Πόλεμος χωρίς πυρά με (υποψήφιο) θύμα τη διεθνή οικονομία!
«Μερικές φορές έχω την εντύπωση ότι στην απέναντι πλευρά, κάπου στην Aμερική, σε κάποια εργαστήρια, κάποιοι κάνουν πειράματα σε αρουραίους χωρίς να αντιλαμβάνονται τις συνέπειες των πράξεών τους». Κάποιες από τις συνέπειες στις οποίες αναφέρθηκε αλληγορικά ο Βλαντιμίρ Πούτιν έγιναν αισθητές την περασμένη Δευτέρα. Σε λίγες ώρες οι 300 πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο έχαναν 44,4 δισ. δολάρια, καθώς οι διεθνείς αγορές σημείωναν τη μεγαλύτερη βουτιά του τελευταίου μήνα. Οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί μεγιστάνες έχασαν 13 δισ. δολάρια, αλλά δεν ήταν οι μόνοι. Οσοι συναλλάσσονται ή έχουν επενδύσει στη Ρωσία ή σε εταιρίες ρωσικών συμφερόντων έχασαν επίσης πολλά.
Η απειλή του πολέμου στην Κριμαία και το μπρα ντε φερ ΗΠΑ - Ρωσίας που συνεχίζεται αδιάλειπτα έχει εξελιχθεί σε μία από τις μεγαλύτερες και πιο οδυνηρές οικονομικά τιτανομαχίες με άρωμα Ψυχρού Πολέμου. Μετωπική σύγκρουση σε μια κρίσιμη χρονικά συγκυρία, την ώρα που η Αμερική παλεύει με την εύθραυστη πορεία ανάκαμψης, η Ευρώπη με την ύφεση και η Ρωσία με τις ολοένα και μειούμενες επενδύσεις. Η επίδειξη ισχύος Μόσχας και Ουάσινγκτον έχει προκαλέσει σοβαρές αναταράξεις στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα αλλά και στη διπλωματία.
Τίποτα δεν είναι απλό. Το παζλ είναι ιδιαίτερα σύνθετο, με δεδομένο ότι η Ουκρανία δεν είναι ούτε Ιράκ ούτε Λιβύη ούτε Αίγυπτος. Θα μπορούσε βέβαια να γίνει το νέο Αφγανιστάν της Ρωσίας, όπως πολλοί επισημαίνουν. Η «ρωσική αρκούδα» βρυχάται για ευνόητους λόγους, καθώς στην Κριμαία θίγονται ζωτικά εθνικά αλλά και οικονομικά της συμφέροντα.
Η απόφαση της Ουάσινγκτον να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις στη Μόσχα, εάν υλοποιηθεί, θα δημιουργήσει συνθήκες έκρηξης με ανυπολόγιστες συνέπειες στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα. Η προειδοποίηση του Σεργκέι Γκλαζίεφ, στενού συμβούλου του Κρεμλίνου, ήταν αποκαλυπτική, καθώς περιέγραφε το σενάριο του οικονομικού πολέμου… Η Ρωσία θα εκμηδενίσει την οικονομική της εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες γεγονός που θα οδηγήσει σε κραχ του αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Εφιάλτης. «Θα βρούμε τρόπο όχι μόνο να περιορίσουμε την οικονομική μας εξάρτηση από τις ΗΠΑ, αλλά να εξασφαλίσουμε μεγάλο όφελος από τις κυρώσεις. Θα υποχρεωθούμε να χρησιμοποιήσουμε άλλα νομίσματα, να δημιουργήσουμε το δικό μας σύστημα ρύθμισης. Εχουμε εξαιρετικές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις με τους εταίρους στην Ανατολή και στον Νότο. Δεν θα αποπληρώσουμε τα δάνεια που έχουν χορηγηθεί από τις αμερικανικές τράπεζες, θα παγώσει το παθητικό μας σε δολάρια». Θα ρίξουμε το δολάριο στην άβυσσο… Αυτό είπε εμμέσως πλην σαφώς ο σύμβουλος του Πούτιν. Ενα σενάριο που ουδείς θέλει να σκεφτεί.
Η ουκρανική κρίση εξελίσσεται σε τεστ αντοχής για την Ε.Ε. Με φόντο τη σύγκρουση ΗΠΑ - Ρωσίας, η Ε.Ε. διχάζεται ακόμη μια φορά, αποδεικνύοντας ότι η «ένωση» αμφισβητείται όχι μόνο σε επίπεδο οικονομίας, αλλά και σε επίπεδο κοινής εξωτερικής πολιτικής. Η απόφαση της Ουάσινγκτον για κυρώσεις έφερε στην επιφάνεια παλιές διαφωνίες μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τη στάση τους. Περιστέρια και γεράκια διχάζονται και παίρνουν θέσεις.
