Ο πρώτος μεγάλος πόλεμος στην Ευρώπη μετά το 1945 που βλέπουμε να συμβαίνει αυτές τις μέρες στην Ουκρανία, επανέφερε στην επικαιρότητα το περίφημο έργο του Καρλ φον Κλαούζεβιτς «Περί του Πολέμου» το οποίο θεωρείται η επιτομή της θεωρίας του πολέμου στη Δύση τα τελευταία 200 χρόνια. Στη συνέχεια θα επιχειρήσω να εντοπίσω κάποιες αντιστοιχήσεις των όσων αναφέρει αυτός ο μεγάλος Πρώσος θεωρητικός (που είχε βρεθεί για πρώτη φορά σε μάχη σε ηλικία μόλις 13 ετών) με τη σύγχρονη πραγματικότητα που βλέπουμε στις οθόνες μας:
«Ο πόλεμος δεν ξεσπά ποτέ με εντελώς αιφνίδιο τρόπο, η επέκτασή του δεν είναι έργο μιας στιγμής».
· Από το 2005 ο Πούτιν είχε κάνει την περίφημη δήλωση ότι “η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης υπήρξε η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ού αιώνα”. Τα όσα συνέβησαν στην Κριμαία και στο Ντονμπάς το 2014-15 υπήρξαν απλώς τα προεόρτια του πολέμου που βλέπουμε σήμερα.
«Μια χαμένη ευκαιρία δεν ξαναβρίσκεται ποτέ».
· Το 2014 ο Πούτιν θα μπορούσε άνετα να είχε κυριεύσει όχι μόνο την Κριμαία αλλά και ολόκληρη την Ουκρανία, αφού ουσιαστικά ο στρατός της τελευταίας ήταν υπό διάλυση και δεν μπορούσε να προβάλει σοβαρή αντίσταση. Δεν γνωρίζουμε για ποιον λόγο ο Πούτιν απέφυγε τότε να λύσει άπαξ δια παντός το ουκρανικό πρόβλημα (ίσως και οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις να μην ήταν εντελώς έτοιμες), αλλά τώρα πληρώνει την ευκαιρία που άφησε τότε να ξεγλιστρήσει μέσα από τα χέρια του.
«Η πρώτη, η σημαντικότερη, η αποφασιστικότερη πράξη κρίσης που εκτελεί ένας πολιτικός ηγέτης ή ένας ανώτατος στρατιωτικός διοικητής, συνίσταται στην ακριβή εκτίμηση του είδους του πολέμου που αναλαμβάνει, ώστε να μην τον εκλάβει σαν κάτι που δεν είναι, και να μην θέλει να τον κάνει ό,τι η φύση των περιστάσεων του απαγορεύει να είναι».
· Εδώ έγκειται η ρίζα όλων των προβλημάτων που αντιμετωπίζει τώρα ο Πούτιν στην Ουκρανία. Είναι προφανές ότι δεν εκτίμησε εξαρχής σωστά “το είδος του πολέμου που αναλαμβάνει”, ότι θεωρούσε πως ο ρωσικός στρατός θα έκανε περίπατο, ότι οι Ουκρανοί θα τον υποδέχονταν με ανοιχτές αγκάλες και ότι όλα θα τελείωναν μέσα σε λίγες μέρες. Εξέλαβε τον πόλεμο στην Ουκρανία “σαν κάτι που δεν είναι”, και τώρα έχει μπλέξει πολύ άσχημα.
«Είναι ζωτικής σημασίας η ανώτατη πολιτική ηγεσία να έχει συγκεκριμένη αντίληψη των στρατιωτικών ζητημάτων».
· Ο Πούτιν δεν υπήρξε ποτέ επαγγελματίας στρατιωτικός και, παρά τα 22 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία, είναι φυσικό να μην μπορεί να αντιληφθεί τις πιο λεπτές πτυχές της επιχειρησιακής σχεδίασης. Επειδή του λείπει η στρατιωτική κατάρτιση και εμπειρία δεν είναι σε θέση να έχει προσωπική αντίληψη για το τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις, και αναγκαστικά βασίστηκε στις εισηγήσεις και τις διαβεβαιώσεις της ρωσικής ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας η οποία και τον εξέθεσε ανεπανόρθωτα.
«Ο πολιτικός αντικειμενικός σκοπός, σαν αρχικό κίνητρο του πολέμου, θα προσφέρει και το μέτρο των αναγκαίων προσπαθειών».
· Εκτός από τον Πούτιν και ίσως έναν πολύ στενό κύκλο συνεργατών του, κανείς άλλος δεν γνωρίζει αν η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έγινε εξαρχής με πρόθεση να κατακτηθούν εδάφη με σκοπό να διατηρηθούν, ή απέβλεπε απλώς στην πρόκληση μιας γενικότερης βλάβης της Ουκρανίας ώστε να εξαναγκαστεί αυτή να αλλάξει τη στάση της έναντι της Δύσης και της Ρωσίας. Επειδή ο “πολιτικός αντικειμενικός σκοπός” ήταν εντελώς ασαφής, δεν εκτιμήθηκε σωστά και το “μέτρο των αναγκαίων προσπαθειών”, με αποτέλεσμα ο ρωσικός στρατός να εισβάλει με ανεπαρκείς αριθμητικά δυνάμεις και οι επιχειρήσεις του να βαλτώσουν πολύ γρήγορα.
«Το αποτέλεσμα θα είναι εντελώς διαφορετικό αν οι μάζες αντιπροσωπεύουν παράγοντες ενίσχυσης ή αποδυνάμωσης της δράσης».
· Η στάση της μεγάλης πλειονότητας του ουκρανικού λαού αιφνιδίασε τους Ρώσους, και αντί να αποτελέσει “παράγοντα ενίσχυσης” της ρωσικής πολεμικής προσπάθειας, κατέληξε να “αποδυναμώσει τη δράση” της.
«Όσο μικρότερη είναι η θυσία που απαιτούμε από τον αντίπαλο, τόσο περισσότερο μπορούμε να περιμένουμε πως, από την πλευρά του, δεν θα καταβάλει πολύ δυνατές προσπάθειες για να μας την αρνηθεί».
· Με το να μην ξεκαθαρίσει εξαρχής τι ακριβώς ζητάει από την Ουκρανία, ο Πούτιν έκανε τους Ουκρανούς να πιστέψουν ότι ήθελε να καταλάβει ολόκληρη τη χώρα τους , ή να την καταστήσει περίκλειστο κράτος χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα, ή να την κατακερματίσει σε 3-4 νέα κράτη. Όλα αυτά συνιστούσαν θανάσιμη απειλή για τους Ουκρανούς και όχι κάποια “μικρή θυσία” που θα τους έκανε να μην “καταβάλουν πολύ δυνατές προσπάθειες” για να ακυρώσουν τα σχέδια του Πούτιν.
«Για να υποταγεί ο αντίπαλος πρέπει να τον οδηγήσουμε σε μια κατάσταση δυσμενέστερη από τη θυσία που του ζητούμε. Η μειονεκτική του ωστόσο κατάσταση δεν πρέπει φυσικά να είναι πρόσκαιρη».
· Αν η θυσία που ζητάει ο Πούτιν από την Ουκρανία είναι να αποδεχθεί την οριστική απόσχιση από την ουκρανική επικράτεια της Κριμαίας, του Ντονμπάς, και του χερσαίου διαδρόμου που ενώνει αυτές τις δύο περιοχές, οι πιθανότητες να το δεχθούν οι Ουκρανοί είναι μεν μικρές αλλά είναι υπαρκτές. Αν ο Πούτιν καταλάμβανε και την Οδησσό και καθιστούσε την Ουκρανία περίκλειστο κράτος, η εντύπωσή μου είναι πως η θυσία αυτή θα ήταν απαράδεκτη για τους Ουκρανούς και θα συνέχιζαν να μάχονται επ’ αόριστον. Άρα το γεγονός ότι οι Ρώσοι έχουν αποφύγει μέχρι τώρα να επιτεθούν στην Οδησσό πιθανώς να δείχνει ότι δεν θέλουν να κλείσουν ερμητικά την πόρτα σε μία ειρήνευση μέσω διαπραγματεύσεων με τους Ουκρανούς.
«Για έναν εμπόλεμο η χειρότερη κατάσταση είναι εκείνη κατά την οποία βρίσκεται εντελώς αφοπλισμένος. Αν επομένως, με μία πολεμική πράξη, θέλουμε να αναγκάσουμε τον αντίπαλο να εκτελέσει τη θέλησή μας, πρέπει είτε να τον αφοπλίσουμε πραγματικά, είτε να τον θέσουμε σε συνθήκες τέτοιες που να αισθάνεται απειλούμενος απ’ αυτή την πιθανότητα».
· Οι Ουκρανοί απέχουν πολύ από το να θεωρούνται αφοπλισμένοι. Αντιστέκονται επιτυχώς και η άμυνά τους δεν έχει καταρρεύσει σε κανέναν τομέα, δεδομένης βέβαια της ανισορροπίας ισχύος που έχουν με τη Ρωσία.
«Η καταστροφή των εχθρικών δυνάμεων εμφανίζεται λοιπόν πάντα ως το ανώτερο κι αποτελεσματικότερο μέσο, μπροστά στο οποίο οφείλουν να σβήνουν όλα τα άλλα».
· Οι Ρώσοι μόνο αυτό δεν έκαναν τον πρώτο μήνα των επιχειρήσεων. Αντί να ρίξουν όλη την προσπάθειά τους στην καταστροφή των ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων, επικεντρώθηκαν στην απόπειρα “αποκεφαλισμού” της κυβέρνησης Ζελένσκι και στην κατάληψη εδαφών που είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν σκοπεύουν να επιστρέψουν ποτέ πίσω. Το ότι η καταστροφή των ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων όμως πέρασε σε δεύτερη μοίρα, προκάλεσε μία αλυσίδα προβλημάτων που οδήγησαν τελικά στο να βαλτώσει όλη η εισβολή.
«Στον πόλεμο όλα είναι πολύ απλά, αλλά ακόμα και το απλούστερο πράγμα είναι δύσκολο… Η δράση στον πόλεμο είναι μια κίνηση που επιτελείται σ’ ένα επιδεινωμένο από τις δυσκολίες περιβάλλον. Όπως είναι κανείς ανίκανος να εκτελέσει στο νερό με ευκολία και ακρίβεια μια κίνηση τόσο απλή όσο το βάδισμα, έτσι είναι ανίκανος στον πόλεμο να εξασφαλίσει την πορεία των πραγμάτων με τη βοήθεια κοινών δυνάμεων, έστω και με μέση συμπεριφορά».
· Είναι εύκολο να ασκεί κανείς κριτική στον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται μια στρατιωτική επιχείρηση και να εντοπίζει τα σφάλματα και τις παραλείψεις που έχουν γίνει, αλλά το να διεξάγεις την επιχείρηση είναι απίστευτα πολύπλοκη υπόθεση και απαιτεί άριστη εκπαίδευση του προσωπικού, προετοιμασία από τον καιρό της ειρήνης και καλό επίπεδο οργάνωσης.
«Με όσο μεγαλύτερη βραδύτητα εκτυλίσσεται η πολεμική δράση, τόσο μεγαλύτερες και συχνότερες είναι οι περίοδοι αδράνειας… Υπάρχουν πολλοί πόλεμοι όπου η δράση κατέχει ενίοτε τον λιγότερο χρόνο, και η αδράνεια όλον τον υπόλοιπο… Ο πόλεμος είναι, κατά κάποιον τρόπο, ο ομαλός σφυγμός της βίας, λίγο ως πολύ ικανός να καταπραΰνει τις εντάσεις της και να εξαντλεί τις δυνάμεις της».
