Αναμένονται ανατροπές στις σχέσεις Αθηνών-Σκοπίων μετά τη μερική δικαίωση από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης της προσφυγής της γειτονικής χώρας εναντίον της Ελλάδας; Ένας εκ των εμπειρότερων Ελλήνων διπλωματών, ο οποίος χειρίσθηκε το θέμα σε παλαιότερη περίοδο δεν κρύβει την εκτίμησή του ότι η υπόθεση της ονομασίας έχει περιέλθει σε πλήρες αδιέξοδο. Ο πρέσβης ε.τ. (υπηρέτησε ως επικεφαλής των ελληνικών αντιπροσωπειών στη Λευκωσία, τη Ουάσιγκτον, το ΝΑΤΟ, τον ΟΗΕ και ως γ.γ. του υπουργείου Εξωτερικών) και τέως ευρωβουλευτής της ΝΔ (την περίοδο 1999-2004) Χρίστος Ζαχαράκις μίλησε στο Capital.gr.
Συνέντευξη στον Κώστα Ράπτη
- Κύριε Ζαχαράκι, ποιος υπήρξε ο παράγοντας ο οποίος λειτούργησε καθοριστικά για την απόφαση που έλαβε το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης;
Το Δικαστήριο έκρινε με βάση το γράμμα της Συμφωνίας. Βεβαίως, υπάρχει και το πνεύμα της, το οποίο εξαρτάται από τον πρωταρχικό στόχο που επεδίωξε η Συμφωνία, ήτοι την επίλυση καθημερινών προβλημάτων συμβίωσης των δύο ομόρων κρατών, αφενός χωρίς να θίγεται το βασικό πρόβλημα της ονομασίας, και αφετέρου υπό μία προϋπόθεση: ότι καμία από τις δύο πλευρές δεν θα ακολουθούσε αλυτρωτική πολιτική, η οποία θα δυσκόλευε τις σχέσεις. Ωστόσο, παρά τη Συμφωνία, τα Σκόπια εξακολούθησαν να την παραβιάζουν, με την έννοια ότι δεν τηρούνταν η πρόνοιά της για αποφυγή πολιτικής που θα όξυνε τα προβλήματα –βλ. π.χ. την μετονομασία του αεροδρομίου των Σκοπίων σε «Μέγας Αλέξανδρος», τα σχολικά βιβλία κ.ο.κ. Είναι αλήθεια ότι η Συμφωνία προέβλεπε πως η Ελλάδα δεν μπορούσε να παρεμβάλει εμπόδια στην ένταξη της γειτονικής χώρας σε διεθνείς οργανισμούς, αλλά τα Σκόπια είχαν παραβιάσει τη Συμφωνία πολλάκις.
- Υπήρξε όμως, κυριολεκτικά μιλώντας, ελληνικό βέτο ή απλώς μια ομόφωνη απόφαση του ΝΑΤΟ να μην προσκαλέσει την πΓΔΜ για ένταξη;
Το ΝΑΤΟ προβλέπει ομοφωνία στη λήψη των αποφάσεων. Άπαξ και αυτή δεν υπάρξει, έχουμε αρνησικυρία. Δεν με απασχολεί τόσο αυτό, όσο το ότι το γράμμα και το πνεύμα της Συμφωνίας είχαν ήδη παραβιασθεί.
Για το ότι η απόφαση του Δικαστηρίου της Χάγης δεν θίγει καθ’ οιονδήποτε τρόπο την ουσία του προβλήματος, δεν έχω αμφιβολία. Διότι η ουσία δεν είναι η Ενδιάμεση Συμφωνία, αλλά το ζήτημα της ονομασίας. Και το ζήτημα αυτό δεν ρυθμίσθηκε με την Ενδιάμεση Συμφωνία διότι σε αυτή την περίπτωση δεν θα υπήρχε ακόμη Ενδιάμεση Συμφωνία, εφόσον, όπως έχει αποδειχθεί, η διαπραγμάτευση για το όνομα δεν έχει ακόμα αποφέρει αποτελέσματα.
- Πιστεύετε ότι υπήρξε παράλειψη της ελληνικής πλευράς το ότι δεν κατήγγειλε εγκαίρως την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995, η οποία άλλωστε προβλεπόταν να έχει επταετή διάρκεια;
Εάν μιλάμε για καταγγελία, τι άλλο θα σήμαινε αυτό, παρά επαναφορά των προβλημάτων συμβίωσης; Η Ενδιάμεση Συμφωνία είναι ένα πλαίσιο πρακτικών ρυθμίσεων: αφορά σε θέματα διαβατηρίων, διέλευσης εμπορευμάτων, φορτηγών, (συμπεριλαμβανομένων και αυτών των τρίτων χωρών) κ.ο.κ.
