Τελικά, ποιος θα επωφεληθεί πολιτικά από τον θάνατο του Ραΐσι; Θα πυροδοτήσει αυτή η απώλεια αλλαγή πολιτικής της Ισλαμικής Δημοκρατίας; Και τι θα σημάνει για το μέλλον του Ιράν;
Κατερίνα Αγριμανάκη
Δυστυχήματα συμβαίνουν πάντα και παντού, αλλά δεν είναι όλα της ίδιας βαρύτητας, επισημαίνει εύγλωττα στο The Atlantic ο Αράς Αζίζι (Arash Azizi), καθηγητής Ιστορίας και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κλέμσον των ΗΠΑ.
Παρότι ο θάνατος του Ιρανού προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι και του υπουργού Εξωτερικών Χοσεΐν Αμιραμπντολαχιάν αποτελεί δραματική εξέλιξη σε μια κρίσιμη συγκυρία για την ευρύτερη Μέση Ανατολή, είναι αμφίβολο πως θα επηρεάσει σημαντικά την πορεία των πολλαπλών εστιών σύγκρουσης που μαίνονται αυτή τη στιγμή – με τη λήψη αποφάσεων στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής να εμπίπτει στις αρμοδιότητες του ανώτατου ηγέτη Αλί Χαμενεΐ.
Στο θεοκρατικό κατεστημένο του Ιράν, που κυβερνάται από τον κλήρο και την κυβέρνηση, «ο πρόεδρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας είναι αυτός που εφαρμόζει τις αποφάσεις, όχι αυτός που τις λαμβάνει. Οπότε, οι πολιτικές του Ιράν, οι θεμελιώδεις άξονες αυτών των πολιτικών, θα παραμείνουν οι ίδιες», εξηγεί ο Τζέισον Μπρόσκι, διευθυντής της ΜΚΟ UANI (United Against Nuclear Iran).
«Το Ιράν δεν μοιάζει με χώρα όπου οι πρόεδροι πεθαίνουν τυχαία. Ωστόσο είναι μια χώρα στην οποία συμβαίνουν αεροπορικά δυστυχήματα λόγω της θλιβερής κατάστασης των υποδομών από τη διεθνή απομόνωση της Ισλαμικής Δημοκρατίας», εξηγεί ο Αζίζι. Επισημαίνει, δε, πως, όπως συνέβη και σε άλλες περιπτώσεις θανάτου υψηλών πολιτικών προσώπων σε αεροπορικά δυστυχήματα, οι υποψίες, οι εικασίες και –γιατί όχι- –οι θεωρίες συνωμοσίας προβάλλουν αναπόφευκτες.Κόκκινα γαρύφαλλα έξω από την ιρανική πρεσβεία στη Μόσχα και μια φωτογραφία του Εμπραχίμ Ραΐσι με τη λέξη «πενθούμε»
Δυστυχήματα συμβαίνουν πάντα και παντού, αλλά δεν είναι όλα της ίδιας βαρύτητας, επισημαίνει εύγλωττα στο The Atlantic ο Αράς Αζίζι (Arash Azizi), καθηγητής Ιστορίας και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κλέμσον των ΗΠΑ.
Παρότι ο θάνατος του Ιρανού προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι και του υπουργού Εξωτερικών Χοσεΐν Αμιραμπντολαχιάν αποτελεί δραματική εξέλιξη σε μια κρίσιμη συγκυρία για την ευρύτερη Μέση Ανατολή, είναι αμφίβολο πως θα επηρεάσει σημαντικά την πορεία των πολλαπλών εστιών σύγκρουσης που μαίνονται αυτή τη στιγμή – με τη λήψη αποφάσεων στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής να εμπίπτει στις αρμοδιότητες του ανώτατου ηγέτη Αλί Χαμενεΐ.
Στο θεοκρατικό κατεστημένο του Ιράν, που κυβερνάται από τον κλήρο και την κυβέρνηση, «ο πρόεδρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας είναι αυτός που εφαρμόζει τις αποφάσεις, όχι αυτός που τις λαμβάνει. Οπότε, οι πολιτικές του Ιράν, οι θεμελιώδεις άξονες αυτών των πολιτικών, θα παραμείνουν οι ίδιες», εξηγεί ο Τζέισον Μπρόσκι, διευθυντής της ΜΚΟ UANI (United Against Nuclear Iran).
«Το Ιράν δεν μοιάζει με χώρα όπου οι πρόεδροι πεθαίνουν τυχαία. Ωστόσο είναι μια χώρα στην οποία συμβαίνουν αεροπορικά δυστυχήματα λόγω της θλιβερής κατάστασης των υποδομών από τη διεθνή απομόνωση της Ισλαμικής Δημοκρατίας», εξηγεί ο Αζίζι. Επισημαίνει, δε, πως, όπως συνέβη και σε άλλες περιπτώσεις θανάτου υψηλών πολιτικών προσώπων σε αεροπορικά δυστυχήματα, οι υποψίες, οι εικασίες και –γιατί όχι- –οι θεωρίες συνωμοσίας προβάλλουν αναπόφευκτες.Κόκκινα γαρύφαλλα έξω από την ιρανική πρεσβεία στη Μόσχα και μια φωτογραφία του Εμπραχίμ Ραΐσι με τη λέξη «πενθούμε»
«Ανεξαρτήτως αιτιών, οι θεωρίες για δόλο θα είναι διάχυτες στο εσωτερικό του καθεστώτος. Φιλόδοξα στοιχεία ίσως πιέσουν για να πάρουν το πλεονέκτημα, προκαλώντας αντιδράσεις από άλλα τμήματα του καθεστώτος. Προσδεθείτε», έγραφε σε ανάρτησή του στο Χ (πριν από την επιβεβαίωση του θανάτου Ραΐσι) ο Αφσόν Οστοβάρ, αναπληρωτής καθηγητής στη Naval Postgraduate School.
Τελικά, ποιος θα επωφεληθεί πολιτικά από τον θάνατο του Ραΐσι; Θα πυροδοτήσει αυτή η απώλεια αλλαγή πολιτικής της Ισλαμικής Δημοκρατίας; Και τελικά τι θα σημάνει για το μέλλον του Ιράν;
Ο «αόρατος» πρόεδρος
Ο Ραΐσι ανήλθε στην προεδρία το 2021, «σε μια εκλογική αναμέτρηση που έμοιαζε ως η λιγότερο ανταγωνιστική στο Ιράν από το 1997», σχολιάζει ο Αζίζι. Οπως επισημαίνει, ο ανώτατος ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ είχε φροντίσει να αποκλείσει όλους τους άλλους «σοβαρούς» υποψηφίους – από κεντρώους συντηρητικούς έως μεταρρυθμιστές, ακόμη και τον Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ένα σκληροπυρηνικό πρώην πρόεδρο τον οποίο ο Χαμενεΐ άρχισε να βλέπει ως αντίπαλο.
Ο Ραΐσι φέρεται να επελέγη ακριβώς επειδή δεν συνιστούσε σοβαρή απειλή απέναντι στον Χαμενεΐ. «Στα προεκλογικά ντιμπέιτ του 2017 με τον Ρουχανί αποδείχτηκε χλιαρός. Η θητεία του από το 2021 και μετά μαρτυρά επίσης όχι μόνο την απόλυτη ανικανότητά του, αλλά και την πολιτική του ασημαντότητα. Κάποιοι τον αποκαλούν τον αόρατο πρόεδρο. Κατά τη διάρκεια του κινήματος “Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία”, το οποίο συγκλόνισε το Ιράν από το 2022 έως το 2023, λίγοι διαδηλωτές μπήκαν στον κόπο να φωνάξουν συνθήματα κατά του Ραΐσι, επειδή γνώριζαν πως η πραγματική εξουσία βρισκόταν αλλού», περιγράφει ο Αζίζι.
Η ιδιότητα του Ραΐσι να ακολουθεί τη γραμμή του καθεστώτος ήταν αυτή που τον καθιστούσε όχι μόνο ασφαλή επιλογή για την προεδρία, αλλά και κορυφαίο υποψήφιο για τη διαδοχή του Χαμενεΐ ως ανώτατου ηγέτη.
Οπως ορίζει το ιρανικό Σύνταγμα, αρχηγός κράτους μπορεί να γίνει μόνον ένας κληρικός με μακρά πολιτική εμπειρία. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή, οι κληρικοί που διαθέτουν τις προϋποθέσεις του ιρανικού «job description» είτε έχουν πεθάνει είτε έχουν περιθωριοποιηθεί πολιτικά, μη συμμεριζόμενοι τη σκληροπυρηνική γραμμή της Τεχεράνης.
Οπως παρατηρούν αναλυτές, ο Ραΐσι θα γινόταν ένας αδύναμος ανώτατος ηγέτης, αφήνοντας σε άλλους –στους Φρουρούς της Επανάστασης (IRGC) ή σε άλλα κέντρα εξουσίας– την άσκηση της πραγματικής εξουσίας. «Ποιος θα ήταν καλύτερος για μια τέτοια θέση από έναν άχρωμο yes-man;» διερωτάται ο Αζίζι.
Στροφή προς το συντηρητικότερο
Ο θάνατος του Ραΐσι βάζει τέλος σε μια σύντομη εποχή μετασχηματισμού στην ιρανική πολιτική που απείλησε να φέρει τη Μέση Ανατολή στα πρόθυρα περιφερειακού πολέμου, αποτελώντας παράλληλα την αρχή του πολιτικού διαγκωνισμού για τη πλήρωση της θέσης του.
Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, Χασάν Ρουχανί, που μετά τη νίκη του το 2017 επιδίωξε αρχικά την εκτόνωση με τη Δύση όσον αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, προτού εντείνει τις επιθέσεις μέσω αντιπροσώπων, ο Ραΐσι, στα σχεδόν τρία χρόνια της εξουσίας του, έστρεψε την εσωτερική και την κοινωνική πολιτική της χώρας του προς το συντηρητικότερο, ενώ στην εξωτερική πολιτική παγίωσε με ακόμη πιο ξεκάθαρο τρόπο τον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ για την επιρροή στην περιοχή.
Επί των ημερών του, το Ιράν επιτάχυνε τον εμπλουτισμό ουρανίου, επιβραδύνοντας τις διαπραγματεύσεις για το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA) – μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2018, τρία χρόνια πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του. Ενίσχυσε τις περιφερειακές επιθέσεις μέσω πληρεξουσίων κατά των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023, ενώ μόλις ένα μήνα πριν από τον θάνατό του εξαπέλυσε για πρώτη φορά απευθείας επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους κατά του Ισραήλ.
Σημειώνεται πως, προτού γίνει πρόεδρος, ως νεαρός εισαγγελέας ο Ραΐσι υπηρέτησε στην επιτροπή δίωξης του Ιράν, στις αποκαλούμενες «επιτροπές θανάτου», που ευθύνονταν για την εκτέλεση περίπου 5.000 αντιφρονούντων το 1988. Ο ίδιος είχε κατηγορηθεί για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας από τα Ηνωμένα Εθνη και του είχαν επιβληθεί κυρώσεις από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Η ίδια σκληροπυρηνική προσέγγιση εφαρμόστηκε και στον θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμινί, τον Σεπτέμβριο του 2022, της νεαρής Ιρανής κουρδικής καταγωγής που πέθανε υπό κράτηση ενώ είχε συλληφθεί από την αστυνομία ηθών για παραβίαση του νόμου «περί χιτζάμπ και αγνότητας» – θάνατος που πυροδότησε πανεθνικές διαδηλώσεις και διεθνή κατακραυγή.
Αλλαγή στις εσωτερικές ισορροπίες
Παράλληλα, η πειθήνια πολιτική του στην επίσημη σκληροπυρηνική γραμμή έδωσε την ευκαιρία σε επίδοξους δελφίνους, του σκληρού πυρήνα της Τεχεράνης, να αυξήσουν την επιρροή τους σε βάρος των πιο μετριοπαθών συντηρητικών, όπως ο πρόεδρος του ιρανικού Κοινοβουλίου, Μοχάμαντ Μπακέρ Καλιμπάφ.
Κάποιοι από τους σκληροπυρηνικούς αυτούς, παρά το μεγάλο ποσοστό αποχής, τα πήγαν απροσδόκητα καλά στις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου, διεξάγοντας σκληρή εκστρατεία κατά του Καλιμπάφ – ο οποίος διέθετε την υποστήριξη των κυριότερων φιλοκαθεστωτικών συντηρητικών πολιτικών κομμάτων και πολλών παραρτημάτων του IRGC.
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου