Του Ζαχαρία Μίχα
Πρώτη του μηνός Απριλίου, μια μέρα που συνηθίζεται από τα μέσα ενημέρωσης να κάνουν το δικό τους διακριτικό… αστειάκι, επιχειρώντας να “συλλάβουν κοιμώμενους” τους αναγνώστες τους. Η Πρωταπριλιά του 2022 όμως είναι τόσο διαφορετική, που δεν προδιαθέτει κατάλληλα να αναζητήσεις κάτι χιουμοριστικό. Εδώ καταφέραμε να ξεχάσουμε την πανδημία, με τα κρούσματα να εκτοξεύονται εκ νέου και καθένας στον περίγυρό του να έχει τουλάχιστον έναν γνωστό που να ασθενεί. Ευτυχώς που ο ιός μοιάζει πλέον “εξασθενημένος” και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων εύκολα ή δύσκολα ξεπερνιέται. Σε συνδυασμό φυσικά με τον εμβολιασμό σημαντικού ποσοστού του πληθυσμού. Κατά τα άλλα, βασικό μέτωπο ανησυχίας παραμένει αυτό της Ουκρανίας.
Επικρατεί κόλαση στο έδαφος αν και όλοι πλέον έχουν πειστεί για την αναπροσαρμογή των ρωσικών σχεδίων με έμφαση στα νότια και ανατολικά, στην επαρχία Ντονμπάς. Μένει να αποδειχθεί πόσο θα προχωρήσουν οι ρωσικές δυνάμεις στο νότιο μέτωπο. Αυτό θα καθοριστεί κατά τα φαινόμενα από έναν συνδυασμό των πραγματικών επιθυμιών της Μόσχας και της στρατιωτικής ικανότητας και αντοχής που θα επιδείξει στο πεδίο. Ωστόσο, καλό θα ήταν να συνηθίσουμε στην ιδέα ότι η ελληνικού ενδιαφέροντος Μαριούπολη, θα περάσει οριστικά σε ρωσικό έλεγχο.
Το ενδιαφέρον πλέον επικεντρώνεται στο αν θα μπορέσουν οι ρωσικές δυνάμεις να ελέγξουν περισσότερο παραλιακό μέτωπο και πόσο. Προφανής στρατιωτικός στόχος θα ήταν αφενός να αποκλείσουν κάθε ουκρανική πρόσβαση στην Αζοφική, που θα μετατραπεί σε αμιγώς “ρωσική θάλασσα”. Αυτός έχει εν πολλοίς επιτευχθεί. Αυτό εξασφαλίζει και από τον βορρά, στρατιωτικά, τη χερσόνησο της Κριμαίας.
Εδώ βέβαια θα πρέπει να αναφερθεί και ο επίσης στρατιωτικός αντίλογος που αφορά στην απόπειρα απόσπασης και του υπολοίπου στρατιωτικού μετώπου στην Ουκρανία. Όσο προχωρά ο στόχος ελέγχου μιας στενής λωρίδας γης με θεωρητικό στόχο την απόκτηση πρόσβασης στις ρωσικές δυνάμεις στην Υπερδνειστερία, που θα συνεπαγόταν τη μετατροπή της Ουκρανίας σε “περίκλειστο κράτος” (“landlocked state” κατά το διεθνές δίκαιο) και την αλλαγή των δεδομένων στην επαφή με χώρες του ΝΑΤΟ όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία, θα αυξάνεται και η τρωτότητα της ελεγχόμενης περιοχής.
Με ό,τι αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται σε μια μελλοντική στρατιωτική κρίση στην περιοχή. Άρα θα συνυπολογιστεί. Οι αδυναμίες της ρωσικής στρατιωτικής μηχανής που αποκαλύφθηκαν στην Ουκρανία, κάνουν ζημιά στη Ρωσία, αναφορικά με την εικόνα που επιχειρούσε να περάσει για λόγους αποτροπής και πειθαναγκασμού των αντιπάλων της. Κι αυτό θα έχει συνέπειες τις οποίες η Μόσχα θα πρέπει να διαχειριστεί.
Το επιχείρημα εδώ είναι, ότι ακόμα κι αν στα αρχικά στάδια του πολέμου οι Ρώσοι είχαν ως βασικό σενάριο την πρόσβαση στην Υπερδνειστερία, οι εξελίξεις θα δικαιολογούσαν δραστική αλλαγή στόχων. Ασχέτως εάν αυτό επιχειρηθεί να “πουληθεί” ως χειρονομία καλής θέλησης διπλωματικά προσεχώς. Η ένταση θα εξακολουθήσει, καθώς επίσης και τα πλήγματα εναντίον στρατιωτικών στόχων.
Αυτό είναι απόλυτα συμβατό με την επικέντρωση της στρατιωτικής προσπάθειας στο Ντονμπάς. Θα πρέπει να διασφαλιστεί η αποτροπή ροής ενισχύσεων και ανεφοδιασμού στις αξιόμαχες ουκρανικές χερσαίες δυνάμεις που υπερασπίζονται την περιοχή. Άρα οι ουκρανικές δυνάμεις στα κεντρικά και δυτικά τμήματα της Ουκρανίας θα πρέπει να κρατηθούν καθηλωμένες.
ΜΕ ΜΙΑ ΡΩΣΙΚΗ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ ΩΣ ΑΦΟΡΜΗ…
Στην εικόνα θα πρέπει να προστεθεί και η αδικαιολόγητη έκπληξη που δείχνουν πολλοί αναλυτές για δημοσκόπηση του μη ελεγχόμενου από το Κρεμλίνο “Levada Center”, στην οποία καταγράφεται σημαντική άνοδος της στήριξης της ρωσικής κοινωνίας απέναντι στον Βλ. Πούτιν. Αφενός η συσπείρωση γύρω από την ηγεσία στα δύσκολα είναι ένα γνωστό φαινόμενο. Θα άξιζε όμως να αναρωτηθούν και να ερευνήσουν εκτενέστερα, επιχειρώντας να εξετάσουν την κατάσταση και “με ρωσικά γυαλιά“.
Το σύνηθες μοιραίο σφάλμα είναι η αντιμετώπιση των πάντων από τη δική μας δυτική οπτική γωνία. Αυτό με τη σειρά του υποκρύπτει μια ψυχολογική βεβαιότητα και πεποίθηση ότι γνωρίζουμε την απόλυτη αλήθεια. Ότι είμαστε δηλαδή αναμφισβήτητα φορείς ενός “ηθικού πλεονεκτήματος” , άρα δεν είναι δυνατόν αυτά που εμείς θεωρούμε αυτονόητα να μην τα ασπάζονται και οι υπόλοιποι. Άρα υποκρύπτεται και μια “μεσσιανική” αντίληψη, περί της υποχρέωσης μεταλαμπάδευσης αυτής της “αλήθειας” στις κοινωνίες.
Μήπως σε κάτι τέτοιο οφείλεται η κραυγαλέα αντιδημοκρατική απόφαση απαγόρευσης πρόσβασης σε ρωσικά μέσα ενημέρωσης; Διότι αυτή η απαγόρευση υπονοεί ότι τα δυτικά μέσα ενημέρωσης είναι φορείς “αρετών” που εξασφαλίζουν την μη απαγόρευσή τους. Άρα απολύτως προστατευμένα από κάθε προσπάθεια χειραγώγησης από οπουδήποτε. Δηλαδή, η απαγόρευση των ρωσικών μέσων ενημέρωσης έχει ως βάση ανησυχίες ηθικού περιεχομένου, όχι την προστασία των συμφερόντων και του δικού μας δυτικού αφηγήματος. Υποκριτικό ή/και κυνικά ρεαλιστικό; Ο καθένας δίνει τις απαντήσεις του.
Δυστυχώς όμως, ακριβώς αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη παγίδα στην ανάλυση. Ενώ δεν φαίνεται να υπάρχουν και πολλοί που θα δείχνουν ενδιαφέρον στην αποφυγή της. Το ίδιο λάθος γίνεται κατά κόρον και στην περίπτωση των σχέσεων της Δύσης με την Κίνα. Γενικότερα, αυτή η πεποίθηση φαίνεται να οδηγεί τη Δύση σε κηρύγματα περί αρχών και αξιών, με προφανή ελλιπή κατανόηση του πόσο διαφορετική μπορεί να είναι η οπτική των επιμέρους πολιτισμών απέναντι σε αυτές τις αρχές και τις αξίες.
