Φιόντορ Λουκιάνοφ, Gazeta.ru
Τη ώρα που η προσοχή όλων είναι στραμμένη στη Συρία, στην Αίγυπτο συμβαίνουν πολύ σημαντικά γεγονότα για το μέλλον της περιοχής και του κόσμου.
Γελοιογραφία της Ναταλίας Μιχαϊλένκο
Ο Μοχάμεντ Μουσρί, αμέσως μόλις ορκίστηκε πρόεδρος, άρχισε να αναμορφώνει ταχύτατα το πολιτικό τοπίο στην Αίγυπτο. Η απόλυση των κυριότερων προσώπων της χούντας, δηλαδή του υπουργού Άμυνας Χουσεΐν Ταντάουι και του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, Σάμι Ανάν, σε συνδυασμό με τις τροποποιήσεις του Συντάγματος που προβλέπουν διεύρυνση των εξουσιών του στρατού, μαρτυρούν ότι οι «Αδελφοί μουσουλμάνοι» δεν προτίθενται να επιδιώξουν συμβιβασμό με το παλαιό καθεστώς.
Η Αίγυπτος είναι η πολυπληθέστερη χώρα του αραβικού κόσμου (80 εκατομμύρια) και το Κάιρο είναι ιστορικά μια από τις σημαντικότερες πρωτεύουσες της περιοχής και του Αραβικού κόσμου. Κατά κανόνα, ό,τι συνέβαινε εκεί, ακόμη και αν δεν αποτελούσε μοντέλο για την πολιτική ανάπτυξη όλων των Αράβων, σε κάθε περίπτωση έθετε τη σφραγίδα του. Η ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ πριν από ενάμιση χρόνο αποτέλεσε πραγματικό καταλύτη της «Αραβικής άνοιξης», και είναι χαρακτηριστικό πως ενώ τα γεγονότα στην Τυνησία συνέβησαν νωρίτερα, δεν είχαν την ίδια μεγάλη επιρροή.
Το αιγυπτιακό μοντέλο.
Για το λόγο αυτό, όλοι εξ αρχής προσπαθούσαν να μαντέψουν ποιό πολιτικό μοντέλο θα καθιερωθεί στην Αίγυπτο, έχοντας υπόψη τρεις διαφορετικές εκδοχές: Το τουρκικό μοντέλο (εκσυγχρονισμένο, μετριοπαθές προοδευτικό Ισλάμ με ισχυρή δόση εξουσιών στους στρατιωτικούς), το ιρανικό (ριζοσπαστικό ισλαμικό κράτος), και το αλγερινό (σκληρή καταστολή από το στρατό με εντολή των δημοκρατικά εκλεγμένων ισλαμιστών).
Ακόμα και αν στην Αίγυπτο αποφασίσουν να οικοδομήσουν μια καθαρά ισλαμική κρατική οργάνωση, αυτή θα είναι τελείως διαφορετική. Η πιθανότητα ενός ισλαμικού, αλλά δημοκρατικού στην ουσία του μοντέλου, παραμένει, σε κάθε περίπτωση. Οι «Αδελφοί μουσουλμάνοι» επιμένουν σε αυτό, καθησυχάζοντας το τρομαγμένο φιλελεύθερο τμήμα της κοινωνίας και τη Δύση.
Και απομένει η πιθανότητα επανάληψης του αλγερινού σεναρίου: Όλοι κρατώντας την ανάσα περιμένουν πώς θα αντιδράσει η στρατιωτική ηγεσία στην επίθεση του Μουρσί. Το 1991 ο στρατός της Αλγερίας ακύρωσε τα αποτελέσματα των εκλογών, στις οποίες είχε επικρατήσει το «Ισλαμικό μέτωπο σωτηρίας», γεγονός που βύθισε τη χώρα σε ένα δεκαετή εμφύλιο πόλεμο που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 10 χιλιάδες ανθρώπους, αλλά δεν επέτρεψε στους ισλαμιστές να καταλάβουν την εξουσία.