· Το βλέπουμε αυτό να συμβαίνει στην Ουκρανία και μάλιστα από πολύ νωρίς, από την πρώτη κιόλας εβδομάδα της ρωσικής εισβολής.
«Στους πολέμους κατά τους οποίους η μία από τις δύο πλευρές είναι ανίσχυρη να αφοπλίσει ολοκληρωτικά την άλλη, τα κίνητρα για ειρήνευση θα εγείρονται και στις δύο πλευρές σε συνάρτηση με την πιθανότητα μελλοντικών επιτυχιών και της ανάγκης κατανάλωσης δυνάμεων».
· Είναι πολύ πιθανό να πλησιάζουμε ή και να βρισκόμαστε ήδη σε ένα τέτοιο σημείο στον πόλεμο της Ουκρανίας, όπου καμία από τις δύο πλευρές δεν είναι σε θέση να επιβάλει τη θέλησή της στην άλλη στο πεδίο της μάχης, και επομένως ενδέχεται να πολλαπλασιαστούν “ τα κίνητρα για ειρήνευση”.
«Μια τέλεια ισορροπία δυνάμεων δεν μπορεί να προκαλέσει αναστολή της δράσης, διότι ο επιτιθέμενος θα μπορούσε να επωφεληθεί απ’ αυτή και να διατηρήσει την πρωτοβουλία… Η ιδέα της ισορροπίας δεν εξηγεί την κατάπαυση των εχθροπραξιών».
· Παρ’ όλο που διεξάγονται αλλεπάλληλοι κύκλοι διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο εμπολέμων, και παρ’ όλο που η προέλαση των ρωσικών δυνάμεων έχει ουσιαστικά σταματήσει, οι εχθροπραξίες συνεχίζονται επειδή οι Ουκρανοί, ορθώς πράττοντες, δεν θέλουν να επωφεληθούν οι Ρώσοι από την αναστολή της δράσης και να διατηρήσουν την πρωτοβουλία των κινήσεων. Γι’ αυτό βλέπουμε να λαμβάνουν χώρα μικρές τοπικές αντεπιθέσεις των Ουκρανών που δεν έχουν μεν στρατηγικό χαρακτήρα αλλά εμποδίζουν τον αντίπαλο να ανασυνταχθεί με την ησυχία του.
«Ο πολιτικός αντικειμενικός στόχος δεν είναι ένας δεσποτικός ρυθμιστής· πρέπει να προσαρμόζεται στη φύση των μέσων που διαθέτει».
· Στα τέλη Μαρτίου ο Πούτιν αντελήφθη ότι ο αρχικός πολιτικός αντικειμενικός σκοπός που είχε πιθανώς στο μυαλό του δεν μπορεί να επιτευχθεί, γι’ αυτό τον αναπροσάρμοσε “στη φύση των μέσων που διαθέτει”. Δεν μπορεί να διπλασιάσει ή να τριπλασιάσει τα στρατεύματά του που πολεμούν στην Ουκρανία, και επομένως θεωρεί πως αν ολοκληρώσει την κατάληψη του Ντονμπάς (και έχοντας ήδη πετύχει τη χερσαία σύνδεση της Κριμαίας με την υπόλοιπη Ρωσία) θα μπορέσει να απεμπλακεί κηρύσσοντας ότι νίκησε επειδή πέτυχε έναν ελάσσονα πολιτικό αντικειμενικό σκοπό. Γι’ αυτό και έγινε πλήρης απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τους βόρειους άξονες επιχειρήσεων του Σούμι, του Τσερνίχιβ και του Κιέβου με σκοπό να ανασυγκροτηθούν και να μεταφερθούν στο Ντονμπάς.
Δημοσίευση σχολίου