ΗΠΑ – ΚΙΝΑ: Σχέση που θα κρίνει την παγκόσμια “τάξη”.

Των Αθανασίου Πλατιά και Βασίλη Τρίγκα
Το διεθνές σύστημα βρίσκεται σε φάση παρατεταμένης γεωπολιτικής αστάθειας. Τα τελευταία τρία χρόνια είχαμε τις περισσότερες ένοπλες συγκρούσεις από την εποχή του ψυχρού πολέμου. Ορισμένοι μάλιστα, όπως ο Jamie Dimon, διευθύνων σύμβουλος του αμερικανικού τραπεζικού κολοσσού J P Morgan Chase, θεωρούν ότι δεν είμαστε απλώς σε ένα νέο ψυχρό πόλεμο, αλλά ότι ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει.

Η λίστα των συγκρούσεων τα τελευταία χρόνια είναι μακροσκελής: πόλεμος στην Ουκρανία, στην Γάζα, στην Δυτική Όχθη, στο Λίβανο, στη Συρία, στο Ιράκ, τη Λιβύη, το Ναγκόρνο Καραμπάχ, το Σουδάν, ενώ εκρηκτική είναι η κατάσταση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ μετά από επαναλαμβανόμενους γύρους πυραυλικών και αεροπορικών επιθέσεων. Στον πόλεμο της Ουκρανίας μάλιστα παίζεται πυρηνικό πόκερ μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, όπου ελλοχεύει για πρώτη φορά μετά την κρίση της Κούβας το 1962 κίνδυνος κλιμάκωσης σε πυρηνικό πόλεμο.

Ωστόσο, η σοβαρότερη και διαρκής πηγή αστάθειας για την επόμενη πενταετία είναι οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Ορισμένοι αναλυτές στην Ουάσιγκτον θεωρούν ότι σε ένα τόσο συγκρουσιακό γεωπολιτικό περιβάλλον, ο πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας είναι αναπόφευκτος, δεδομένου ότι η κυρίαρχη δύναμη στο διεθνές σύστημα (ΗΠΑ) έχει κίνητρο να προχωρήσει σε πόλεμο παρεμπόδισης (preventive war) κατά της ανερχόμενης δύναμης (Κίνα). Αυτό συνιστά το επιχείρημα όσων επικαλούνται την λεγόμενη «παγίδα του Θουκυδίδη», η οποία αναφέρεται στην ιστορική τάση, όπου η άνοδος μιας νέας δύναμης προκαλεί τις κυρίαρχες δυνάμεις να αντιδράσουν, με συχνά καταστροφικά αποτελέσματα.

Αντίθετα, άλλοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η Κίνα έχει κίνητρο να ξεκινήσει πόλεμο κατά των ΗΠΑ, όσο είναι σε ανοδική τροχιά , προτού επέλθει η αναπόφευκτη πτώση της (peaking power theory), την οποία πολλοί τοποθετούν στον ορίζοντα των επόμενων πέντε ετών. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, η Κίνα ενδέχεται να επιδιώξει μια στρατηγική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ πριν αρχίσει να φθίνει η ισχύς της , με την πεποίθηση ότι η επερχόμενη πτώση της θα την καταστήσει αδύναμη να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ.

ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΑΠΟΤΡΟΠΗ

Και τα δύο επιχειρήματα που προβλέπουν πολεμική εμπλοκή των δύο αυτών κολοσσών, ωστόσο, είναι αμφίβολα, καθώς παραγνωρίζουν την ύπαρξη πυρηνικών οπλοστασίων και τη στρατηγική πραγματικότητα της «βεβαίας αμοιβαίας καταστροφής» (Mutual Assured Destruction – MAD), η οποία καθιστά τον πόλεμο ως στρατηγική επιλογή στην πυρηνική εποχή απαγορευτική. Η πυρηνική αποτροπή μειώνει την πιθανότητα μιας κλασικής στρατιωτικής σύγκρουσης. Όμως, αυτό δεν αποκλείει την ακούσια κλιμάκωση ή τον πόλεμο εξαιτίας ατυχήματος, ειδικά σε περιοχές όπως η Νότια Σινική Θάλασσα ή γύρω από την Ταϊβάν.

Η πρόσφατη επικράτηση των Ρεπουμπλικανών στις αμερικανικές εκλογές και η ανάληψη ελέγχου της Προεδρίας, της Γερουσίας και της Βουλής των Αντιπροσώπων εντείνουν την αβεβαιότητα για το μέλλον του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας. Οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν διακηρύξει ότι θα ακολουθήσουν πιο δυναμικές πολιτικές απέναντι στην Κίνα και αυτό εντείνει την πιθανότητα κρίσης και θερμού επεισοδίου.