Με τους Αμερικανούς να υποστηρίζονται από τμήματα της ανατολικής Ευρώπης και τη Σουηδία, που πιστεύουν ότι πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή μέτρα τιμωρίας του Πούτιν, η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής για την Ουκρανία απέδειξε ότι οι Ευρωπαίοι είναι χωρισμένοι σε γεράκια και περιστέρια. Τα μεν πρώτα συντάσσονται με τις αμερικανικές θέσεις, τα δε περιστέρια προτιμούν τον δρόμο της διπλωματίας και της αποφυγής των κυρώσεων ενάντια στη Ρωσία.
«Είναι σημαντικό για εμάς να διασφαλίσουμε ότι δεν θα προχωρήσουμε μόνοι μας, χωρίς την Ε.Ε.» είπε στην Politico ο επικεφαλής της πλειοψηφίας στην αμερικανική Γερουσία Χάρι Ρέιντ. Ομως στις Βρυξέλλες το κλίμα δεν ήταν κλίμα συναίνεσης. Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία αντιστέκονται στην αμερικανική γραμμή για την επιβολή εμπορικών κυρώσεων, με το Παρίσι να είναι το πιο ευάλωτο στις αμερικανικές πιέσεις. Το Βερολίνο, πάλι, ούτε καν συζητά το ενδεχόμενο αποπομπής της Ρωσίας από το G8.
Οι Αγγλοι μετρούν τα ρούβλια και κρατούν απόσταση
Στη Βρετανία, κυβερνητικό έγγραφο που είδε το φως της δημοσιότητας αποκάλυπτε τις προσπάθειες και την αγωνία του Λονδίνου να διασφαλίσει ότι οι όποιες αποφάσεις για κυρώσεις ή ενέργειες κατά της Ρωσίας από την πλευρά της Ε.Ε. θα εξαιρέσουν το Σίτι. Οπως ανέφερε το έγγραφο, «Η Βρετανία δεν θα υποστηρίξει για την ώρα τις εμπορικές κυρώσεις, ούτε θα κλείσει το οικονομικό κέντρο του Λονδίνου στους Ρώσους». Λογικό… Τα τελευταία χρόνια ολόκληρη η αγορά του real estate της Βρετανίας στηρίζεται στους Ρώσους. Τετρακόσιες χιλιάδες ζουν στη βρετανική πρωτεύουσα που πολλοί αποκαλούν χαριτολογώντας Λόντονγκραντ. Από το Κένσινγκτον, το Τσέλσι και την Μπελγκράβια έως το Μέιφερ, οι Ρώσοι ολιγάρχες ή οι εκλεκτοί του Πούτιν διαθέτουν μία ή πολλές κατοικίες. Τα παιδιά των Ρώσων φοιτούν στα πιο ακριβά πανεπιστήμια του Λονδίνου, ενώ οι γυναίκες τους λατρεύουν τις καλές τέχνες. Οχι τυχαία, από το Harrod’s μέχρι το Selfridge’s, σε όλα τα μεγάλα εμπορικά καταστήματα μιλάνε πλέον και ρωσικά. Από την αγορά ακινήτων έως τις τράπεζες, τα μίντια και το ποδόσφαιρο, οι Ρώσοι μεγιστάνες κατέχουν ένα μεγάλο μερίδιο της πίτας της βρετανικής οικονομίας και συμμετέχουν ενεργά στην ανάκαμψή της.
Deals και (συνεχής) μυστική διπλωματία για το Βερολίνο
Ακόμη μεγαλύτερα είναι τα συμφέροντα της Γερμανίας και τα σχέδιά της για το μέλλον, που βέβαια περιλαμβάνουν τη Ρωσία. Οι στενές ενεργειακές και εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είναι απόρροια μεγάλων deals που κλείστηκαν στα δεκάδες ταξίδια της Μέρκελ στη Μόσχα και στη μυστική γερμανική διπλωματία. Αλλωστε η χώρα εισάγει το 40% του φυσικού αερίου και του πετρελαίου της από τη Ρωσία. Η πλευρά Μέρκελ θεωρεί ότι δεν είναι σκόπιμο να πέφτει ακόμη περισσότερο λάδι στη φωτιά με ρητορική που θυμίζει Ψυχρό Πόλεμο και πιστεύει ότι η επιβολή κυρώσεων είναι αντιπαραγωγική. Πώς ερμηνεύεται η στάση της Μέρκελ;
Λίγο πριν από την έναρξη των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Σότσι, όταν η Μόσχα απελευθέρωνε τον Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, η γερμανική «Tageszeitung» μιλούσε για ένα «αριστούργημα της μυστικής διπλωματίας», αναφερόμενη στον καθοριστικό ρόλο του Βερολίνου. Στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε στο Βερολίνο, ο Χοντορκόφκσι εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του στην καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ και στον πρώην ΥΠΕΞ Χανς-Ντίτριχ Γκένσερ για τις αθόρυβες προσπάθειες που κατέβαλλαν επί δύο ολόκληρα χρόνια προκειμένου η απελευθέρωσή του να γίνει δυνατή. Ο 86χρονος Γκένσερ, ΥΠΕΞ της χώρας του επί δύο δεκαετίες την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, κατάφερε να κρατήσει μυστικές τις επαφές του με το Κρεμλίνο, συμπεριλαμβανομένων δύο συναντήσεών του με τον Ρώσο ηγέτη, το 2012 στο Βερολίνο και το 2013 στη Μόσχα. Η διπλωματική επιτυχία του Βερολίνου έθετε το ερώτημα τι είδους πολιτική έναντι της Ρωσίας θα ακολουθήσει η τρίτη κυβέρνηση Μέρκελ. Ο ερευνητής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Υποθέσεων Χανς Κουντνάνι εκτιμά ότι η γερμανική κυβέρνηση έλκεται από το πρότυπο του καγκελάριου Μπίσμαρκ, κατά τον 19ο αιώνα, όταν η Πρωσία-Γερμανία αρεσκόταν στον ρόλο του «έντιμου διαμεσολαβητή» μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Η επιστροφή του Σοσιαλδημοκράτη Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαγερ στο υπουργείο Εξωτερικών, που ο ίδιος κατείχε και στην πρώτη κυβέρνηση Μέρκελ, όπως όλοι λένε ενισχύει τις τάσεις συνεργασίας με τη Μόσχα.
Σε αυτό το πλαίσιο η Μέρκελ αναδείχτηκε σε διαμεσολαβητή όχι μόνο ανάμεσα στο Κίεβο και τη Μόσχα, αλλά και ανάμεσα στον Πούτιν και τον Ομπάμα. Η πρόταση να δημιουργηθεί μια «αποστολή εξακρίβωσης των γεγονότων», παρόμοια με μια ομάδα επαφής, πιθανόν υπό την αιγίδα του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), προκειμένου να αρχίσει ένας πολιτικός διάλογος, ήταν γερμανικής έμπνευσης, και έδινε στον Ρώσο πρόεδρο τη δυνατότητα υπαναχώρησης, χωρίς αυτό να φαίνεται ως άτακτη οπισθοχώρηση.
Η Μόσχα λοιπόν παραμένει αναμφίβολα ένας ισχυρός εμπορικός εταίρος μιας Ευρώπης που παλεύει να σταθεί στα πόδια της. Ενας εταίρος που κλήθηκε πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν να προσφέρει χείρα βοηθείας σε χώρες της ευρωζώνης.
Φυσικό αέριο: Το «πυρηνικό» όπλο που μπορεί να καθορίσει το τελικό αποτέλεσμα
Το μεγαλύτερο όπλο σε αυτόν τον οικονομικό πόλεμο που σοβεί είναι το φυσικό αέριο. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η χρονική στιγμή που ο ενεργειακός ρωσικός κολοσσός Gazprom επέλεξε να ανακοινώσει ότι η Ευρώπη θα γίνει ακόμα πιο εξαρτημένη από τις προμήθειες αερίου της τα ερχόμενα χρόνια. Ούτε τυχαίο ήταν το γεγονός ότι λίγα λεπτά μετά τη λήξη της Συνόδου στις Βρυξέλλες το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο Λευκός Οίκος παραδέχονταν ότι γίνονται συζητήσεις στους κόλπους της κυβέρνησης Ομπάμα για την αύξηση των εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Οπως έλεγε μάλιστα ο γερουσιαστής Μπομπ Κόκερ, στόχος ήταν να αντιμετωπιστεί αφενός η ευρωπαϊκή διστακτικότητα στην επιβολή κυρώσεων εναντίον της Μόσχας και αφετέρου οι ελλείψεις ενεργειακών πρώτων υλών στην Ουκρανία. Εμμέσως πλην σαφώς αυτή ήταν η αμερικανική απάντηση στον αντιπρόεδρο της Gazprom Αλεξάντερ Μεντβέντεφ που είχε διαμηνύσει στην Ευρώπη: «Μας έχετε περισσότερο ανάγκη απ' ό,τι έχουμε ανάγκη εμείς εσάς».
Σήμερα η Gazprom προμηθεύει περισσότερο από το ένα τέταρτο των αναγκών της Ευρώπης σε αέριο. Το μερίδιό της στις ευρωπαϊκές αγορές αερίου αυξήθηκε από 25,6% το 2012, στο 30% πέρυσι, ενώ το ήμισυ του συνόλου του όγκου αερίου προς την Ευρώπη μεταφέρεται μέσω Ουκρανίας.
