Γιώργος Σκαφιδάς
Έως και το πρωινό της 7ης Οκτωβρίου, τα δεδομένα ήταν μάλλον ξεκάθαρα, τουλάχιστον ως προς κεντρικές κατευθύνσεις των εξελίξεων:οι Άραβες αποκαθιστούσαν τους δεσμούς τους με το Ισραήλ, ένα Ισραήλ το οποίο όμως βρίσκοταν σε σοβαρή εσωτερική πολιτικοκοινωνική περιδίνηση (πέντε εκλογικές αναμετρήσεις την περίοδο 2019-2022 και έπειτα αντικυβερνητικές διαδηλώσεις επί αντικυβερνητικών διαδηλώσεων) η διοίκηση του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ κρατούσε εμφανείς αποστάσεις από την κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου, μια συγκυβέρνηση εποίκων, υπερορθόδοξων και λοιπών «ακραίων» που άνοιγε μέτωπα έναντι εσωτερικών και εξωτερικών «εχθρών» το Παλαιστινιακό έδειχνε να έχει υποχωρήσει (πολύ) χαμηλά στις λίστα με τις προτεραιότητες της διεθνούς κοινότητας· ενώ οι παλαιστινιακές δυνάμεις (όχι μόνο η Φατάχ που έπειτα από τη Γάζα έχανε δημοσκοπικά και τη Δυτική Όχθη αλλά ακόμη και η Χαμάς που έβλεπε τη δημοτικότητα της να υποχωρεί στη Γάζα έπειτα από 17 χρόνια χωρίς εκλογές) καλούνταν να διαχειριστούν τη δική τους διόλου ευκαταφρόνητη φθορά…
«Σε νέα φάση… επιδείνωσης το Παλαιστινιακό: Η τέλεια καταιγίδα των οξυνόμενων αντιθέσεων φέρνει νέα αδιέξοδα», γράφαμε τον περασμένο Ιούλιο στο Α&Δ, με φόντο τότε τη στρατιωτική επιχείρηση που είχαν πραγματοποιήσει οι Ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις στην πόλη Τζενίν στις αρχές Ιουλίου, μια στρατιωτική επιχείρηση αξιοσημείωτη καθώς ήταν η μεγαλύτερη που είχε λάβει χώρα στη Δυτική Όχθη τα τελευταία περίπου 20 χρόνια.
Αλλά και πριν από εκείνη την επιχείρηση του Ιουλίου:η βία είχε κλιμακωθεί («τα τελευταία δύο χρόνια ήταν από τα πιο βίαια των τελευταίων δεκαετιών», έγραφε ο Τζόναθαν Λίνκολν στο War on the Rocks τον περασμένο Ιούλιο)· οι Συμφωνίες του Αβραάμ, αν και «ιστορικές», δεν είχαν συμβάλει στη βελτίωση των ισραηλινο-παλαιστινιακών σχέσεων· τα ενδοπαλαιστινιακά χάσματα διευρύνονταν, περιπλέκοντας την κόντρα Φατάχ – Χαμάς, με φόντο τον 88χρονο και απαξιωμένο πια Μαχμούντ Αμπάς· ενώ η ειρηνευτική διαδικασία είχε βαλτώσει ή εγκαταλειφθεί («για πρώτη φορά μετά το 1993, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν προωθούν ενεργά μια ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης», έγραφε ο Λίνκολν).
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, καθώς ένιωθαν προφανώς ότι «χάνουν», οι μαχητές της Χαμάς ήρθαν να ανακατέψουν βίαια την τράπουλα στις 7 Οκτωβρίου, εξαπολύοντας πολύνεκρες επιθέσεις κατά Ισραηλινών αμάχων επί ισραηλινού εδάφους, επιθέσεις που προκάλεσαν αναταράξεις από το Ισραήλ ως τη Ντόχα και από το Ριάντ ως το Κάιρο. Εάν η υπόθεση του Γκιλάντ Σαλίτ είχε προκαλέσει συναγερμό το 2006, πλέον ο συναγερμός ήταν… άλλου επιπέδου, καθώς οι απαχθέντες Ισραηλινοί όμηροι ήταν πάνω από 240 και οι νεκροί Ισραηλινοί περισσότεροι από 1.200.
Δύο μήνες μετά, έχει πια ξεσπάσει ένας πόλεμος που κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πότε θα τελειώσει. Πολλοί από τους ομήρους απελευθερώθηκαν αλλά οι μάχες συνεχίζονται με τους Παλαιστινίους να μετρούν πολλές χιλιάδες νεκρούς (συνολικά πάνω από 15.000 σύμφωνα με τις αρχές της Γάζας). Εάν δεχθούμε, δε, όσα είπε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν στο πλαίσιο ομιλίας του στο Ντουμπάι, για να συντριβεί πλήρως η Χαμάς θα χρειάζονταν… δέκα χρόνια. Η στρατιωτική νίκη του Ισραήλ είναι, βέβαια, δεδομένη. Η στρατιωτική νίκη όμως δεν αρκεί, στην προκειμένη περίπτωση. Το Ισραήλ είχε καταγάγει άλλωστε αλλεπάλληλες στρατιωτικές νίκες και στο παρελθόν, πλην όμως αυτό δεν απέτρεψε τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου που έχουν πια μείνει στην ιστορία ως η 11η Σεπτεμβρίου των Ισραηλινών.
Αυτό που χρειάζεται είναι ένα ρεαλιστικό πλάνο για την επόμενη μέρα στα Παλαιστινιακά Εδάφη. Ως προς αυτό το μελλοντικό πλάνο, οι Αμερικανοί φαίνεται ότι έχουν άποψη την οποία και εκφράζουν. Εάν κρίνουμε από όσα έχουν δηλώσει δημόσια ο πρόεδρος Τζο Μπαίντεν και η αντιπρόεδρος Κάμαλα Χάρις τις περασμένες εβδομάδες, τότε η Ουάσιγκτον θα ήθελε να δει ένα παλαιστινιακό κράτος, δίπλα στο ισραηλινό, υπό μια Παλαιστινιακή Αρχή που θα ασκεί τη ενιαία διοίκηση σε Γάζα και Δυτική Όχθη.
Πώς βλέπουν, όμως, οι αραβικές ηγεσίες όλα αυτά τα οποία συμβαίνουν πια στη γειτονιά τους;
«Δεν υπάρχει, και μπορεί να μην υπήρξε ποτέ στην πραγματικότητα, μια ενιαία θέση τον Κόλπο έναντι του Ισραήλ. Αντιθέτως, τα έξι κράτη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου έχουν υιοθετήσει ένα φάσμα θέσεων το οποίο εκτείνεται από την απουσία δεσμών με το Ισραήλ (Κουβέιτ) ως την πραγματιστική συνύπαρξη (Ομάν, Κατάρ, Σαουδική Αραβία) και την πλήρη ομαλοποίηση (Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα)», γράφει ο Κρίστιαν Ούλριχσεν στον ιστοχώρο του ερευνητικού κέντρου Arab Center Washington DC (ACW).
Με άλλα λόγια, εκείνα τα «τρία όχι» (Three Noes: no peace with Israel, no recognition of Israel, no negotiations with it) στα οποία είχαν καταλήξει το 1967 στο Χαρτούμ, έπειτα από τον Πόλεμο των Εξι Ημερών, οι τότε χώρες του Αραβικού Συνδέσμου, έχουν πάψει προ πολλού να ισχύουν, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι οι Αραβες τα έχουν βρει με το Ισραήλ.
Αυτό που είναι πια σαφές, έπειτα από δύο μήνες πολέμου, είναι ότι οι αραβικές ηγεσίες του Κόλπου, παρά τη σκληρή κριτική που έχουν ασκήσει δημόσια στο Ισραήλ, διαφοροποιούνται σημαντικά από τις ηγεσίες σε Ιράν, Συρία, Λίβανο, Αλγερία και Τουρκία.
Χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν καταδίκασαν απερίφραστα τις επιθέσεις που πραγματοποίησε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, πράγμα το οποίο όμως ακόμη δεν έχει κάνει η ηγεσία της νατοϊκής Τουρκίας.
ΗΑΕ, Μπαχρέιν, Σουδάν και Μαρόκο ξεκίνησαν να αποκαθιστούν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ από το 2020 και έπειτα, στο πλαίσιο των Συμφωνιών του Αβραάμ.
Όταν οι (υποστηριζόμενοι από το Ιράν) Υεμενίτες Χούθι έπληξαν ενεργειακές εγκαταστάσεις στο Αμπού Ντάμπι τον Ιανουάριο του 2022, οι Ισραηλινοί λέγεται ότι έσπευσαν να συνδράμουν τα Εμιράτα παρέχοντας πληροφορίες, κινούμενοι μάλιστα πιο γρήγορα από τους Αμερικανούς.
Όσο για το Μπαχρέιν – το οποίο φιλοξενεί τον 5ο Στόλο των ΗΠΑ – εκείνο αποτελεί ειδική περίπτωση καθώς είναι μια χώρα η σουνιτική ηγεσία της οποίας βλέπει με καχυποψία την επιρροή που ασκεί (ή μπορεί να ασκήσει) το Ιράν στους (αριθμητικά πολλούς) σιίτες υπηκόους της.
Το κοινοβούλιο του Μπαχρέιν εξέδωσε στις αρχές Νοεμβρίου μια πολύ σκληρή ανακοίνωση κατά του Ισραήλ, στην οποία έκανε λόγο για πάγωμα δεσμών, διακοπή σχέσεων κ.ά. Αργότερα ωστόσο, ακολούθησαν διευκρινίσεις…
Το πρακτορείο Reuters, επικαλούμενο όσα του μετέφεραν «έξι πηγές που γνωρίζουν το θέμα», θα σημείωνε εκ των υστέρων ότι «το Μπαχρέιν δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τους δεσμούς του με το Ισραήλ, παρόλο που το κοινοβούλιο – ένα όργανο που είναι υποτελές στη μοναρχία και δεν έχει καμία εξουσία στην εξωτερική πολιτική – είχε προχωρήσει σε μια σκληρή δήλωση» η οποία όμως «δεν αντικατοπτρίζει την κυβερνητική πολιτική».
Όσο για τη Σαουδική Αραβία, εκείνη «θέλει ειρήνη με το Ισραήλ» και, σε αυτό το πλαίσιο, «θα καλωσόριζε αθόρυβα την εξάλειψη της Χαμάς», όπως γράφει στον ιστοχώρο Unherd ο Ντέιβιντ Ράντελ ο οποίος είχε άλλοτε υπηρετήσει ως επικεφαλής αποστολής στην αμερικανική πρεσβεία στο Ριάντ.
Μια ενδεχόμενη εξάλειψη της Χαμάς θα γινόταν βέβαια δεκτή ως θετική εξέλιξη και από την Αίγυπτο του Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, μια χώρα που έχει αποκαταστήσεις πλήρως τους δεσμούς της με το Ισραήλ ήδη από τις αρχές του 1980. Η αιγυπτιακή ηγεσία έχει, άλλωστε, παλαιόθεν ανοιχτούς λογαριασμούς με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα από τη μήτρα της οποίας προέρχεται η Χαμάς. Αυτό που δεν θα ήθελε ωστόσο από την άλλη πλευρά η Αίγυπτος θα ήταν να δει νέα προσφυγικά κύματα Παλαιστινίων ή αλλαγές συνόρων.
Όσο για το Κατάρ, εκείνο βρίσκεται πια στο επίκεντρο των, σχετικών με το Παλαιστινιακό, διπλωματικών/διαπραγματευτικών επαφών. Στο Κατάρ βρίσκεται η αμερικανική αεροπορική βάση Αλ Ουντεΐντ/αλ Γιουντίντ, μια από τις μεγαλύτερες διεθνώς. Στη Ντόχα «φιλοξενείται» ωστόσο παράλληλα, με την ανοχή της Δύσης όπως λέγεται, και η πολιτική ηγεσία της – τρομοκρατικής σύμφωνα με τη Δύση – παλαιστινιακής οργάνωσης Χαμάς. Αντιφατικό; Ναι… αλλά και πρακτικά χρήσιμο συνάμα.
Εάν το Κατάρ δεν είχε τις σχέσεις που έχει με τη Χαμάς, και αν η ηγεσία της Χαμάς ήταν εγκατεστημένη ακόμη στη Συρία όπως άλλοτε, τότε η συμφωνία για την απελευθέρωση δεκάδων Ισραηλινών ομήρων που επιτεύχθηκε τον περασμένο Νοέμβριο ενδεχομένως να μην έχει επιτευχθεί… Θα πρέπει να σημειωθεί, δε, ότι οι σχέσεις του Κατάρ με τη Χαμάς υπήρξαν πρακτικά «βολικές» κατά περιόδους για τους Αμερικανούς αλλά και για το ίδιο το Ισραήλ.
Οι αραβικές ηγεσίες θα ήθελαν πια, εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα εν έτει 2023, να δουν μια νέα μακροπρόθεσμη εκεχειρία στη Γάζα που θα ανοίγει τον δρόμο για μια λύση δύο κρατών στο Παλαιστινιακό. Υπέρ της λύσης των δύο κρατών ήταν άλλωστε και η διακήρυξη που είχε υιοθετηθεί από τα κράτη του Αραβικού Συνδέσμου το 2002 στη Βηρυτό, με σαουδαραβική τότε πρωτοβουλία.
Μένει πια να φανεί εάν θα μπορέσει όντως να αναδυθεί εκ νέου μια τέτοια προοπτική μέσα από τα συντρίμμια της Γάζας το προσεχές διάστημα…
Το μόνο σίγουρο ότι το Παλαιστινιακό έχει πια επιστρέψει, ως σημείο αναφοράς και κριτήριο, στο επίκεντρο των μεσανατολικών διεθνοπολιτικών εξελίξεων. Οι αραβοϊσραηλινές σχέσεις δεν εξαρτώνται βέβαια αποκλειστικά μόνο από αυτό το ζήτημα αλλά, από την άλλη πλευρά, δεν μπορούν και να αποσυνδεθούν από αυτό…
Δημοσίευση σχολίου