Οι μεταναστευτικές ροές και η πιθανή εκμετάλλευση τους από εξτρεμιστές του Ισλαμικού Κράτους έφερε την Ελλάδα αντιμέτωπη με την διαχείριση μιας ακόμα, παγκόσμιου ενδιαφέροντος, κρίσης.
Το πρώτο βήμα για την αξιολόγηση των βέλτιστων μηχανισμών για την εξασφάλιση της Εθνικής Ασφάλειας είναι η κατανόηση των φαινομένων σε θεωρητικό επίπεδο. Στα πλαίσια αυτά θα επιδιώξω συνοπτικά να παρουσιάσω ευρήματα σύγχρονων αναλύσεων και να παραθέσω εκτιμήσεις σχετικά με πιθανές απειλές, βάσει των οποίων οικοδομείται το επιχειρησιακό και τακτικό σκέλος της Εθνικής Στρατηγικής.
Μετανάστες 1ης γενιάς
Τα ευρήματα της σύγχρονης έρευνας δεν παραπέμπουν σε διασύνδεση μεταξύ της 1ης γενιάς παράτυπων μεταναστών με φαινόμενα τρομοκρατίας. Οι εν λόγω πληθυσμοί – είτε έχουν πολιτικά, είτε οικονομικά κίνητρα – προσβλέπουν στην βελτίωση της καθημερινότητας τους και συσχετίζουν, στην συνείδηση τους, την χώρα υποδοχής με συνθήκες που έχουν ευεργετικό για αυτούς χαρακτήρα. Συνεπώς, οι πιθανότητες ριζοσπαστικοποίησης τους είναι ιδιαιτέρως χαμηλές. Τα άτομα τα οποία βρίσκονται σε χώρους συγκέντρωσης – hotspots ή στην Ειδομένη – εντός του Ελλαδικού χώρου, στην περίπτωση που βρεθούν θύματα ατόμων που θα επιδιώξουν να τους ριζοσπαστικοποιήσουν, είναι απίθανο, με βάση τις ακαδημαϊκές μελέτες επί του θέματος, να είναι επιρρεπείς και να εκδηλώσουν προθυμία να διαπράξουν αξιόποινες πράξεις με πολιτικά κίνητρα.
Μετανάστες 1ης και 2ης γενιάς
Ο πραγματικός κίνδυνος ελλοχεύει στην μακροπρόθεσμη διαχείριση των πληθυσμών που αυτή την περίοδο διαμένουν στα hotspots, για δύο λόγους. Πρώτον, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ριζοσπαστικοποίησης ατόμων όταν αυτά προέρχονται από χώρες στις οποίες υπάρχει έντονη εκδήλωση τρομοκρατικών επιθέσεων (Bove, Böhmelt 2016).
Σύμφωνα με το UNHCR το 46% των παράτυπων μεταναστών, κατά το 2015/6, που εισήλθαν στην Ευρώπη (το 90% εκ των οποίων μέσω της Ελλάδας) είναι Σύριοι, το 24% Αφγανοί και το 16% Ιρακινοί. Οι εν λόγω χώρες είναι στην 1η πεντάδα των πληγέντων από τρομοκρατία χωρών, με σύνολο 5,193 επιθέσεις το έτος 2015 (Global Terrorism Index).
Δεύτερον, η έως τώρα μελέτη του φαινομένου έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι μεγάλο ποσοστό ατόμων που έχουν διαπράξει τρομοκρατικές ενέργειες σε δυτικές χώρες έχουν ένα κοινό: είναι μετανάστες 2ης ή 3ης γενιάς. Για την κατανόηση των αιτιών του εν λόγω φαινομένου είναι χρήσιμη η σύντομη παρουσίαση της επικρατούσας θεωρίας σχετικά με την διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης. Ο Quintan Wiktorowicz, βασιζόμενος στην μελέτη της οργάνωσης Al-Muhajiroun, πρότεινε τον διαχωρισμό της πορείας προς τον βίαιο εξτρεμισμό σε 4 στάδια.
- Πρώτον, το ‘cognitive opening’, κατά το οποίο το άτομο, λόγω προσωπικών, πολιτικών ή οικονομικών τραυμάτων αμφισβητεί την κοσμοθεωρία του και είναι ανοιχτό σε νέες προσεγγίσεις.
- Δεύτερο έρχεται το ‘religious seeking’. Σε αυτή την φάση το άτομο θεωρεί την θρησκεία – η μελέτη περιορίζεται στο Ισλάμ – ως απάντηση στις αναζητήσεις του.
- Τρίτον, το ‘frame alignment’, κατά την διάρκεια του οποίου, το άτομο, μέσω στενών κοινωνικών συσχετισμών – φίλοι, αδέρφια, γνωστοί – έρχεται σε επαφή με εξτρεμιστικές ομάδες ή άτομα, τα οποία παρουσιάζουν την βίαιη Σαλαφιστική εκδοχή του Ισλάμ ως ικανή να δώσει απαντήσεις στις αναζητήσεις του.
- Τέταρτον, η διαδικασία του ‘socialization’. Το άτομο μέσω της προσχώρησης του στην ομάδα των Τζιχαντιστών και εξαιτίας της κοινωνικής δυναμικής που δημιουργείται (Della Porta) τείνει προς την κλιμάκωση των απόψεων του και ενδεχομένως προς την εκτέλεση βίαιων χτυπημάτων.Ο κοινός παρονομαστής, ο οποίος αυξάνει κατακόρυφα τις πιθανότητες ριζοσπαστικοποίησης των μεταναστών 2ης και 3ης γενιάς είναι η έλλειψη ‘ταυτότητας’ και του ‘ανήκειν’.
GTI INDEX: Η ΕΛΛΑΔΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟ ΜΕΣΟ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΣΕΩΝΤα άτομα δεν νοιώθουν πολίτες ούτε της χώρας υποδοχής, ούτε της χώρας προέλευσης των γονέων τους. Λόγω της αναζήτησης ταυτότητας τα άτομα παρουσιάζουν ένα ‘cognitive opening’ το οποίο καλύπτει η Σαλαφιστική εκδοχή του Ισλάμ μέσω της παροχής μιας ενιαίας, δίχως σύνορα, ταυτότητας, αυτής της παγκόσμιας κοινότητας των Μουσουλμάνων (ummah), την οποία το άτομο καλείται να υπερασπιστεί από τον οργανωμένο πόλεμο που θεωρούν ότι του έχει κηρύξει η Δύση. Ο Mohammed Atta (9/11), ο Mohammed Bouyeri (van Gogh), οι βομβιστές της 7/7 και μεγάλο μέρος των εξτρεμιστών που επιτέθηκαν πρόσφατα στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες είναι παιδιά μεταναστών.
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΟΙ ΤΖΙΧΑΝΤΙΣΤΕΣ ΤΙΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΕΣ ΡΟΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΣΕΛΘΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ?
Ένας κίνδυνος που ενδεχομένως αντιμετωπίζει η Ελλάδα είναι η παρείσφρηση μαχητών του Ισλαμικού Κράτους στις προσφυγικές ροές. Είναι στην διακριτική ευχέρεια του αντίστοιχου Υπουργείου να ενημερώσει το κοινό, αν αυτό πράγματι συμβαίνει. Για τους εξτρεμιστές η προσέγγιση αυτή έχει δύο οφέλη. Πρώτον, μειώνονται οι πιθανότητες εντοπισμού τους σε σχέση με την χρησιμοποίηση αεροπορικών δικτύων. Δεύτερον, η χρησιμότητα της εν λόγω πρακτικής έγκειται στο γεγονός ότι το Ισλαμικό Κράτος επιδιώκει να προσκαλέσει μουσουλμάνους στα εδάφη του και όχι να τους εκδιώξει. Συνεπώς, αποκαλύψεις ότι δράστες τρομοκρατικών επιθέσεων στην Ευρώπη εισήλθαν μέσω των προσφυγικών ροών είναι πιθανό να δημιουργήσουν αντιδράσεις στις Ευρωπαϊκές χώρες, οι κυβερνήσεις των οποίων πρόκειται να πιεστούν ώστε να εμποδίσουν τις προσφυγικές ροές στο σύνολο τους. Παρόλα αυτά εκτιμάται ότι, σε περίπτωση που ισχύει ο εν λόγω ισχυρισμός, οι εξτρεμιστές είναι απίθανο να ασχοληθούν με την ριζοσπαστικοποίηση των υπόλοιπων μεταναστών αλλά θα χρησιμοποιήσουν την χώρα είτε ως transit – ακόμα και στην περίπτωση που τα σύνορα είναι κλειστά – είτε κατά την στρατιωτική ορολογία ως τύπου ‘Προκεχωρημένου Χώρου Απόκρυψης’, σε στρατηγικό επίπεδο, για την σχεδίαση επιθέσεων στην Ευρώπη. Η εύρεση χάρτη του αεροδρομίου των Βρυξελλών στο σπίτι του Abdelhamid Abbaaoud στο Παγκράτι ενισχύει αυτόν τον ισχυρισμό.
ΑΠΕΙΛΕΣ ΠΡΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ
Οι απειλές που αντιμετωπίζει η Ελλάδα δύναται να διακριθούν σε τρείς κατηγορίες: άμεση, έμμεση και μακροπρόθεσμη. Η άμεση απειλή, σχετίζεται με τον κίνδυνο εκδήλωσης κεντρικά οργανωμένης επίθεσης εναντίον Ελληνικών στόχων. Η έμμεση απειλή σχετίζεται με την αυξανόμενη συμμετοχή υπηκόων Βαλκανικών Χωρών σε τζιχαντιστικές οργανώσεις στην Συρία.
Η μακροπρόθεσμη απειλή, σχετίζεται με την αποτυχία διαχείρισης των παράτυπων μεταναστών που έχουν εισέλθει στην χώρα σε βάθος χρόνου.
ΑΜΕΣΗ ΑΠΕΙΛΗ
Σε βίντεο που αναρτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2015 από το Al-Hayat Media Center, το οποίο ελέγχεται από το ISIS, η Ελλάδα αναφέρεται ως στόχος της οργάνωσης. Παρόλα αυτά, εκτιμάται πως η πιθανότητα εκδήλωσης κεντρικά οργανωμένης επίθεσης εναντίον της Χώρας από Σαλαφιστική-Τζιχαντιστική οργάνωση είναι χαμηλή για τους κάτωθι λόγους:
Οι πόροι, οι μαχητές και ιδιαιτέρως η σχεδίαση που απαιτούνται για την εκτέλεση τρομοκρατικής επιχείρησης σε Δυτική χώρα είναι παράγοντες που καθιστούν εν λόγω εγχείρημα ιδιαιτέρως περίπλοκο. Εκτιμάται, βάσει των προαναφερθέντων περιορισμών, σειρά προτεραιότητας Σαλαφιστικών-Τζιχαντιστικών οργανώσεων έχουν χώρες που συμμετέχουν σε βομβαρδισμούς των θέσεων τους σε Συρία και Ιράκ.
Η Ελλάδα, παρ΄όλη την συμμετοχή σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε., λόγω παραδοσιακής φιλίας με Αραβικό κόσμο και αποχής από επιθετικές ενέργειες σε Μουσουλμανικές περιοχές ενδεχομένως βρίσκεται χαμηλά στην λίστα προτεραιοτήτων.
Όπως προαναφέρθηκε, παράτυποι μετανάστες οι οποίοι διαμένουν την παρούσα χρονική περίοδο στην Ελλάδα δεν έχουν κίνητρο ούτε να επιτεθούν εναντίον της Χώρα, ούτε είναι επιρρεπείς σε ριζοσπαστικοποίηση.
Ο ισχυρισμός ότι το κλείσιμο των συνόρων θα ‘εγκλωβίσει’ στελέχη του Ισλαμικού Κράτους στην Ελλάδα και ότι αυτό το γεγονός θα τους αναγκάσει να εξαπολύσουν επιθέσεις εναντίον της Χώρας εκτιμάται ως χαμηλών πιθανοτήτων – δεν λειτουργεί με αυτό τον τρόπο η διαδικασία σχεδιασμού επιχειρήσεων. Πιθανή επίθεση εκτιμάται πως δεν θα είναι προϊόν ‘εγκλωβισμού’.
ΕΜΜΕΣΗ ΑΠΕΙΛΗ
Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού Βαλκάνιων υπηκόων, οι οποίοι έχουν μεταβεί σε εμπόλεμες ζώνες και έχουν επιστρέψει στις χώρες τους (Returning Foreign Fighters) πρέπει ενδεχομένως να ληφθεί υπόψιν. Εκτιμάται ότι έχουν ενταχθεί σε τζιχαντιστικές οργανώσεις, σε Συρία και Ιράκ, 350 υπήκοοι Βοσνίας, 150 υπήκοοι Κοσόβου, 140 υπήκοοι Αλβανίας και 20 υπήκοοι Σκοπίων (ICSR). Παρόλο που βασικός στόχος Βαλκάνιων μαχητών αποτελούν οι χώρες προέλευσης τους, εκτιμάται πως η Χώρα αποτελεί εν δυνάμει στόχο εν λόγω μαχητών εξαιτίας των κάτωθι:
Η Ελλάδα αποτελεί Χώρα με Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση, πιστοί της οποίας, σύμφωνα με τα Hadith, πρέπει είτε να πληρώσουν φόρο (jizya) είτε να εγκαταλείψουν την περιοχή, είτε να εξολοθρευθούν.
Ο νόμος της Σαρία, τον οποίο εν λόγω μαχητές ακολουθούν, δεν αναγνωρίζει την έννοια του Κράτους/Έθνους αλλά είναι υπαρκτό το ενδεχόμενο να υφέρπει σε εν λόγω άτομα αποστροφή για την Ελλάδα, πέραν θρησκευτικών αιτιάσεων, λόγω τοπικών εθνικών διενέξεων.
Λόγω της εγγύτητας των χωρών εκτιμάται πως καθίσταται ευχερής η δημιουργία δικτύου υποστήριξης, είναι υψηλή η πιθανότητα διαμονής συγγενών εν λόγω ατόμων στην Ελλάδα και είναι πιθανό τζιχαντιστές να έχουν διαμείνει στην Χώρα, προ της εκδήλωσης έκνομης δραστηριότητας τους, έχοντας αποκτήσει οικειότητα.
Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ISIS ΣΤΟ ΙΡΑΚ & ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑ ΟΔΗΓΕΙ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΕ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΔΥΣΗΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΑΠΕΙΛΗ
Η ουσιαστική απειλή που αντιμετωπίζει η Χώρα είναι η αποτυχία διαχείρισης των ατόμων που έχουν εισέλθει, και πρόκειται στην συνέχεια να εισέλθουν, στον Ελλαδικό χώρο. Λόγω της πιθανής αδυναμίας μετεγκατάστασης τους σε χώρα ενδιαφέροντος τους ή της μη επιστροφής στην πατρίδα τους, είναι απαραίτητη η εκπόνηση σχεδίου το οποίο πρέπει να αρύεται εμπειριών από πληθώρα μελετών και πρακτικών σε διεθνές επίπεδο. Στο δίλημμα μεταξύ της αναχαίτισης των μεταναστευτικών ροών και της ανάληψης της ευθύνης διαχείρισης τους επιλέχθηκε το δεύτερο – συνεπώς πρέπει να καταβληθούν οι ανάλογες προσπάθειες ώστε η Ελλάδα να μην αποτελέσει ένα αποτυχημένο πείραμα πολύ-πολιτισμικότητας, όπως το Βέλγιο και το Molenbeek. Εάν δεν τα καταφέρουμε η εξωτερική πολιτική της Χώρας θα είναι αιχμάλωτη μιας ισχνής μειοψηφίας εξτρεμιστών, η καταστολή εναντίον των οποίων είναι πιθανό να συμβάλλει στην στρατολόγηση νέων μαχητών.
Ο Ανθχος Λ.Σ. Μπαλτάκος Δημήτρης είναι βατραχάνθρωπος της ΜΥΑ/ΛΣ, Research Fellow του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και Research Assistant στο International Centre for the Study of Radicalization (ICSR), King’s College London. Οι απόψεις που εκφράζει είναι αποκλειστικά προσωπικές και δεν απηχούν τις επίσημες θέσεις του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής.
Δημοσίευση σχολίου