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επιβεβαίωσε τις ανησυχίες, αναφέροντας ότι η κρίση στην Ουκρανία θα μπορούσε να επηρεάσει την ευρωζώνη. Η ανησυχία των αγορών εντάθηκε μετά και την ανακοίνωση της ρωσικής Gazprom, η οποία προειδοποίησε την Ουκρανία ότι ενδέχεται να αυξήσει την τιμή του φυσικού αερίου που της παρέχει μόλις ολοκληρωθεί το α' τετράμηνο του 2014. Οπως έγραψε και η γερμανική εφημερίδα «Süddeutsche Zeitung», «Καμιά πλευρά δεν διδάχθηκε από τα σφάλματά της». Οι κυρώσεις σε πυρηνική δύναμη, με δικαίωμα βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Η.Ε. και βασικό προμηθευτή ενέργειας «θα μπορούσαν να κοστίσουν πολύ σοβαρά σε αυτούς που θα τις επέβαλαν. Διότι, εάν έκλεινε η Μόσχα τις στρόφιγγες φυσικού αερίου, θα είχε τεράστιες επιπτώσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες».
Το μεγαλύτερο οικονομικό ρίσκο σχετίζεται με το φυσικό αέριο. Πολλές χώρες της ανατολικής Ευρώπης βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στις εισαγωγές από τη Ρωσία. Η Gazprom απείλησε ότι έρχεται το τέλος του φθηνού αερίου για την Ουκρανία. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η Ρωσία δεν θα θελήσει να παίξει το επικίνδυνο παιγνίδι, καθώς η οικονομία της βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές ενέργειας. Η Ε.Ε. είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας και η τελευταία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ε.Ε. με εισαγωγές πετρελαίου, αερίου και πρώτων υλών. Το 2012 οι ρωσικές εξαγωγές στην Ε.Ε. ανήλθαν σε 213 δισ. ευρώ, οι εισαγωγές από την Ε.Ε. σε 123 δισ. ευρώ.
Οι εξαγωγές της Gazprom στην Ε.Ε. το 2013 ανήλθαν σε 133 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Από αυτά σχεδόν τα μισά, 65 δισ. κυβικά μέτρα, μεταφέρθηκαν μέσω αγωγών που βρίσκονται σε ουκρανικό έδαφος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Gazprom, μόνο η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος πελάτης της Ρωσίας, με εισαγωγή πάνω από 40 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Από την κρίση επηρεάζεται και η αγορά αγροτικών προϊόντων όπως τα σιτηρά και το καλαμπόκι. Για τη ρωσική οικονομία η συνέχιση της κρίσης είναι επίσης καταστροφική. Με τις επενδύσεις να έχουν μειωθεί σημαντικά, την οικονομία να έχει επιβραδύνει στο 1,8% της ανάπτυξης, πολλοί παραλληλίζουν τη σημερινή κατάσταση με το 2008, τη χρονιά του πολέμου με τη Γεωργία, που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για τη μαζική φυγή ρωσικών κεφαλαίων.
Ποιος θα δώσει τι
Το μέγεθος της οικονομικής βοήθειας προς την Ουκρανία θα καθορίσει και τον βαθμό εμπλοκής Ε.Ε., ΗΠΑ και ΔΝΤ. Είναι διατεθειμένοι να διαθέσουν τα τεράστια ποσά που απαιτούνται, άνω των 35 δισ. δολαρίων, για τα επόμενα δύο χρόνια για τη στήριξη της ουκρανικής οικονομίας; Θα θελήσουν οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι να διασφαλίσουν τα κεφάλαιά τους υπό τη μόνιμη απειλή ενός διαμελισμού; H Eυρώπη έχει ήδη υποσχεθεί 15 δισ. ευρώ!
Ποιον στ’ αλήθεια συμφέρει η σύγκρουση; Σίγουρα όχι την Αμερική, που αναπόφευκτα θα θιγεί οικονομικά ακόμα κι αν αυτό γίνει μέσω Ευρώπης. Ούτε όμως και τη Ρωσία. Πόσο δε μάλλον την Ε.Ε. Υπό αυτές τις συνθήκες, η συνεννόηση μεταξύ ΗΠΑ - Ε.Ε. και Ρωσίας είναι σχεδόν μονόδρομος. Εκτός εάν οι ισχυροί της Γης αποφάσισαν να παίξουν την τύχη της παγκόσμιας οικονομίας στα ζάρια.
Στέλλα Θεοδώρου
πηγή
Δημοσίευση σχολίου