Πρόνοια», το 1955, για την αντιμετώπιση της οξυμένης ανάγκης προστασίας κυρίως των παιδιών.
Καθώς τα χρόνια περνούν και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση της χώρας σταδιακά ομαλοποιείται, η «Βασιλική Πρόνοια» μετεξελίσσεται το 1970 σε «Εθνικό Οργανισμό Πρόνοιας» με διευρυμένο αντικείμενο παρέμβασης τόσο στην κοινωνική προστασία της ελληνικής οικογένειας όσο και στη στήριξη ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.
Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας, η ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής, η ένταξη στην ΕΟΚ, η αναπτυξιακή-εκσυγχρονιστική πορεία της χώρας στις τρεις τελευταίες δεκαετίες και οι νέες κοινωνικές ανάγκες που προέκυψαν από τις αλλαγές στην οικογένεια και την εμφάνιση νέων ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων, οδήγησαν στην οργανωτική ανασυγκρότηση του χώρου της πρόνοιας με σημαντικό βήμα την κατάργηση και ταυτόχρονα την τυπική-θεσμική συγχώνευση των προνοιακών φορέων ΠΙΚΠΑ, Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας και Κέντρου Βρεφών «Η ΜΗΤΕΡΑ», το 1998, στον «Εθνικό Οργανισμό Κοινωνικής Φροντίδας (ΕΟΚΦ)».
Σύμφωνα με τον Χάρτη για την Εθελοντική Εργασία που συνέταξε η Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι όροι Εθελοντική Δράση και Εθελοντική Συμβολή αναφέρονται σε εκείνα τα έργα και τους ρόλους, που αναλαμβάνονται και εκτελούνται από τους πολίτες με την ελεύθερη βούλησή τους δίχως οικονομικό αντίκρισμα για κάποιο κοινωνικά ωφέλιμο σκοπό.
Είναι προσφορά η οποία -και σήμερα ακόμη- μπορεί σε αρκετές περιπτώσεις να είναι γνήσια «εθελοντική», δηλαδή να είναι προσφορά υπηρεσιών χωρίς ανταλλάγματα και να έχει κίνητρο από την πλευρά των εθελοντών την ευημερία του κοινωνικού συνόλου...
«Μικρή η βοήθεια αλλά τουλάχιστον να πιάνει τόπο»
Η Ελλάδα σταθερά υπολείπεται των δεσμεύσεών της για συνεισφορά σε αναπτυξιακή βοήθεια στις πιο φτωχές χώρες, δηλαδή βοήθεια που προορίζεται για τη δημιουργία υποδομών σε μια αναπτυσσόμενη χώρα.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, σε επιστολή του προς την Ελληνική Συμμαχία Ενάντια στη Φτώχεια, ο υφυπουργός Εξωτερικών Σπύρος Κουβέλης παραδέχεται ότι θα μειωθεί κι άλλο ως αποτέλεσμα της κρίσης. Επιπλέον κατευθύνει τη βοήθειά της σε χώρες που δεν συγκαταλέγονται ανάμεσα σ' αυτές που υποφέρουν περισσότερο, ενώ χρησιμοποιεί διάφορα «κόλπα» για να εμφανίζει αυξημένη αρωγή που στην ουσία μπορεί να αποτελεί βοήθεια στην ...ελληνική οικονομία. Ακόμη όμως και στη βοήθεια που παρέχουμε, είτε αναπτυξιακή είτε ανθρωπιστική -δηλαδή αρωγή που έχει στόχο την ανακούφιση του πληθυσμού μιας περιοχής που έχει χτυπηθεί από κάποια φυσική καταστροφή ή βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση-, αυτό που παραμένει ζητούμενο δεν είναι άλλο από αυτό που ταλανίζει όλη τη δημόσια διοίκηση: απαιτείται δηλαδή διαφάνεια, λογοδοσία και έλεγχος της αποτελεσματικότητας.
Διαφωτιστική για το τι ακριβώς συμβαίνει η συζήτησή μας με τον γενικό διευθυντή της Actionaid Ελλάς, Γεράσιμο Κουβαρά.