Ωστόσο, ακόμη και αν οι Αιγύπτιοι στρατιωτικοί επιχειρήσουν κάτι ανάλογο, η επιτυχία τους δεν είναι καθόλου εξασφαλισμένη. Τα τελευταία 20 χρόνια ο κόσμος άλλαξε πολύ. Τότε, οι αλγερινοί στρατηγοί μπορούσαν να υπολογίζουν στο παρασκηνιακό παιχνίδι, δηλαδή ότι κανείς δεν θα προσπαθήσει να παρέμβει στις κινήσεις τους. Σήμερα η εξωτερική αντίδραση θα είναι ιδιαίτερα αρνητική και στον αραβικό κόσμο, και στη Δύση, όσο και αν στην τελευταία δεν αρέσει η ισλαμοποίηση της Αιγύπτου. Συν τοις άλλοις, η αιγυπτιακή κοινωνία, όπως αποδεικνύουν τα αποτελέσματα των βουλευτικών και προεδρικών εκλογών, επιθυμεί δημοκρατικές διαδικασίες και αλλαγές. Επομένως, τα στηρίγματα για το στρατιωτικό καθεστώς θα είναι ελάχιστα.
Ιστορικές εξελίξεις.
Μοιάζει απίθανο ότι κάποιο από τα πρόσωπα που έχουν το πρόσταγμα σήμερα στη Μέση Ανατολή θα ρισκάρει συνειδητά έναν πόλεμο με το εβραϊκό κράτος, ακόμη και αν αυτός θα είναι αρεστός μεταξύ των Αράβων. Ωστόσο η γενική διάβρωση των κανόνων συμπεριφοράς μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από επεισόδια στην περίμετρο των ισραηλινών συνόρων, τα οποία θα σύρουν το Ισραήλ σε μια κρυφή ή φανερή σύγκρουση με όλους.
Φυσικά, η Ουάσιγκτον διαθέτει τους μοχλούς πίεσης υπό τη μορφή των δύο δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία βάσει διάφορων συμφωνιών χορηγεί στο Κάιρο από τον καιρό των συμφωνιών με το Ισραήλ, και θα ήταν παράξενο η κυβέρνηση των «Αδελφών μουσουλμάνων» να απαρνηθεί τα χρήματα αυτά.
Ωστόσο στις συνθήκες της γενικής γεωπολιτικής αναδιοργάνωσης είναι πιθανός και ο προσανατολισμός σε άλλους υποστηρικτές. Προεξάρχοντα ρόλο στην «Αραβική άνοιξη» παίζουν οι μοναρχίες του Περσικού κόλπου, η επιρροή των οποίων τον τελευταίο ενάμιση χρόνο αυξήθηκε σημαντικά. Οι οικονομικές δυνατότητες των βασιλείων του πετρελαίου τους επιτρέπουν να στηρίζουν την Αίγυπτο στον ίδιο βαθμό με τις ΗΠΑ.
Το Ιράν και οι μοναρχίες του Κόλπου.
Σοβαρότερο πρόβλημα στο άμεσο μέλλον είναι το Ιράν, επειδή για όλους τους εμπλεκόμενους στην περιοχή η αποφυγή του κινδύνου ενός πυρηνικού Ιράν και η μείωση της επιρροής της χώρας αυτής, είναι ο βασικός στόχος. Σημαντική παράμετρο για την επίτευξη αυτού του στόχου αποτελεί η σύγκρουση στη Συρία.
Όσο υφίσταται το ιρανικό πρόβλημα, τα συμφέροντα των συντηρητικών μοναρχιών, των “επαναστατικών καθεστώτων”, των ΗΠΑ και του Ισραήλ, θα συγκλίνουν. Αν όμως το πρόβλημα αυτό με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιλυθεί, οι κοινοί άμεσοι στόχοι θα καταρρεύσουν και είναι σίγουρο ότι θα τελειώσει η άτυπη συγκυριακή συμφωνία μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Και τότε, από την εσωτερική κατάσταση στην Αίγυπτο και τον εξωτερικό προσανατολισμό της θα εξαρτηθούν πάρα πολλά, αν όχι τα πάντα.
Η Αίγυπτος είναι η πολυπληθέστερη χώρα του αραβικού κόσμου (80 εκατομμύρια) και το Κάιρο είναι ιστορικά μια από τις σημαντικότερες πρωτεύουσες της περιοχής και του Αραβικού κόσμου. Κατά κανόνα, ό,τι συνέβαινε εκεί, ακόμη και αν δεν αποτελούσε μοντέλο για την πολιτική ανάπτυξη όλων των Αράβων, σε κάθε περίπτωση έθετε τη σφραγίδα του. Η ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ πριν από ενάμιση χρόνο αποτέλεσε πραγματικό καταλύτη της «Αραβικής άνοιξης», και είναι χαρακτηριστικό πως ενώ τα γεγονότα στην Τυνησία συνέβησαν νωρίτερα, δεν είχαν την ίδια μεγάλη επιρροή.