Συγκεκριμένα στο ρεπουμπλικανικό κόμμα υπάρχουν τρεις σχολές σκέψης που διαγκωνίζονται για επιρροή. Η πρώτη σχολή δίνει έμφαση στην διατήρηση της αμερικανικής πλανητικής ηγεμονίας (primacy). Η δεύτερη σχολή αντίθετα συμβουλεύει αυτοπεριορισμό (restraint), με αποφυγή εμπλοκών ανά τον πλανήτη. Η τρίτη σχολή σκέψης δίνει έμφαση στην ιεραρχημένη εμπλοκή (selective engagement) με επικέντρωση στην Κίνα.

Η επιλογή των προσώπων που έχουν επιλεγεί να στελεχώσουν το αμερικανικό υπουργείο εξωτερικών, το συμβούλιο εθνικής ασφαλείας και τις υπηρεσίες με αντικείμενο το διεθνές εμπόριο δείχνει ότι η νέα κυβέρνηση Τραμπ θα δώσει προτεραιότητα στην αντιμετώπιση της Κίνας. Αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει.

Η μετατόπιση του αμερικανικού ενδιαφέροντος από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό και κυρίως στην Κίνα δεν είναι κάτι καινούργιο: άρχισε ήδη από τον Μπαράκ Ομπάμα (pivot to Asia) το 2012, ενισχύθηκε από την κυβέρνηση Τραμπ 1.0 και συνεχίστηκε από την κυβέρνηση Μπάιντεν. Αυτό ήταν αναμενόμενο τη στιγμή που το κέντρο βάρους του πλανήτη έχει μετατοπιστεί από την Ευρώπη (17% του παγκόσμιου πλούτου) στην Ασία (54%).

Το κυρίαρχο αφήγημα στην Ουάσιγκτον είναι ότι η Κίνα αποτελεί ένα αναδυόμενο γεωπολιτικό ανταγωνιστή που, αν κυριαρχήσει στην Ασία, θα ξεπεράσει σε ισχύ τις ΗΠΑ εκτοπίζοντάς τες από την πρωτοκαθεδρία του διεθνούς συστήματος. Αυτό για τις ΗΠΑ συνιστά στρατηγική απειλή.

Σε αντίθεση όμως με την απερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν, μια νέα κυβέρνηση υπό τον Τραμπ αναμένεται να επικεντρωθεί αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της Κίνας κλείνοντας έτσι τα δευτερεύοντα μέτωπα, όπως αυτό της Ουκρανίας και της Μέσης Ανατολής, ενώ αναμένεται να επενδύσει ακόμη περισσότερο σε μια στρατιωτική στρατηγική «ανάσχεσης» της Κίνας.

ΕΓΓΥΗΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ

Ταυτόχρονα, αναμένεται να απαιτήσει μεγάλο μέρος του κόστους της στρατιωτικής προετοιμασίας να καλυφθεί από τους συμμάχους της στον Ειρηνικό (Ιαπωνία, Νότιο Κορέα, Ταϊβάν, Φιλιππίνες, Αυστραλία) που θα κληθούν να πληρώσουν αυξημένα «ασφάλιστρα» για την προστασία που τους προσφέρουν οι ΗΠΑ έναντι της Κίνας. Όποιος σύμμαχος δεν συμμορφωθεί θα κινδυνεύει να στερηθεί την αμερικανική ομπρέλα προστασίας.

Αυτή η ρητορική μειώνει την αξιοπιστία των αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας για τους συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι από τους συμμάχους αυτούς, όπως η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία, ήδη «καλλιεργούν» την πυρηνική τους επιλογή, εξετάζοντας σοβαρά την απόκτηση πυρηνικών όπλων ως αντίμετρο για ενδεχόμενη αποδυνάμωση της αμερικανικής στρατηγικής προστασίας.

Το πλέον επικίνδυνο ναρκοπέδιο στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα αφορά το μέλλον της Ταϊβάν. Είναι βέβαιο ότι θα ασκηθούν πιέσεις στη νέα κυβέρνηση Τραμπ να ενθαρρύνει την ανεξαρτησία της Ταϊβάν. Αυτό αποτελεί κόκκινη γραμμή (casus belli) για την Κίνα και ενέχει τον κίνδυνο κλιμάκωσης σε πολεμική αντιπαράθεση. 

πηγή


Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.