Πόση αναπτυξιακή βοήθεια μας αναλογεί να δίνουμε και πόση δίνουμε;
«Δυστυχώς η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης των χωρών της Ε.Ε. και δεν εκπληρώνει τον στόχο της, ο οποίος μέχρι το 2015 πρέπει να είναι το 0,7% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (ΑΕΕ) σε αναπτυξιακή της βοήθεια. Συγκεκριμένα, το 2008, η Ελλάδα έδωσε το 0,2% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος και σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία που διαθέτει η ActionAid, το 2009 το ποσοστό έπεσε λίγο, στο 0,19%. Για το 2010, αρχικός στόχος που είχε θέσει η Ελλάδα ήταν 0,51% του ΑΕΕ και στη συνέχεια αναθεωρήθηκε σε 0,35%».
Υπάρχει κανείς στην Ε.Ε. που εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του στο ακέραιο;
«Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που διαθέτουμε από την έκθεση Aidwatch του 2009, η Σουηδία (με 0,98%), το Λουξεμβούργο (με 0,92%), η Δανία (με 0,82%), η Ολλανδία (με 0,8%) όχι μόνο έχουν πιάσει τον στόχο του 2015 (που είναι 0,7%), αλλά τον ξεπερνάνε. Η Ιρλανδία (με 0,58%) ξεπέρασε τον στόχο του 2010. Οι νέες χώρες στην Ε.Ε. έχουν διαφορετικούς στόχους. Η Κύπρος που είναι μία από αυτές έπιασε ήδη τον στόχο του 2010».
Πόσο ευθύνεται η κακή οικονομική μας κατάσταση για τη μη εκπλήρωση των υποχρεώσεών μας;
«Η Ελλάδα δεν έπιασε ποτέ τον στόχο που είχε θέσει όσο διάστημα η ActionAid παρακολουθεί την ποσότητα και ποιότητα της αναπτυξιακής βοήθειας της χώρας μας. Αναγνωρίζουμε ότι το 2009 και το 2010 είναι ιδιαίτερα δύσκολες χρονιές. Αυτό, όμως, που μπορεί να κάνει η Ελλάδα ακόμα και σε μια δύσκολη χρονιά είναι να εξασφαλίσει την καλή ποιότητα της αναπτυξιακής βοήθειας που διαθέτει, ώστε τα χρήματα των φορολογουμένων να "πιάνουν τόπο"».
Με ποιον τρόπο;
«Αυτό για το οποίο πιέζουμε είναι να αρχίσει η Ελλάδα, επιτέλους, να διαθέτει την αναπτυξιακή της βοήθεια στις πιο φτωχές χώρες του κόσμου, οι περισσότερες από τις οποίες βρίσκονται στην υποσαχάρια Αφρική. Για το 2008, οι 10 πρώτες αποδέκτριες χώρες ελληνικής κρατικής αναπτυξιακής βοήθειας ήταν η Αλβανία, η Σερβία, η Αίγυπτος, το Αφγανιστάν, η Κίνα, τα Κατεχόμενα, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Τουρκία, η Συρία και η Γεωργία. Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία για το 2009 η Κίνα και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αντικαταστάθηκαν με την Ιορδανία και την Ουκρανία. Σχεδόν όλες αυτές οι χώρες δεν ανήκουν στις ομάδες των πιο φτωχών χωρών του κόσμου. Σε όλες μας τις συναντήσεις, η ελληνική κυβέρνηση πάντα υπόσχεται ότι η Ελλάδα θα μετατοπίσει το βάρος στην υποσαχάρια Αφρική, αλλά η υπόσχεση αυτή δεν έχει γίνει ακόμη πράξη».
Πόσο αποτελεσματική είναι η βοήθεια που προσφέρουμε, γίνεται κάποιος έλεγχος;
«Υπεύθυνη για τη διεξαγωγή οικονομικών όπως επίσης τακτικών και έκτακτων ελέγχων κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης και της παράδοσης του έργου -κυρίως στην περίπτωση κατασκευών- είναι η ΥΔΑΣ. Ωστόσο οι σχετικές απολογιστικές εκθέσεις αργούν για χρόνια να αναρτηθούν στο Διαδίκτυο ώστε να μπορεί να γίνει έλεγχος από την κοινωνία των πολιτών».
Στην κριτική σας προς το υπουργείο Εξωτερικών, που διαχειρίζεται την ελληνική αναπτυξιακή βοήθεια, κάνετε λόγο για διόγκωση ποσοστών. Με ποιον τρόπο γίνεται αυτό;
«Μέσα στο ποσοστό της αναπτυξιακής βοήθειας υπάρχουν και πόροι που ξοδεύονται εδώ στην Ελλάδα, για υποτροφίες ξένων φοιτητών για παράδειγμα. Φυσικά, δεν έχουμε καμία αντίρρηση για τις υποτροφίες αυτές, αλλά δεν θεωρούμε ότι τα κόστη αυτά πρέπει να υπολογίζονται ως αναπτυξιακή βοήθεια. Επίσης, η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό "δεσμευμένης βοήθειας", δηλαδή βοήθειας σε είδος. Αυτό τι σημαίνει πρακτικά; Οτι το ελληνικό κράτος αγοράζει προϊόντα από ελληνικές εταιρείες -με διαδικασίες που δεν είναι ιδιαίτερα διαφανείς- και τα στέλνει στο εξωτερικό. Ετσι τονώνεται η ελληνική οικονομία και όχι η οικονομία της χώρας στην οποία πηγαίνουν τα προϊόντα. Ξέρουμε, όμως, καλά ότι για να υπάρξει ανάπτυξη στις φτωχές χώρες θα πρέπει ,για παράδειγμα, οι ίδιες να καλλιεργήσουν την τροφή τους».
Τι μπορούμε να κάνουμε όλοι εμείς
Μεσούσης της οικονομικής κρίσης τα οικονομικά όλων είναι σε παρόμοια κατάσταση με αυτά του ελληνικού κράτους. Ακόμα και οι δωρεές για ανθρωπιστικούς σκοπούς έχουν περιοριστεί, ενώ οι προσφορές σε είδη αφορούν ως επί το πλείστον μεταχειρισμένα.
Αυτό που οι περισσότεροι ξεχνάμε είναι ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τον διπλανό, τον γείτονα ή οποιον έχει ανάγκη με ελάχιστο κόστος και δίνοντας μόνο λίγο χρόνο και πολλή αγάπη. Με απλές καθημερινές κινήσεις μπορούμε να ανακουφίσουμε και να ζωγραφίσουμε χαμόγελα στα πρόσωπα των συνανθρώπων μας.
* Αφήνουμε το κέρμα στο καρότσι του σούπερ μάρκετ σ' αυτόν που θα μας το ζητήσει όχι ως ελεημοσύνη, αλλά αφού μας βοηθήσει με τα ψώνια.
*Στην περιοχή μας σίγουρα υπάρχει κάποιος που χρειάζεται ένα πιάτο φαγητό. Μαγειρεύουμε μια μερίδα παραπάνω στο καθημερινό φαγητό μας και την πηγαίνουμε στο σπίτι του.
* Τα παιδάκια που πουλούν χαρτομάντιλα γύρω από τις πολυσύχναστες καφετέριες και ποτέ δεν κρατούν τα ίδια τα χρήματα, θα γίνονταν πολύ ευτυχισμένα μ' ένα κέρασμα λιχουδιάς που δεν έχουν δοκιμάσει ποτέ.
* Στον δήμο ή την ενορία μας προσφέρονται συχνά τρόφιμα και ρούχα για τους αστέγους. Οι δράσεις αυτές χρειάζονται εθελοντές για διαχωρισμό, πακετάρισμα και μεταφορά. Μπορούμε να δώσουμε τα στοιχεία μας και να συμμετέχουμε όποτε χρειάζονται «χέρια».
* Αρκετοί ηλικιωμένοι δεν έχουν κανένα συγγενή να τους φροντίζει και να τους βοηθά στις καθημερινές αγγαρείες ή μετακινήσεις. Μπορούμε να προσφερθούμε να κάνουμε εμείς τα ψώνια της εβδομάδας μαζί με τα δικά μας ή να κρατήσουμε μία θέση στο οικογενειακό κυριακάτικο τραπέζι μας. Η παρέα ίσως είναι αυτό που τους λείπει περισσότερο.
* Επιλέγουμε προϊόντα που προσφέρουν μέρος των εσόδων τους σε ΜΚΟ και ευχετήριες κάρτες ή χαρτικά που διαθέτουν στην αγορά αντίστοιχες οργανώσεις και σύλλογοι.
Δημοσίευση σχολίου