Το αιγυπτιακό μοντέλο.
Για το λόγο αυτό, όλοι εξ αρχής προσπαθούσαν να μαντέψουν ποιό πολιτικό μοντέλο θα καθιερωθεί στην Αίγυπτο, έχοντας υπόψη τρεις διαφορετικές εκδοχές: Το τουρκικό μοντέλο (εκσυγχρονισμένο, μετριοπαθές προοδευτικό Ισλάμ με ισχυρή δόση εξουσιών στους στρατιωτικούς), το ιρανικό (ριζοσπαστικό ισλαμικό κράτος), και το αλγερινό (σκληρή καταστολή από το στρατό με εντολή των δημοκρατικά εκλεγμένων ισλαμιστών).
Η αλλαγή προσανατολισμού της Τουρκίας, οι αλλαγές στην Αίγυπτο και η εξάπλωση του συριακού χάους που εκχέεται ήδη στην Ιορδανία και το Λίβανο, γκρεμίζουν ολόκληρο το σύστημα των σχέσεων, πάνω στο οποίο βασιζόταν η ασφάλεια του Ισραήλ.
Το μοντέλο της κεμαλικής Τουρκίας του 20ου αιώνα απορρίφθηκε γρήγορα λόγω της απουσίας των ανάλογων συνθηκών. Στην Τουρκία οι στρατιωτικοί ενσάρκωναν τη δύναμη της ανανέωσης ύστερα από την κατάρρευση της αυτοκρατορίας, ενώ στην Αίγυπτο αποτελούν την προσωποποίηση του προηγούμενου καθεστώτος, παρά το γεγονός ότι επιχείρησαν να αποστασιοποιηθούν από τον Μουμπάρακ.Το ιρανικό σενάριο επίσης απορρίφθηκε σχεδόν εξ αρχής. Το σύστημα εκεί είναι στενά συνδεδεμένο με τη σιιτική ερμηνεία του Ισλάμ. Ακόμα και αν στην Αίγυπτο αποφασίσουν να οικοδομήσουν μια καθαρά ισλαμική κρατική οργάνωση, αυτή θα είναι τελείως διαφορετική. Η πιθανότητα ενός ισλαμικού, αλλά δημοκρατικού στην ουσία του μοντέλου, παραμένει, σε κάθε περίπτωση. Οι «Αδελφοί μουσουλμάνοι» επιμένουν σε αυτό, καθησυχάζοντας το τρομαγμένο φιλελεύθερο τμήμα της κοινωνίας και τη Δύση.
Και απομένει η πιθανότητα επανάληψης του αλγερινού σεναρίου: Όλοι κρατώντας την ανάσα περιμένουν πώς θα αντιδράσει η στρατιωτική ηγεσία στην επίθεση του Μουρσί. Το 1991 ο στρατός της Αλγερίας ακύρωσε τα αποτελέσματα των εκλογών, στις οποίες είχε επικρατήσει το «Ισλαμικό μέτωπο σωτηρίας», γεγονός που βύθισε τη χώρα σε ένα δεκαετή εμφύλιο πόλεμο που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 10 χιλιάδες ανθρώπους, αλλά δεν επέτρεψε στους ισλαμιστές να καταλάβουν την εξουσία.
Ωστόσο, ακόμη και αν οι Αιγύπτιοι στρατιωτικοί επιχειρήσουν κάτι ανάλογο, η επιτυχία τους δεν είναι καθόλου εξασφαλισμένη. Τα τελευταία 20 χρόνια ο κόσμος άλλαξε πολύ. Τότε, οι αλγερινοί στρατηγοί μπορούσαν να υπολογίζουν στο παρασκηνιακό παιχνίδι, δηλαδή ότι κανείς δεν θα προσπαθήσει να παρέμβει στις κινήσεις τους. Σήμερα η εξωτερική αντίδραση θα είναι ιδιαίτερα αρνητική και στον αραβικό κόσμο, και στη Δύση, όσο και αν στην τελευταία δεν αρέσει η ισλαμοποίηση της Αιγύπτου. Συν τοις άλλοις, η αιγυπτιακή κοινωνία, όπως αποδεικνύουν τα αποτελέσματα των βουλευτικών και προεδρικών εκλογών, επιθυμεί δημοκρατικές διαδικασίες και αλλαγές. Επομένως, τα στηρίγματα για το στρατιωτικό καθεστώς θα είναι ελάχιστα.
Ιστορικές εξελίξεις.
Όσο υφίσταται το ιρανικό πρόβλημα, τα συμφέροντα των συντηρητικών μοναρχιών, των επαναστατικών καθεστώτων, των ΗΠΑ και του Ισραήλ, θα συγκλίνουν. Αν όμως το πρόβλημα αυτό με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιλυθεί, θα τελειώσει η άτυπη συμφωνία μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Και τότε, από την κατάσταση στην Αίγυπτο θα εξαρτηθούν πάρα πολλά, αν όχι τα πάντα.
Αν οι «Αδελφοί μουσουλμάνοι» και ο Μοχάμεντ Μουρσί εδραιωθούν στην εξουσία, αυτό θα σημαίνει την απαρχή μιας βαθιάς ανακατάταξης των δυνάμεων και της επιρροής στη Μέση Ανατολή. Είναι σαφές ότι το modus vivendi (προσωρινός συμβιβασμός) που ισχύει από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 με το Ισραήλ, δεν θα διατηρηθεί. Είναι πάντως απίθανο το Κάιρο να προβεί σε επιδεικτική κατάργηση των συμφωνιών. Το πιθανότερο που μπορεί να αναμένει κανείς, είναι μια αργή αναθεώρησή τους. Επίσης, η αλλαγή προσανατολισμού της Τουρκίας, οι αλλαγές στην Αίγυπτο και η εξάπλωση του συριακού χάους που εκχέεται ήδη στην Ιορδανία και το Λίβανο, γκρεμίζουν ολόκληρο το σύστημα των σχέσεων, πάνω στο οποίο βασιζόταν η ασφάλεια του Ισραήλ. Μοιάζει απίθανο ότι κάποιο από τα πρόσωπα που έχουν το πρόσταγμα σήμερα στη Μέση Ανατολή θα ρισκάρει συνειδητά έναν πόλεμο με το εβραϊκό κράτος, ακόμη και αν αυτός θα είναι αρεστός μεταξύ των Αράβων. Ωστόσο η γενική διάβρωση των κανόνων συμπεριφοράς μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από επεισόδια στην περίμετρο των ισραηλινών συνόρων, τα οποία θα σύρουν το Ισραήλ σε μια κρυφή ή φανερή σύγκρουση με όλους.
Φυσικά, η Ουάσιγκτον διαθέτει τους μοχλούς πίεσης υπό τη μορφή των δύο δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία βάσει διάφορων συμφωνιών χορηγεί στο Κάιρο από τον καιρό των συμφωνιών με το Ισραήλ, και θα ήταν παράξενο η κυβέρνηση των «Αδελφών μουσουλμάνων» να απαρνηθεί τα χρήματα αυτά.
Ωστόσο στις συνθήκες της γενικής γεωπολιτικής αναδιοργάνωσης είναι πιθανός και ο προσανατολισμός σε άλλους υποστηρικτές. Προεξάρχοντα ρόλο στην «Αραβική άνοιξη» παίζουν οι μοναρχίες του Περσικού κόλπου, η επιρροή των οποίων τον τελευταίο ενάμιση χρόνο αυξήθηκε σημαντικά. Οι οικονομικές δυνατότητες των βασιλείων του πετρελαίου τους επιτρέπουν να στηρίζουν την Αίγυπτο στον ίδιο βαθμό με τις ΗΠΑ.
Το Ιράν και οι μοναρχίες του Κόλπου.
Σοβαρότερο πρόβλημα στο άμεσο μέλλον είναι το Ιράν, επειδή για όλους τους εμπλεκόμενους στην περιοχή η αποφυγή του κινδύνου ενός πυρηνικού Ιράν και η μείωση της επιρροής της χώρας αυτής, είναι ο βασικός στόχος. Σημαντική παράμετρο για την επίτευξη αυτού του στόχου αποτελεί η σύγκρουση στη Συρία.
Όσο υφίσταται το ιρανικό πρόβλημα, τα συμφέροντα των συντηρητικών μοναρχιών, των “επαναστατικών καθεστώτων”, των ΗΠΑ και του Ισραήλ, θα συγκλίνουν. Αν όμως το πρόβλημα αυτό με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιλυθεί, οι κοινοί άμεσοι στόχοι θα καταρρεύσουν και είναι σίγουρο ότι θα τελειώσει η άτυπη συγκυριακή συμφωνία μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Και τότε, από την εσωτερική κατάσταση στην Αίγυπτο και τον εξωτερικό προσανατολισμό της θα εξαρτηθούν πάρα πολλά, αν όχι τα πάντα.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου