Abdullah Bozkurt/Στοκχόλμη
Η Τουρκία έχει ξεκινήσει αθόρυβα πολιτικές ενέργειες για να προωθήσει τα συμφέροντά της και να αντιμετωπίσει το κενό εξουσίας στον Νίγηρα στο πλαίσιο ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος που έχει εντείνει το αντιδυτικό συναίσθημα στο εσωτερικό της χώρας, σε συνδυασμό με οικονομικές και χρηματοπιστωτικές δυσκολίες.
Το πιο σημαντικό σημάδι της σιωπηρής υποστήριξης της Τουρκίας στη στρατιωτική χούντα του Νίγηρα ήρθε απευθείας από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έκανε παρατηρήσεις μετά την προσευχή της Παρασκευής στις 4 Αυγούστου. Ο Ερντογάν δήλωσε: «Προσπαθούμε να διατηρήσουμε τις θετικές σχέσεις μας μαζί τους», επαινώντας την απόφαση των στρατιωτικών ηγετών να σταματήσουν τις εξαγωγές ουρανίου και χρυσού στη Γαλλία.
Επικρίνοντας τη Γαλλία για αυτό που χαρακτήρισε ως καταπίεση του αφρικανικού λαού όλα αυτά τα χρόνια, ο Ερντογάν δήλωσε ότι η διακοπή των εξαγωγών του Νίγηρα ήταν μια απάντηση στις καταπιεστικές πρακτικές που εφαρμόζει η Γαλλία. Οι πρακτικές αυτές, σημείωσε, δεν περιορίζονται στον Νίγηρα, αλλά επεκτείνονται και στην Αλγερία, τη Ρουάντα και το Μάλι.
Αναφερόμενος στις εξαγωγές σιτηρών στην Αφρική από την Ουκρανία και τη Ρωσία μέσω της Μαύρης Θάλασσας, ο Ερντογάν υπογράμμισε επίσης ότι η στάση της Τουρκίας ευθυγραμμίζεται στενά με αυτή της Ρωσίας, πράγμα που σημαίνει ότι και οι δύο χώρες έχουν παρόμοια παράπονα κατά της Ευρώπης για την απόκτηση του μεγαλύτερου μέρους των εξαγωγών σιτηρών της Ουκρανίας εις βάρος των φτωχών χωρών.
Το δεύτερο σημάδι σχετικά με την προοπτική της Τουρκίας για τις εξελίξεις στον Νίγηρα προέκυψε από μια δήλωση που κυκλοφόρησε από το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας (Milli Güvenlik Kurulu, MGK). Αυτό το σώμα, που συχνά αναφέρεται ως σκιώδης κυβέρνηση στην Τουρκία, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας. Η δήλωση συντάχθηκε κατά τη διάρκεια συνεδρίασης υπό την ηγεσία του προέδρου Ερντογάν και στην οποία συμμετείχαν ηγέτες του στρατού, των υπηρεσιών πληροφοριών και της κυβέρνησης.
Η δήλωση που ακολούθησε τη συνάντηση όχι μόνο απέφυγε να καταδικάσει ή να επικρίνει το πραξικόπημα, αλλά επίσης πρότεινε διακριτικά την αποδοκιμασία των δυτικών εθνών και τη στάση κατά του πραξικοπήματος που έλαβαν οι περιφερειακές αφρικανικές χώρες. Η δήλωση μετέφερε ότι «η επίλυση των ζητημάτων της ηπείρου επιδιώκεται καλύτερα από εκείνους που ανήκουν στην ήπειρο».
Η δήλωση του MGK απέφυγε επίσης να χαρακτηρίσει τη στρατιωτική κατάληψη της εξουσίας ως πραξικόπημα, σε αντίθεση με τη δήλωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών που εκδόθηκε στις 27 Ιουλίου, η οποία χρησιμοποίησε τον όρο «πραξικόπημα», αλλά σταμάτησε να καταδικάζει ρητά ή να επικρίνει τους ηγέτες του πραξικοπήματος. Δεδομένου ότι η δήλωση του MGK είναι πιθανότατα πιο ενδεικτική των γνήσιων προοπτικών εντός της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας της Τουρκίας, η δήλωση του υπουργείου Εξωτερικών θα μπορούσε να εκληφθεί ως μια πιο διπλωματική χειρονομία με στόχο τον κατευνασμό των εξωτερικών ακροατηρίων.
Συνεπές με τη στάση της κυβέρνησης, το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu της Τουρκίας δημοσίευσε εκθέσεις και αναλύσεις που υπογραμμίζουν την αυξανόμενη εμπλοκή της Τουρκίας στην Αφρική, η οποία συνέβαλε στην κλιμάκωση του αντιδυτικού αισθήματος στην περιοχή.
Σε ένα άρθρο της 4ης Αυγούστου, το πρακτορείο ειδήσεων τόνισε ότι οι δηλώσεις του προέδρου Ερντογάν, μαζί με τις προσπάθειες κυβερνητικών φορέων όπως το ισλαμιστικό Ίδρυμα Maarif - ένας αγωγός για την εξαγωγή πολιτικού Ισλάμ στο εξωτερικό - και ο Τουρκικός Οργανισμός Συνεργασίας και Ανάπτυξης (TİKA) - ένας οργανισμός που συνεργάζεται με τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες υπό το πρόσχημα της αναπτυξιακής βοήθειας - έχουν διαδραματίσει συλλογικά ρόλο στην προώθηση αυξημένου αντιιμπεριαλιστικού και αντιαποικιακού αισθήματος Δυτική Αφρική.
Οι στρατιωτικοί ηγέτες του Νίγηρα φαίνεται να έχουν αναγνωρίσει και εκτιμήσει την υπονοούμενη υποστήριξη της Τουρκίας για τις προσπάθειές τους να διατηρήσουν τον έλεγχο εν μέσω αυξανόμενης πίεσης από δυτικά έθνη και έναν συνασπισμό περιφερειακών χωρών. Παρά το κλείσιμο του εναέριου χώρου του Νίγηρα στις 4 Αυγούστου, λόγω ανησυχιών για πιθανή στρατιωτική επέμβαση από το περιφερειακό μπλοκ της Δυτικής Αφρικής, ένα Airbus A330-200 της Turkish Airlines πραγματοποίησε με επιτυχία πτήση μετ' επιστροφής μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Νιαμέι στις 8 Αυγούστου, σύμφωνα με στοιχεία της πλατφόρμας παρακολούθησης εναέριας κυκλοφορίας FlightRadar24.
Τα τρέχοντα διαθέσιμα στοιχεία από τις 12 Αυγούστου έδειξαν ότι οι επερχόμενες πτήσεις προς τον Νίγηρα εξακολουθούν να επισημαίνονται ως προγραμματισμένες και όχι ακυρωμένες.
Η επιλογή της χούντας να κλείσει τον εναέριο χώρο ήταν μια απάντηση στην προθεσμία που έθεσε η Οικονομική Κοινότητα των Δυτικοαφρικανικών Κρατών (ECOWAS) για την αποκατάσταση της πολιτικής διακυβέρνησης υπό την ηγεσία του ανατραπέντος προέδρου Bazoum. Η ECOWAS προετοιμάζει μια πιθανή στρατηγική στρατιωτικής επέμβασης σε περίπτωση που η χούντα δεν εκπληρώσει τους καθορισμένους όρους.
Στις 6 Αυγούστου, η χούντα ενορχήστρωσε μια συγκέντρωση υποστηρικτών υπέρ του πραξικοπήματος στην πρωτεύουσα Niamey για να επιδείξει την αντιληπτή λαϊκή υποστήριξή της. Κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης, οι συμμετέχοντες επέδειξαν μια τουρκική σημαία ως σύμβολο ευγνωμοσύνης για τη στάση που έλαβε η κυβέρνηση Ερντογάν σχετικά με τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στον Νίγηρα.
Στις 10 Αυγούστου, μια μη επαληθευμένη έκθεση κυκλοφόρησε από τον τουρκικό τηλεοπτικό σταθμό της αντιπολίτευσης Halk TV, υποδηλώνοντας ότι η υπηρεσία πληροφοριών της Τουρκίας, MIT, και ο Selçuk Bayraktar, ο οποίος είναι γαμπρός του προέδρου Ερντογάν και κατασκευαστής οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών, μπορεί να έπαιξαν ρόλο στο στρατιωτικό πραξικόπημα στον Νίγηρα. Ωστόσο, η έκθεση δεν παρείχε συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Τουρκία φέρεται να συνέβαλε στην απομάκρυνση του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου του Νίγηρα από το αξίωμα.
Τον Νοέμβριο του 2021, το Nordic Monitor επιβεβαίωσε τις επιχειρήσεις κατασκοπείας της Τουρκίας στη Νιαμέι. Απόρρητα έγγραφα που προέρχονται από την τουρκική πρεσβεία στην πρωτεύουσα της Δυτικής Αφρικής αποκαλύφθηκαν, αποκαλύπτοντας ότι οι Τούρκοι πράκτορες πληροφοριών χρησιμοποίησαν τις εγκαταστάσεις της πρεσβείας για να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά με τους επικριτές της κυβέρνησης Ερντογάν.
Τα έγγραφα παρείχαν πληροφορίες για το γεγονός ότι η τουρκική πρεσβεία συγκέντρωσε πληροφορίες για Τούρκους πολίτες που πιστεύεται ότι συνδέονται με το κίνημα Γκιουλέν, μια ομάδα που επικρίνει τον πρόεδρο Ερντογάν, και ότι Τούρκοι εκπαιδευτικοί, εκπρόσωποι τοπικών ενώσεων και επιχειρηματίες και τα μέλη των οικογενειών τους που ζουν στη χώρα είχαν σκιαγραφηθεί από Τούρκους κατασκόπους.
Πολλές τουρκικές υπηρεσίες λειτουργούν στον Νίγηρα, συμπεριλαμβανομένου του Τουρκικού Ιδρύματος Θρησκευτικών Υποθέσεων (Türkiye Diyanet Vakfı, TDV), ενός ιδρύματος που συνδέεται με την κυβέρνηση και διαθέτει σημαντικά περιουσιακά στοιχεία και ετήσιο προϋπολογισμό που ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο τουρκικές λίρες. Ο πρωταρχικός στόχος του TDV είναι να διαδώσει την πολιτική ισλαμική ιδεολογία της κυβέρνησης Ερντογάν πέρα από τα σύνορα της Τουρκίας.
Το Ίδρυμα Maarif, ένα ίδρυμα που χρηματοδοτείται από την τουρκική κυβέρνηση, λειτουργεί 10 σχολεία στον Νίγηρα. Χαρακτηριζόμενο ως εμβληματική πρωτοβουλία του ισλαμιστή προέδρου της Τουρκίας, το ίδρυμα λειτουργεί ως επέκταση της διοίκησής του, προσφέροντας θρησκευτικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες ως μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας προσηλυτισμού. Ιδρύθηκε επίσημα με νόμο το 2014, η ηγεσία του ιδρύματος έχει κατοικηθεί από άτομα με γνωστές σκληροπυρηνικές ισλαμιστικές διασυνδέσεις και τάσεις προς τζιχαντιστικές απόψεις.
Μια τουρκική τζιχαντιστική φιλανθρωπική ομάδα που διαχειρίζεται παγκόσμια δίκτυα υλικοτεχνικής υποστήριξης τόσο για την Αλ Κάιντα όσο και για το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία (ISIS) συνεργάζεται στενά με τα σχολεία Maarif στον Νίγηρα. Το Ίδρυμα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τις Ελευθερίες και την Ανθρωπιστική Βοήθεια (İnsan Hak ve Hürriyetleri ve İnsani Yardım Vakfı ή IHH) έχτισε ένα τζαμί σε σχολική πανεπιστημιούπολη τον Ιούλιο του 2022. Το ΙΗΗ αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας για την Αλ Κάιντα το 2014 στην Τουρκία, αλλά ο Ερντογάν βοήθησε να σωθεί το ΙΗΗ από ποινικές κατηγορίες. Η στολή συνεργάζεται στενά με τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες.
Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει συνάψει αρκετές διμερείς συμφωνίες με τον Νίγηρα για συνεργασία σε διάφορα μέτωπα, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής εκπαίδευσης, των εταιρικών σχέσεων αμυντικής βιομηχανίας, της προόδου των υδρογονανθράκων και των τομέων της ενέργειας και της εξόρυξης. Η Άγκυρα έχει δεσμευτεί να παράσχει στον Νίγηρα προηγμένη στρατιωτική τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένης της πώλησης οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Ο Νίγηρας δεν είναι το μόνο έθνος της Δυτικής Αφρικής όπου η Τουρκία έχει εκφράσει ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση της δυτικής επιρροής, ιδιαίτερα της Γαλλίας και των ΗΠΑ. Το Nordic Monitor δημοσίευσε προηγουμένως ένα άρθρο που αποκαλύπτει εκτεταμένους δεσμούς μεταξύ της κυβέρνησης Ερντογάν και των ηγετών του Μάλι, στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ για αυτό που περιγράφηκε ως κακόβουλες δραστηριότητες από τη ρωσική ομάδα μισθοφόρων Wagner στη χώρα της Δυτικής Αφρικής.
Κείμενο της συμφωνίας συνεργασίας στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας μεταξύ Τουρκίας και Νίγηρα:
Οι αυξανόμενοι δεσμοί μεταξύ της Τουρκίας και των στρατιωτικών ηγετών του Μάλι έχουν καλλιεργηθεί τα τελευταία χρόνια μέσω προγραμμάτων στρατιωτικής βοήθειας, εκπαίδευσης, εμπορίου και επενδύσεων, τα οποία αποτελούν μέρος της εκστρατείας της ισλαμικής κυβέρνησης του Ερντογάν για τον περιορισμό της δυτικής επιρροής στην Αφρική, ένας στόχος που επιδιώκεται επίσης επιθετικά από τη Ρωσία και την Κίνα.
Πράγματι, το πραξικόπημα στον Νίγηρα φαίνεται να έχει προσφέρει στην κυβέρνηση Ερντογάν νέες ευκαιρίες για να ενισχύσει την επιρροή της και ενδεχομένως να διευκολύνει τις αλλαγές πολιτικής που ευθυγραμμίζονται με τις προτιμήσεις της Άγκυρας.
Ωστόσο, η στρατηγική της Τουρκίας έρχεται σε βάρος της πιθανής περαιτέρω έντασης των σχέσεων με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τις προσπάθειες του προέδρου Ερντογάν να αποκαταστήσει τους δεσμούς με τη Δύση και να συγκεντρώσει υποστήριξη για την προβληματική οικονομία της Τουρκίας.
Δημοσίευση σχολίου