ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ

Της Αλίνα Λέχτινεν για τους Southeast European Times
 Ακτιβίστριες μεταφέρουν εικονικό φέρετρο για την Άισε Πασαλή, που την σκότωσε ο πρώην σύζυγός της. [Reuters]
Η Νεριμάν Αϊσούν, μια σαραντάχρονη Τουρκάλα, βίωνε την οικογενειακή βία επί δέκα έτη.
Η βία κλιμακώθηκε τα τελευταία τρία έτη της σχέσης, αναγκάζοντάς την να φύγει από το σπίτι με τη βοήθεια του καταφυγίου γυναικών «Μορ Κατί». «Επέλεξα τη ζωή από το θάνατο» είπε η Αϊσούν, το όνομα της οποίας το έχουμε εδώ αλλάξει προκειμένου να προστατέψουμε την ανωνυμία της.
Η δική της είναι μια από τις πολλές παρόμοιες ιστορίες στην Τουρκία, δεκάδες από τις οποίες έχουν τραγική κατάληξη κάθε χρόνο.
Η κυβερνητική μελέτη «Έρευνα για την οικογενειακή βία κατά των γυναικών στην Τουρκία» δείχνει ότι σχεδόν το ήμισυ του συνόλου των γυναικών στην Τουρκία – ήτοι το 48,5% – βιώνουν κάποια μορφή βίας, σπάνια όμως ομολογούν ότι υπήρξαν θύματα.
«Η τουρκική κυβέρνηση δεν γνωρίζει πώς να καταπολεμήσει τη βία κατά των γυναικών. Δεν το κατανοεί γιατί η κοινωνία είναι πατριαρχική», είπε η Γκουλσούν Κανάτ, η οποία εργάζεται ως εθελόντρια κοινωνική λειτουργός στο «Μορ Κατί».
Το καταφύγιο «Μορ Κατί», που σημαίνει «πορφυρά στέγη» στα αγγλικά, λειτουργεί κυρίως σε εθελοντική βάση. Τα κεντρικά γραφεία του ιδρύματος βρίσκονται στην Ιστανμπούλ. Οι τοίχοι του γραφείου είναι καλυμμένοι από αφίσες με φράσεις όπως «η ανδρική αγάπη σκοτώνει τρεις γυναίκες την ημέρα».
Η ανεπάρκεια προστασίας των δικαιωμάτων των γυναικών είναι ένας από τους παράγοντες που παρεμβάλουν εμπόδια στην ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Η Τουρκία βρίσκεται στην 126η θέση μεταξύ 135 χωρών, πιο κάτω ακόμα και από το Ιράν και την Αίγυπτο, στην Έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ 2010 για το Χάσμα ανάμεσα στα Δύο Φύλα.
«Δεν είναι έκπληξη [που η Τουρκία βρίσκεται τόσο χαμηλά στη λίστα], είναι συνταρακτικό. Αγωνιζόμαστε επί μακρόν για την καταπολέμηση των συμβάντων αυτών και έχουμε ακόμα πολύ δουλειά να κάνουμε» είπε η Κανάτ.
Στην Τουρκία σημειώθηκε δραστική αύξηση στον αριθμό των γυναικών που σκοτώνονται κάθε χρόνο. Το 2002, 66 γυναίκες είχαν βρει το θάνατο, όμως τα τελευταία τρία χρόνια ο αριθμός τους αυξήθηκε στις 1.000.

Στο κατά το πλείστον κουρδικό νοτιοανατολικό τμήμα [της χώρας] έλαβαν χώρα δεκάδες εγκλήματα «τιμής». [Reuters]

Η Αϊσέ Γκουνάισου, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του παραρτήματος της Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Ιστανμπούλ, λέει ότι η αύξηση οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, ένας από τους οποίους είναι και ο συνεχιζόμενος πόλεμος στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας ανάμεσα στο στρατό και το κουρδικό ένοπλο κίνημα, που έχει άμεσες επιπτώσεις και στη δυτική Τουρκία.
«Υπάρχει μια τεράστια εσωτερική μετανάστευση, άνοδος της ανεργίας στις μεγάλες πόλεις και γενική επικράτηση μιας κουλτούρας βίας» εξηγεί. Εκτιμάται ότι οι μισοί από τους σκοτωμούς στην Τουρκία αφορούν σε εγκλήματα τιμής. Το Φεβρουάριο του 2010, τα εγκλήματα τιμής έγιναν πρωτοσέλιδο στα μέσα ενημέρωσης όταν ένα 16-χρονο κορίτσι ο πατέρας του το έθαψε ζωντανό επειδή έκανε παρέα με αγόρια.
Η Αϊσούν λέει ότι πολλές φορές τα εγκλήματα ή μένουν ατιμώρητα ή οι αρχές μειώνουν την τιμωρία που ορίζει ο νόμος.
«Όταν πήγα στην αστυνομία να καταγγείλω τον άντρα μου, μου είπαν "Έτσι είναι η ζωή. Γύρνα στον άντρα σου"», είπε η Αϊσούν.
Το 2004, η τουρκική κυβέρνηση κατήργησε το Άρθρο 462, το οποίο παρείχε στους δικαστές την ευχέρεια μείωσης της ποινής για φόνο στις περιπτώσεις εγκλημάτων τιμής. Συχνά γινόταν χρήση του άρθρου αυτού σε συνδυασμό με το Άρθρο 51, το οποίο αναφέρει ότι εάν ο φόνος γίνει «εν βρασμώ ψυχής» ή λόγω πρόκλησης, η ποινή δύναται να μειωθεί κατά τα δύο τρίτα.
Συχνά, γινόταν συνδυασμός των δύο παραπάνω άρθρων προκειμένου να υπάρξει σημαντική μείωση της ποινής. Το ιδιωτικά χρηματοδοτούμενο καταφύγιο «Μορ Κατί» ήταν μεταξύ των ιδρυμάτων που συνέβαλαν στην αλλαγή του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα ώστε να αποτραπεί η μείωση των ποινών που επιβάλλονται στους δράστες τέτοιων εγκλημάτων.
Παρόλα αυτά, πολλοί δικαστές δεν τηρούν τις αλλαγές. Στις 23 Ιουνίου του 2010, δικαστήριο του Ντιγιαρμπακίρ απέρριψε τις κατηγορίες κατά συγγενών οι οποίοι σχεδίαζαν να σκοτώσουν γυναίκα της οικογενείας τους μέσω πράξης η οποία χαρακτηρίζεται ως έγκλημα τιμής.
Το δικαστήριο αποφάσισε ότι ο σχεδιασμός ενός εγκλήματος τιμής υπάγεται στην «ελεύθερη σκέψη».
«Δεν υπάρχει σταθερότητα στις δικαστικές αποφάσεις. Αν και ο αριθμός τους είναι μικρός, υπάρχουν δικαστές που αποφασίζουν υπέρ των γυναικών-θυμάτων, πράγμα που σημαίνει ότι οι νόμοι εφαρμόζονται διαφορετικά ανάλογα με τη νοοτροπία των δικαστών» λέει η Γκουνάισου.
«Οι δικαστές δεν θέλουν να εφαρμόσουν τις νέες αλλαγές. Οι άνδρες που διαπράττουν φόνο μπορούν εύκολα να πετύχουν μείωση της ποινής εάν ο δικαστής σκέφτεται συντηρητικά» συμφωνεί και η Κανάτ.
Η τουρκική νομοθεσία «συνιστά» κάθε δήμος άνω των 50.000 ατόμων να διαθέτει καταφύγιο γυναικών. Ωστόσο, υπάρχουν μόνο 65 καταφύγια σήμερα σε μια χώρα των 77 εκατομμυρίων.
«Ο νόμος λέει ότι εάν ο δήμος δεν έχει χρήματα για το καταφύγιο, δεν χρειάζεται να το έχει» είπε η Κανάτ. «Η κυβέρνηση θα πρέπει να έχει προϋπολογισμό για τα καταφύγια και να υποστηρίζει τους δήμους».

Το κακό ιστορικό για τα δικαιώματα των γυναικών αποτελεί ένα από τα εμπόδια για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. [Reuters]

«Για τη βελτίωση της κατάστασης, οι δυνατότητες των πολιτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα των δικαιωμάτων των γυναικών θα πρέπει να διευρυνθούν και ενισχυθούν και θα πρέπει να εξαναγκαστούν οι αρχές να πάρουν μέτρα για την προστασία των γυναικών που αντιμετωπίζουν απειλές βίας» λέει η Γκουνάισου.
Πολλοί οργανισμοί δικαιωμάτων των γυναικών ισχυρίζονται ότι το σημερινό, και συντηρητικό όσον αφορά θέματα θρησκείας, κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔΑ) δεν αγωνίστηκε αρκετά ώστε να πατάξει την άσκηση βίας προς τις γυναίκες.
Η Τουρκία δυσκολεύεται να παρέξει δικαιώματα στις γυναίκες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό της Τουρκίας ήταν μόλις 26% το 2009. Σήμερα, μόνο 50 βουλευτές από τη βουλή των 549 εδρών είναι γυναίκες.
Παράλληλα, όμως, με την ταχεία αστικοποίηση αρχίζει να επαναπροσδιορίζεται ο ρόλος των φύλων. Πριν έναν αιώνα, το 75% του πληθυσμού εξακολουθούσε να ζει σε αγροτικές περιοχές. Σήμερα, ποσοστό μεγαλύτερο του 70% του πληθυσμού ζει στις πόλεις.
Η τάση αυτή συνοδεύεται από μεταβολή των κοινωνικών κανόνων, που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε εντάσεις ανάμεσα στις νέες και τις παλαιότερες γενιές, λένε οι ειδικοί.
Τέτοιες πιέσεις μπορεί, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, να οδηγήσουν σε ξεσπάσματα βίας όπως ξυλοδαρμούς και φόνο.
Πολλές γυναίκες στην Τουρκία ανατρέφονται ακόμα σύμφωνα με τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων, σύμφωνα με τους οποίους ο άντρας είναι η κεφαλή του σπιτιού. Ο πρώην σύζυγος της Αϊσούν της είχε απαγορέψει να βλέπει τηλεόραση γιατί δεν ήθελε η σύζυγός του να εκτεθεί σε παραδείγματα ισότητας των φύλων.
Ωστόσο, αφότου έφυγε από το σπίτι, το ίδρυμα «Μορ Κατί» έχει βοηθήσει την Αϊσούν να γνωρίζει τα δικαιώματά της βάσει του νόμου.

Η ίδια είπε ότι ένα από τα κυριότερα πράγματα που εύχεται για το μέλλον θα ήταν να γίνει ευκολότερη η λήψη περιοριστικών μέτρων.
«Περισσότερες γυναίκες σκοτώνονται από τους συζύγους τους στην Τουρκία» είπε.
Σήμερα η Αϊσούν εργάζεται ως καθαρίστρια και λέει ότι η ζωή εξακολουθεί να είναι δύσκολη για μια χωρισμένη μητέρα δύο παιδιών σε μια πόλη όπως η Ιστανμπούλ όπου όλα είναι ακριβά.
«Σε σύγκριση όμως με το πριν, είναι παράδεισος»
ΠΗΓΗ