Η αναζήτηση με το όνομα Θάλεια Δραγώνα στο Google οδηγεί σε πάνω από 200.000 αποτελέσματα. Αιτία η μάχη που έχει ξεσπάσει με αφορμή την τοποθέτηση της καθηγήτριας σε θέση ειδικής γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας. Είναι ενδιαφέρον ότι αν και η κυρία Δραγώνα δέχεται μαζικές και σκληρές επιθέσεις, οι υπερασπιστικές της γραμμές πυκνώνουν διαρκώς.......Η έξαψη των παθών και η ευρεία κινητοποίηση δυνάμεων και από τις δύο πλευρές δεν εκπλήσσει. Για τους μεν, η κυρία Δραγώνα εκφράζει μια επικίνδυνη λογική που θέλει «το ελληνικό αίμα να γίνεται νερό» με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη μοίρα του Έθνους. Για τους δε, η ποινικοποίηση της επιστημονικής άποψης και η άρνηση των βασικών αρχών του Διαφωτισμού, δηλαδή, της ελευθερίας της αμφισβήτησης και συνακόλουθα της διερεύνησης, στο όνομα μιας πολιτικής ορθοδοξίας, συνιστά Μακαρθισμό.
Η υπόθεση Δραγώνα έχει πολλές ερμηνείες εκ των οποίων δύο από τις επικρατέστερες είναι οι εξής: Η μια ανάγνωση την παρουσιάζει ως άλλο ένα πολιτικό παιχνίδι σκοπιμοτήτων που υπαγορεύεται από την αμηχανία του ΛΑΟΣ έναντι της νέας ηγεσίας της Νέας Δημοκρατίας, οι οποίες το οδηγούν «σε ακόμη πιο ακροδεξιές πολιτικές θέσεις, επικεντρώνοντας το πολιτικό στίγμα του κόμματος στην ανακίνηση θεμάτων που αφορούν τα εθνικά», σύμφωνα τουλάχιστον με το πολιτικό ρεπορτάζ. Η άλλη ανάγνωση θέλει την υπόθεση Δραγώνα να εξελίσσεται σε μια σύγκρουση μεταξύ διανόησης και λαϊκισμού. Οι δύο κορυφαίες συμβολικές κινήσεις εκατέρωθεν – η πορεία διαμαρτυρίας από τη μία και η ανοιχτή επιστολή υποστήριξης δεκάδων καθηγητών από την άλλη, ενισχύουν αυτή την εκτίμηση.
Αδιαμφισβήτητα, και οι δύο ερμηνείες περιέχουν ψήγματα αλήθειας αλλά δεν αρκούν για να συμπληρωθεί το παζλ. Για μια πληρέστερη ερμηνεία σκόπιμο είναι να εντάξουμε το γεγονός στο ευρύτερο πλαίσιο που ανήκει. Η υπόθεση Δραγώνα είναι άλλη μια μάχη σε ένα πόλεμο δεκαετιών. Άλλο ένα επεισόδιο, αν θέλετε, σε ένα σίριαλ διαρκείας.
Ο Νικηφόρος Διαμαντούρος ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 επισήμανε την ερμηνευτική αξία του πολιτισμικού δυϊσμού προτείνοντας ως κύριο εργαλείο ανάλυσης το δίπολο «μεταρρυθμιστική» - «παρωχημένη» πολιτισμική παράδοση, τις οποίες μπορεί κανείς να τοποθετήσει υπεραπλουστευτικά στους άξονες προόδου - συντήρησης.** Σκιαγραφείται έτσι η σύγκρουση δύο διαφορετικών παραδόσεων, η κάθε μια από τις οποίες συγκροτεί ένα «ολοκληρωμένο σύστημα θεώρησης του κόσμου και του ιστορικού γίγνεσθαι, με δικό του όραμα για το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας, τις προϋποθέσεις αναπαραγωγής της και τις δυνατότητες εκσυγχρονισμού της».
• Η μια κουλτούρα, η παλαιότερη, βαθύτατα επηρεασμένη από μια κοσμοθεώρηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια, έντονο κρατικισμό, ξενοφοβία και προτάσσει ένα όραμα κοινωνίας βαθύτατα αμυντικό και προστατευτικό.
• Η άλλη κουλτούρα, η νεότερη, αντλεί τις πνευματικές της ρίζες από το Διαφωτισμό. Είναι κοσμική, εξωστρεφής, εμπνέεται από την Ευρώπη και έχει ταυτιστεί με μεταρρυθμίσεις, καθώς είναι διατεθειμένη να αναλάβει το κόστος της σύγκρουσης με την «παράδοση». Το αναλυτικό αυτό εργαλείο είναι, πρωτίστως, θεωρητικό και οφείλει τη χρησιμότητά του και στην αφαιρετική του φύση. Όπως κάθε θεωρητική κατασκευή που σέβεται τον εαυτό της, αναγκάζεται για να διασφαλίσει την επιστημολογική και μεθοδολογική της επάρκεια, να ξεκινήσει την ανάλυση από τα άκρα. Οποιαδήποτε, λοιπόν, ταύτιση με πρόσωπα ή γεγονότα είναι εξ ορισμού παρακινδυνευμένη.
Όμως, κακά τα ψέματα, οι δύο αυτοί πόλοι είναι υπαρκτοί στην ελληνική κοινωνία και η σύγκρουσή τους υποβόσκει. Η δε ισορροπία δυνάμεων που θα διαμορφωθεί μεταξύ τους θα καθορίσει την πορεία της Ελλάδας στο μέλλον. Ο Διαμαντούρος ορθώς σημειώνει ότι τα ετερόκλητα κοινωνικά στρώματα και οι σχετιζόμενες με αυτά πολιτικές συμμαχίες, που σε κάθε ιστορική στιγμή λειτουργούν ως φορείς και εκφραστές των δυο παραδόσεων, παρουσιάζουν αξιοσημείωτη σταθερότητα. Είναι, πράγματι, εντυπωσιακό ότι τα τελευταία χρόνια τα στρατόπεδα του πολέμου, τα μέτωπα, ακόμα και τα χαρακώματα των μαχών παραμένουν σε μεγάλο βαθμό σταθερά. Μπορεί κάποιος να εντοπίσει εμπειρικά ένα «ατσαλένιο» νήμα το οποίο συνδέει μια σειρά από επεισόδια, όπως τη διαμάχη του εκσυγχρονισμού με το Δίκτυο 21, τη σύγκρουση για τις ταυτότητες, την αναταραχή που προκάλεσε το βιβλίο ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού και την υπόθεση Δραγώνα.
Είναι δε ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι οι συμμαχίες αυτές κάνουν μια διττή υπέρβαση. Αφενός, υπερβαίνουν παραδοσιακές ιδεολογικές ταμπέλες όπως του δίπολου Αριστερά-Δεξιά. Αφετέρου, ξεπερνάνε κατά πολύ τα στενά κομματικά ή πολιτικά όρια. Το αποτέλεσμα είναι να παρατηρείται στην Ελλάδα μια σημαντική κινητικότητα προσώπων και ιδεών, η οποία όμως δεν έχει ακόμα αποτυπωθεί στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Τα τελευταία χρόνια οι περισσότερες μάχες λάμβαναν χώρα σε περίοδο σχετικής σταθερότητας και ανάπτυξης, όπως αυτή που ζήσαμε στην Ελλάδα από το 1996 μέχρι το 2008, όταν όπως είναι γενικότερα αποδεκτό, τα ιδεολογικά σχήματα τείνουν να συρρικνώνονται στους σκληρούς τους πυρήνες. Το 2010, όμως, βρίσκει την Ελλάδα βυθισμένη σε μια βαθιά κρίση, η οποία όμως δεν είναι μόνο οικονομική. Όπως δείχνουν και οι δύο τελευταίες δημοσκοπήσεις («Βήμα» 1.1.2010 και «Καθημερινή» 3.1.2010) περιγράφεται ταυτόχρονα και ως κρίση εμπιστοσύνης ή κρίση αρχών και αξιών, με άλλα λόγια κρίση ιδεών. Αυτό είναι το καταλληλότερο, αν όχι το ιδανικό, θερμοκήπιο όχι μόνο για να την επώαση νέων ιδεών αλλά και για την ωρίμανση παλαιότερων. Προφανώς κανείς, για παράδειγμα, δε γεννιέται ξενόφοβος ή ρατσιστής. Μπορεί να μετατραπεί όμως σε έναν, σε ένα περιβάλλον έντονης ρευστότητας στο οποίο η μόνη σταθερά είναι η ανασφάλεια. Πόσο μάλλον όταν το κράτος ειδικότερα, αλλά και το πολιτικό σύστημα γενικότερα, αδυνατούν να ανταποκριθούν όχι μόνο στις απαιτήσεις αλλά ακόμη και στις ίδιες τις βασικές ανάγκες του πολίτη.
Αναμφίβολα, ο πόλεμος των ιδεών θα συνεχίσει με ολοένα και αυξανομένη ένταση τους μήνες και τα χρόνια που έρχονται. Ο κίνδυνος για οπισθοδρόμηση είναι υπαρκτός και πολλά θα εξαρτηθούν από τη δυνατότητα των πολιτικών και πνευματικών μας ηγεσιών να συλλάβουν το μέγεθος του προβλήματος, να δουν το δάσος αντί για τα δέντρα, και να δώσουν τη μάχη του μέλλοντός μας με αυτοπεποίθηση, μακριά από στερεότυπα και ιδεοληψίες. Ακόμα και αν χρειαστεί να γκρεμίσουν κάποια από τα τοτέμ της κοινωνίας μας.
*Όλα ξεκίνησαν από ένα κείμενο που κυκλοφόρησε στο Ίντερνετ ο πρώην πρόεδρος του Δικτύου 21, στρατηγός ε.α. κ. Ευ. Τσίρκας, στις 15.11.2009 (http://www.diktyo21.gr/item.asp?ReportID=957), τα ίδια στοιχεία αργότερα κυκλοφόρησαν ως ανακοίνωση της Ένωσης Αποστράτων, την οποία στη συνέχεια διάβασε ο κ. Καρατζαφέρης στη Βουλή. Η κ. Δραγώνα, σε συνέντευξή της στο "Βήμα" (3.1.2010) τονίζει ότι "μου αποδίδουν φράσεις που ουδέποτε έγραψα ή είπα. Πρόκειται για κατασκευασμένες προτάσεις ή απομονωμένες λέξεις εκτός πλαισίου, οι οποίες παράγουν λόγο που αγγίζει τα όρια του γελοίου". Για περισσότερες πληροφορίες που να στηρίζουν αυτή τη θέση λέξη προς λέξη και φράση προς φράση στο http://jungle-report.blogspot.com/2010/01/blog-post.html.
Δημοσίευση σχολίου