Κάπως έτσι, από την προβληματική κατανόηση χτίζονται όμως οι τραγωδίες στην εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια, με τις οποίες ασχολείται στη συνέχεια η Ιστορία. Ακόμα και στην ιστοριογραφία όμως, συχνά παρατηρείται το ίδιο φαινόμενο της αδυναμίας καταγραφής και ανάλυσης μιας ιστορικής περιόδου και γεγονότων με τον σωστό συνδυασμό “γυαλιών”. Αυτό διαιωνίζει την αδυναμία κατανόησης και οδηγεί σε νέα σφάλματα. Όταν φυσικά άλλοι ενδιαφερόμενοι πυλώνες οικονομικής και πολιτικής εξουσίας δεν χειραγωγούν συνειδητά αυτή λανθασμένη ανάγνωση, όταν δεν την τροφοδοτούν κιόλας.
Πώς αλλιώς να ερμηνεύσει κανείς την έκπληξη με την οποία διαπιστώνουν ακόμα και αξιόλογοι αναλυτές ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν ίσως έχει πολύ ευρύτερους στόχους από το μέτωπο της Ουκρανίας. Ότι τελικά αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να διαπραγματευθεί με τη Δύση, συνολικότερα τη θέση της Ρωσικής Ομοσπονδίας στον σύγχρονο μετά-μεταψυχροπολεμικό κόσμο.
Επειδή αυτά γράφονταν κατά κόρον επί δυο και πλέον δεκαετίες, μήπως να εξεταστεί το ενδεχόμενο να είχαμε επιλέξει να ζούμε αποκλειστικά μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο που είχαμε δημιουργήσει; όσοι το ρπάξαμε. Μήπως η προαναφερθείσα πεποίθηση περί “ηθικού πλεονεκτήματος” οδήγησε είτε σε σνομπάρισμα είτε σε πλήρη αδιαφορία απέναντι στο τι έλεγαν οι υπόλοιποι; Απορρίπτοντας χωρίς καν να εξετάσουμε τις ανησυχίες άλλων; Ενδεχομένως εκτιμώντας ότι δεν έχουν την ισχύ να επιβάλουν τη θέλησή τους… οι άλλοι;
Η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι τουλάχιστον έχουν τη δυνατότητα να οδηγήσουν σε πολύ μεγάλη αναστάτωση την υφήλιο και τις ζωές όλων μας. Με τη λύση να φαντάζει πλέον πολύ δύσκολη. Ακόμα κι όταν κάποια λύση βρεθεί, θα έχει ενδιαφέρον αφενός να την εξετάσουμε από την ίδια “ηθική” οπτική γωνία αυτό που θα έχει δεχθεί η πλευρά της Δύσης και οι σύμμαχοί της. Αφετέρου, να εξεταστεί εάν το αποτέλεσμα αυτό θα μπορούσε να είχε παραχθεί χωρίς εκατόμβη θυμάτων και ζημιές σε υποδομές ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων.
Εκτός κι αν βαφτίσουμε “ηθικό και δικαιολογημένο” τον πόλεμο λόγω του ότι η Ρωσία ήταν η επιτιθέμενη πλευρά και πάντα στο πλαίσιο της αμέμπτου δυτικής ηθικής μας θα ασχοληθούμε με τη μεγάλη μπίζνα της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, η οποία ασφαλώς θα γίνει από τις εταιρίες φιλικών και συμμαχικών χωρών.
Ηθικό πλεονέκτημα ή μήπως “money makes the world go round”; Στο “money” ας προσθέσουμε και το “geopolitics” που τόσο λοιδορούσαν πολλοί που σήμερα ανακαλύπτουν τον ιδιοτελή και κυνικό ρεαλισμό του σύγχρονου διεθνούς συστήματος. Όχι ότι έχει αλλάξει και τίποτα τόσους αιώνες…
Δημοσίευση σχολίου