- Θα ήταν η κατάλληλη απάντηση στην προσφυγή της πΓΔΜ μια ελληνική αντίπαλη προσφυγή;
Ομολογώ ότι δεν χειριζόμουν τα ζητήματα κατά την περίοδο που αναφέρετε. Η αντίπαλη προσφυγή θα είχε αυτό το νόημα, καθ’ ό μέτρο και οι Σκοπιανοί μας εγκαλούν. Επαναλαμβάνω ότι η ουσία του προβλήματος είναι η ονομασία: όσες αποφάσεις της Χάγης και να βγουν που να μην έχουν σχέση με αυτό, θα ρυθμίζουν ήσσονος σημασίας θέματα, αλλά όχι το βασικό. Διότι αν αυτό είχε επιλυθεί, τί θα σήμαινε το να βάζουμε εμείς βέτο ή αυτοί να ονομάζουν «Μέγας Αλέξανδρος» το αεροδρόμιό τους;
- Πόσο επηρεάζονται από την απόφαση της Χάγης οι διαπραγματεύσεις για την ονομασία υπό τον ειδικό απεσταλμένο του ΟΗΕ Matthew Nimetz;
Δεν νομίζω ότι θα παιχθεί τίποτε: υπάρχουν τα ίδια δεδομένα Οι συνομιλίες υπό τον Matthew Nimetz είναι μία, αν θέλετε, εικονική διαπραγμάτευση, η οποία δεν έχει καμία προοπτική, όπως έχει αποδειχθεί. Διατηρείται στο προσκήνιο, διότι ενδιαφέρονται για αυτό και οι δύο πλευρές (και ο ΟΗΕ). Όλος ο κόσμος βολεύεται και καμία λύση δεν προσφέρεται. Άλλωστε η σκοπιανή πλευρά έχει καταστήσει σαφές από την αρχή των συνομιλιών ήδη υπό τον Vance ότι δεν μετατοπίζεται.
- Οπότε, ποια προοπτική προδιαγράφεται;
Θα ζήσουμε με το πρόβλημα, αφ’ ης στιγμής δεν μπορούμε να πάμε σε συμφωνημένη λύση.
- Με την πΓΔΜ να αναγνωρίζεται από την πλειοψηφία των κρατών - μελών του ΟΗΕ με το συνταγματικό της όνομα και να διεκδικεί την είσοδό της με αυτό σε διεθνείς οργανισμούς όπου δεν υφίσταται ελληνικό βέτο;
Δεν υπάρχουν άλλοι οργανισμοί πέραν της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Στον ΟΗΕ αυτό που μπορεί να γίνει είναι να ζητήσουν να εισέλθουν τα Σκόπια με το συνταγματικό τους όνομα. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να ψηφίσει η Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφαλείας και αποτελεί θέμα πολιτικής αποφάσεως. Το τι θα γίνει σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε. ομοίως είναι θέμα πολιτικής αποφάσεως. Η ελληνική κυβέρνηση είτε η σημερινή είτε η προ δεκαετίας έχει κάνει μεγάλα βήματα να βρεθεί με τα Σκόπια στη μέση του δρόμου, αλλά η άλλη πλευρά δεν ακολούθησε.
Από κει και πέρα, οι συνέπειες είναι και για τις δύο πλευρές προδιαγεγραμμένες: η Ελλάς θα υποχρεούται, όσο και όποτε μπορεί, να προβάλλει τα νόμιμα δικαιώματά της σε διεθνές επίπεδο. Δυστυχώς τα Σκόπια δεν αφήνουν περιθώριο συνεννοήσεως: ενδεχομένως αισθάνονται ότι ο χρόνος λειτουργεί υπέρ αυτών, ότι ενδεχομένως το τίμημα θα είναι μικρότερο, όσο το ζήτημα καθυστερεί να επιλυθεί. Προσωπικά, δεν βλέπω να υπάρχει η δυνατότητα για την Ελλάδα να παραχωρήσει κάτι παραπάνω από ό,τι έχει ήδη παραχωρήσει. Η Αθήνα έχει αποδεχθεί τη σύνθετη ονομασία (έναντι όλων), κάτι που η αρχική διαπραγματευτική της θέση το απέκλειε.
- Πιστεύετε ότι προδιαγράφονται προβλήματα στο επίπεδο του ΝΑΤΟ, με την υποδαύλιση και στήριξη της Τουρκίας;
Η Τουρκία από χρόνια στηρίζει τα Σκόπια. Πάντως στα Σκόπια δεν τους κόστισε πολύ ότι δεν είναι πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ. Συμμετέχουν στα διάφορα προγράμματα της Συμμαχίας, όπως το Partnership for Peace, χρηματοδοτούνται, επωφελούνται παντοιοτρόπως (όπως και η Δύση επωφελείται από την συμμετοχή των ενόπλων δυνάμεων των Σκοπίων στο Αφγανιστάν κ.ο.κ.). Το γεγονός ότι τα Σκόπια δεν κάθονται γύρω από το στρογγυλό τραπέζι δεν είχε ιδιαίτερο κόστος.
- Πώς θα σχολιάζατε τη στάση της Βουλγαρίας; Θα ήταν σκόπιμος ένας στενότερος ελληνο-βουλγαρικός συντονισμός για το θέμα της ονομασίας;
Η Βουλγαρία είναι η χώρα που πρωτοτύπησε διεθνώς στο ζήτημα της αναγνωρίσεως κράτους από κράτος. Όταν προχώρησε στην αναγνώριση των Σκοπίων, τη συνόδευσε με ένα ιστορικό διπλωματικό κείμενο που έλεγε ότι αναγνωρίζεται το κράτος, αλλά όχι το έθνος. Ξέρουμε πολύ καλά τι κρύβεται πίσω από αυτό: το ιστορικό μακεδονικό πρόβλημα στην περιοχή δεν το δημιούργησαν οι Σκοπιανοί, αλλά οι Βούλγαροι.
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου