Γράφει ο Γρηγόριος Δημ. Νούσιας
Αεροπόρος
Όταν ο πόλεμος είναι διάχυτος στην ατμόσφαιρα, τα πάντα μπορούν να χρησιμεύσουν ως “αφορμή’’, αφού το πρώτον κινούν της πολιτικής δράσεως είναι το συμφέρον. Θα μπορούσε να το πεί ο κάθε ιστορικός. Και σε αυτήν την περίπτωση, “Του δε πολέμου οι καιροί ου μενετοί”, όπως σημείωσε ο Περικλής, τις παραμονές του Πελοποννησιακού πολέμου. Θα διερωτηθούν, βέβαια, οι ιστορικοί, μήπως με αυτή του την αποστροφή τον επέσπευσε; Και θα προσθέσει, “Μάλλον γαρ πεφόβημαι τας οικείας ημών αμαρτίας ή τας των εναντίον διανοίας” (Φοβάμαι τα δικά μας σφάλματα και όχι τα εναντίον μας σχέδια). Αλλά ο Περικλής, “ήγεν αυτός μόνος τον δήμο και ουκ ήγετο υπ’ αυτού”, και μεγαλούργησε.
Η Τουρκία, από το 1071 που ο Αρσλάν νίκησε τον Ρωμανό τον Διογένη στο Μάντζικερτ, ακολουθεί πιστά το σοφιστικό δόγμα, “αληθές είναι ό,τι με ωφελεί και αγαθό ό,τι με συμφέρει”. Ο Ηλίας Ηλιού, ο γνωστός παλαιός πολιτικός, ερμηνεύοντας τον Θουκιδίδη, γράφει ότι, “ένας νόμος φαίνεται να κυβερνά την ανθρώπινη ιστορία, η βούληση κυριαρχίας”. Ευνοήθηκε ο Οθωμανισμός από τις συγκυρίες, και εφαρμόζοντας το δόγμα αυτό ικανοποίησε σε αφάνταστο βαθμό και τη βούλησή της, σε περασμένες εποχές, βέβαια. Αυτό το δόγμα και αυτή η βούληση υπάρχουν, φαίνεται στο DNA και της σημερινής Τουρκίας.
Και δεν χρειάζεται να τονίσουμε ότι, “η βούληση κυριαρχίας”, όταν ακολουθείται από κάποιες επιτυχίες, γεννά σταδιακά την “αλαζονεία της δύναμης” που προκαλεί την πολιτική τύφλωση, με αποτέλεσμα να επιχειρούνται εγχειρήματα που υπερβαίνουν ηθικούς φραγμούς και του διεθνούς δικαίου τις οριοθετήσεις. Αλλά η ήττα, λέει, βρίσκεται στο τέρμα της εξάπλωσης, όπως το μυστήριο βρίσκεται στην άκρη της σιωπής.
Στο δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, ο Περικλής φεύγει από τον μάταιο κόσμο, αφού είχε λαμπρύνει την Αθήνα με καλλιτεχνικά αριστουργήματα που θα σημαδέψουν τον παγκόσμιο πολιτισμό. Αρχίζει να ανατέλλει το άστρο του Αλκιβιάδη. Ένας νέος τριάντα ετών, είχε τη μεγαλοφυΐα μεγάλου πολιτικού και στρατιωτικού, αλλά δεν είχε τη μεγαλοφυΐα να γίνει μεγάλος, όπως λέει ο Καργάκος. Άστατος και ατάσθαλος. Γκρέμιζε ό,τι έκτιζε. Αλλά είχε το χάρισμα να κάνει τη ζωή του ποίημα. Ορμητικός και αδίστακτος, φιλόδοξος, εύστροφος και πολυμήχανος, ωραίος και ευφραδής, αποτελούσε το σκάνδαλο και την αδυναμία της πόλεως. Σε αυτό το σημείο, αν υποβάλλουμε σχετική ερώτηση στον Ερντογάν, θα μας πεί απερίφραστα, σε ό,τι έχει σχέση με τα χαρίσματα και τα προσόντα, και μόνον αυτά, ναι, ο Αλκιβιάδης είναι μακρινός απόγονός του!
Οι Αθηναίοι είχαν βλέψεις επί της Σικελίας, προτού εμφανιστεί ο Αλκιβιάδης. Η επεκτατική πολιτική της Αθήνας δεν αμφισβητείται. Το λέει ωμά ο ίδιος ο Αλκιβιάδης μετά τη διαφυγή του στους Σπαρτιάτες, “Εν πρώτοις ήλθαμε στη Σικελία για να υποτάξουμε τους Σικελιώτες, μετά τους Έλληνες της Ιταλίας και τέλος να αποπειραθούμε να καταλάβουμε τις χώρες των Καρχηδονίων και αυτούς ακόμη τους ίδιους”. Έχομε εδώ μια διεθνοποίηση του πολέμου. Πολλά είναι τα κατοπινά παραδείγματα της Ιστορίας. Ήταν τόσο γόνιμο, λοιπόν, το πολιτικό έδαφος και τέτοια η επίδραση του ονειροπολούντος Αλκιβιάδη, ώστε πολίτες πάσης ηλικίας μιλούσαν με βεβαιότητα για την επιτυχή έκβαση της Σικελικής εκστρατείας, και χάραζαν το σχήμα της Λιβύης και της Σικελίας και κατάρτιζαν σχέδια με τα οποία θα θαλασσοκρατούσαν μέχρι των Ηρακλείων στηλών, όπως επισημαίνει μεταγενέστερος ιστορικός.
Ο Ερντογάν, χωρίς να χρειάζεται να καταγράψουμε τις όποιες αρετές και αδυναμίες του, έπεισε εαυτόν, δεν χρειαζόταν την κοινή γνώμη της Τουρκίας, ούτε των στρατηγών του, και έκρινε ότι ήταν γόνιμο το γεωπολιτικό “έδαφος” να βρέξει τα πόδια του στα νερά της Λιβύης κατά παράλογο τρόπο και κατάφωρη παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων ενδιάμεσων χωρών. Αλλά, ένας πρεσβευτής των Αθηναίων είχε πει στους κατοίκους της Καμάρινας της Σικελίας (Καμαρίνα είναι το χωριό μου, από εκεί προέρχεται), ότι “για έναν τύραννο, ή για μια πόλη που ασκεί ηγεμονία, τίποτε δεν είναι παράλογο, αν είναι συμφέρον, τίποτε δεν είναι προσφιλές αν δεν εμπνέει εμπιστοσύνη”. Δηλαδή, η κατάληξη και της πιο οραματικής πολιτικής είναι ο μακιαβελισμός. Αλλά, παρεμφερής είναι και η διατύπωση στην Πολιτεία του Πλάτωνα, “Δίκαιον ουκ άλλο τι ή το του κρείττονος συμφέρον”.
Αλλοίμονο! Η “λογική του ξίφους” κάποια στιγμή στρέφεται και κατ’ αυτού που τη χρησιμοποιεί. Κάπως έτσι υφαίνεται όλος ο ιστός του Πελοποννησιακού πολέμου από το 421 π.Χ. έως το μοιραίο τέλος. Πώς, δηλαδη! “Πάντων δι αυτών αίτιον αρχή η δια πλεονεξίαν και φιλοτιμίαν”. Στην “ύβριν” των Αθηναίων ήρθε ως “τίσις” (τιμωρία) η καταστροφή τους στη Σικελία.
Η Αθήνα διεξήγε διμέτωπο αγώνα κατά Πελοποννησίων και Συρακουσίων, καθ’ ήν στιγμή στην πόλη τους είχε τόσον οξυνθεί η πολιτική αντιπαράθεση που δεν επέτρεπε τη σωστή λήψη αποφάσεων. Τα πολιτικά και προσωπικά πάθη υπερίσχυσαν των συμφερόντων της πόλεως. Αλλά ο Αλκιβιάδης, που αποτελεί το αρχέτυπο του πολιτικού, κυριαρχεί και εξουσιάζει. “Μια και φθάσαμε σε αυτό το σημείο δυνάμεως, είναι ανάγκη να κάνουμε σχέδια επιθετικά εναντίον άλλων, αφού υπάρχει φόβος να υποταχθούμε σε άλλους”. Στην ίδια λογική και ο Ερντογάν, τηρουμένων των γεωστρατηγικών αναλογιών και των ειδικών επιδιώξεων. Θα πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι η Αθήνα είχε μπει σε μια περίοδο που το πολιτικό της σύστημα παρήγαγε πολίτες ικανούς να μιλάνε, να πείθουν και να παρασύρουν, ενώ αυτό της Σπάρτης παρήγαγε πολίτες ικανούς να πολεμάνε. Μήπως κι εμείς σήμερα μιλάμε περισσότερο από ότι πρέπει;
Θα ακολουθήσει το επεισόδιο των Ερμο-κοπιδών, θα αναχωρήσει ο Αθηναϊκός στόλος, θα προσεταιριστούν οι Αθηναίοι τους Καμαριναίους (Καμαρινιώτες αποκαλούμαστε εμείς, και δεν είμαστε επιρρεπείς στους προσεταιρισμούς), θα αρχίσουν οι συγκρούσεις . . . Αλλά, οι Αθηναίοι δεν θα μπορέσουν να πείσουν για τις “αγαθές” προθέσεις τους καμμία Σικελική πόλη. Και οι ιστορικοί να μη συμφωνούν γιατί ηττήθηκαν οι Αθηναίοι στη Σικελία. Σε μια του δημηγορία, ο άξιος ηγέτης των Συρακουσίων, Ερμοκράτης, θα τονίσει, “Και δεν κατακρίνω καθόλου τους Αθηναίους που θέλουν να κυριαρχούν, αλλά αυτούς που είναι υπερβολικά πρόθυμοι να υπακούσουν”. Οι Αθηναίοι θα πάθουν πανωλεθρία και ο Αλκιβιάδης θα αλλάξει στρατόπεδο, καταφεύγοντας στη Σπάρτη.
Τι τύχη θα έχει το τελευταίο εγχείρημα, σε βάρος της Ελλάδος, του μεγαλόστομου και υπεροπτικού, του φαινομενικά ατάραχου, υπομονετικού και επίδοξου νέο-Σουλτάνου δεν γνωρίζω. Ποιους θα πείσει για τις “αγαθές” προθέσεις του, ουδείς γνωρίζει. Ένα είναι βέβαιο, “Μία πόλη δραστήρια, αν μεταβληθεί σε αδρανή, γρήγορα μπορεί να καταστραφεί”. Ο χαρισματικός Αλκιβιάδης το είπε, ένα από τα ύψιστα πνεύματα του κόσμου. Ανεξάρτητα από την έκβαση των πρωτοβουλιών της Ελληνικής Διπλωματίας, και είναι πολλές και πολύ-επίπεδες, να προετοιμαστούμε, και να δείξουμε ότι με μόνες μας τις ηθικές και τις στρατιωτικές δυνάμεις και με αρραγές το εσωτερικό εθνικό μέτωπο, μπορούμε να βγάλουμε τον Ερντογάν από το απατηλό όνειρο των σύγχρονων “Ηράκλειων Στηλών”.
Και μετά τη λαμπρή νίκη των Συρακουσίων, «οι Αθηναίοι εν παντί δη αθυμίας ήσαν, και ο παράλογος αυτοίς μέγας ήν, πολύ δε μείζων έτι της στρατείας ο μετάμελος», κατά τον Θουκιδίδη. Με σύγχρονες κουβέντες, η απογοήτευσή τους ήταν δυσβάστακτη, συνειδητοποίησαν ότι αυτά που έκαναν και έπαθαν ήταν έξω από κάθε λογική, και βεβαίως η μεταμέλεια βασανιστική».
Και όμως, αυτό το γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό εγχείρημα που κατέληξε σε καταστροφή, δεν ήταν ικανό να συνετίσει ούτε τον Ναπολέοντα ούτε τον Χίτλερ, με τις ρωσικές εκστρατείες, αλλά ούτε και τους Έλληνες του 1922. Διερωτώμεθα, τηρουμένων των αναλογιών, αν θα συνετίσει τον Ερντογάν. Από εμάς εξαρτάται, θα έλεγε κάποιος.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Όταν ο πόλεμος είναι διάχυτος στην ατμόσφαιρα, τα πάντα μπορούν να χρησιμεύσουν ως “αφορμή’’, αφού το πρώτον κινούν της πολιτικής δράσεως είναι το συμφέρον. Θα μπορούσε να το πεί ο κάθε ιστορικός. Και σε αυτήν την περίπτωση, “Του δε πολέμου οι καιροί ου μενετοί”, όπως σημείωσε ο Περικλής, τις παραμονές του Πελοποννησιακού πολέμου. Θα διερωτηθούν, βέβαια, οι ιστορικοί, μήπως με αυτή του την αποστροφή τον επέσπευσε; Και θα προσθέσει, “Μάλλον γαρ πεφόβημαι τας οικείας ημών αμαρτίας ή τας των εναντίον διανοίας” (Φοβάμαι τα δικά μας σφάλματα και όχι τα εναντίον μας σχέδια). Αλλά ο Περικλής, “ήγεν αυτός μόνος τον δήμο και ουκ ήγετο υπ’ αυτού”, και μεγαλούργησε.
Η Τουρκία, από το 1071 που ο Αρσλάν νίκησε τον Ρωμανό τον Διογένη στο Μάντζικερτ, ακολουθεί πιστά το σοφιστικό δόγμα, “αληθές είναι ό,τι με ωφελεί και αγαθό ό,τι με συμφέρει”. Ο Ηλίας Ηλιού, ο γνωστός παλαιός πολιτικός, ερμηνεύοντας τον Θουκιδίδη, γράφει ότι, “ένας νόμος φαίνεται να κυβερνά την ανθρώπινη ιστορία, η βούληση κυριαρχίας”. Ευνοήθηκε ο Οθωμανισμός από τις συγκυρίες, και εφαρμόζοντας το δόγμα αυτό ικανοποίησε σε αφάνταστο βαθμό και τη βούλησή της, σε περασμένες εποχές, βέβαια. Αυτό το δόγμα και αυτή η βούληση υπάρχουν, φαίνεται στο DNA και της σημερινής Τουρκίας.
Και δεν χρειάζεται να τονίσουμε ότι, “η βούληση κυριαρχίας”, όταν ακολουθείται από κάποιες επιτυχίες, γεννά σταδιακά την “αλαζονεία της δύναμης” που προκαλεί την πολιτική τύφλωση, με αποτέλεσμα να επιχειρούνται εγχειρήματα που υπερβαίνουν ηθικούς φραγμούς και του διεθνούς δικαίου τις οριοθετήσεις. Αλλά η ήττα, λέει, βρίσκεται στο τέρμα της εξάπλωσης, όπως το μυστήριο βρίσκεται στην άκρη της σιωπής.
Στο δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, ο Περικλής φεύγει από τον μάταιο κόσμο, αφού είχε λαμπρύνει την Αθήνα με καλλιτεχνικά αριστουργήματα που θα σημαδέψουν τον παγκόσμιο πολιτισμό. Αρχίζει να ανατέλλει το άστρο του Αλκιβιάδη. Ένας νέος τριάντα ετών, είχε τη μεγαλοφυΐα μεγάλου πολιτικού και στρατιωτικού, αλλά δεν είχε τη μεγαλοφυΐα να γίνει μεγάλος, όπως λέει ο Καργάκος. Άστατος και ατάσθαλος. Γκρέμιζε ό,τι έκτιζε. Αλλά είχε το χάρισμα να κάνει τη ζωή του ποίημα. Ορμητικός και αδίστακτος, φιλόδοξος, εύστροφος και πολυμήχανος, ωραίος και ευφραδής, αποτελούσε το σκάνδαλο και την αδυναμία της πόλεως. Σε αυτό το σημείο, αν υποβάλλουμε σχετική ερώτηση στον Ερντογάν, θα μας πεί απερίφραστα, σε ό,τι έχει σχέση με τα χαρίσματα και τα προσόντα, και μόνον αυτά, ναι, ο Αλκιβιάδης είναι μακρινός απόγονός του!
Οι Αθηναίοι είχαν βλέψεις επί της Σικελίας, προτού εμφανιστεί ο Αλκιβιάδης. Η επεκτατική πολιτική της Αθήνας δεν αμφισβητείται. Το λέει ωμά ο ίδιος ο Αλκιβιάδης μετά τη διαφυγή του στους Σπαρτιάτες, “Εν πρώτοις ήλθαμε στη Σικελία για να υποτάξουμε τους Σικελιώτες, μετά τους Έλληνες της Ιταλίας και τέλος να αποπειραθούμε να καταλάβουμε τις χώρες των Καρχηδονίων και αυτούς ακόμη τους ίδιους”. Έχομε εδώ μια διεθνοποίηση του πολέμου. Πολλά είναι τα κατοπινά παραδείγματα της Ιστορίας. Ήταν τόσο γόνιμο, λοιπόν, το πολιτικό έδαφος και τέτοια η επίδραση του ονειροπολούντος Αλκιβιάδη, ώστε πολίτες πάσης ηλικίας μιλούσαν με βεβαιότητα για την επιτυχή έκβαση της Σικελικής εκστρατείας, και χάραζαν το σχήμα της Λιβύης και της Σικελίας και κατάρτιζαν σχέδια με τα οποία θα θαλασσοκρατούσαν μέχρι των Ηρακλείων στηλών, όπως επισημαίνει μεταγενέστερος ιστορικός.
Ο Ερντογάν, χωρίς να χρειάζεται να καταγράψουμε τις όποιες αρετές και αδυναμίες του, έπεισε εαυτόν, δεν χρειαζόταν την κοινή γνώμη της Τουρκίας, ούτε των στρατηγών του, και έκρινε ότι ήταν γόνιμο το γεωπολιτικό “έδαφος” να βρέξει τα πόδια του στα νερά της Λιβύης κατά παράλογο τρόπο και κατάφωρη παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων ενδιάμεσων χωρών. Αλλά, ένας πρεσβευτής των Αθηναίων είχε πει στους κατοίκους της Καμάρινας της Σικελίας (Καμαρίνα είναι το χωριό μου, από εκεί προέρχεται), ότι “για έναν τύραννο, ή για μια πόλη που ασκεί ηγεμονία, τίποτε δεν είναι παράλογο, αν είναι συμφέρον, τίποτε δεν είναι προσφιλές αν δεν εμπνέει εμπιστοσύνη”. Δηλαδή, η κατάληξη και της πιο οραματικής πολιτικής είναι ο μακιαβελισμός. Αλλά, παρεμφερής είναι και η διατύπωση στην Πολιτεία του Πλάτωνα, “Δίκαιον ουκ άλλο τι ή το του κρείττονος συμφέρον”.
Αλλοίμονο! Η “λογική του ξίφους” κάποια στιγμή στρέφεται και κατ’ αυτού που τη χρησιμοποιεί. Κάπως έτσι υφαίνεται όλος ο ιστός του Πελοποννησιακού πολέμου από το 421 π.Χ. έως το μοιραίο τέλος. Πώς, δηλαδη! “Πάντων δι αυτών αίτιον αρχή η δια πλεονεξίαν και φιλοτιμίαν”. Στην “ύβριν” των Αθηναίων ήρθε ως “τίσις” (τιμωρία) η καταστροφή τους στη Σικελία.
Η Αθήνα διεξήγε διμέτωπο αγώνα κατά Πελοποννησίων και Συρακουσίων, καθ’ ήν στιγμή στην πόλη τους είχε τόσον οξυνθεί η πολιτική αντιπαράθεση που δεν επέτρεπε τη σωστή λήψη αποφάσεων. Τα πολιτικά και προσωπικά πάθη υπερίσχυσαν των συμφερόντων της πόλεως. Αλλά ο Αλκιβιάδης, που αποτελεί το αρχέτυπο του πολιτικού, κυριαρχεί και εξουσιάζει. “Μια και φθάσαμε σε αυτό το σημείο δυνάμεως, είναι ανάγκη να κάνουμε σχέδια επιθετικά εναντίον άλλων, αφού υπάρχει φόβος να υποταχθούμε σε άλλους”. Στην ίδια λογική και ο Ερντογάν, τηρουμένων των γεωστρατηγικών αναλογιών και των ειδικών επιδιώξεων. Θα πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι η Αθήνα είχε μπει σε μια περίοδο που το πολιτικό της σύστημα παρήγαγε πολίτες ικανούς να μιλάνε, να πείθουν και να παρασύρουν, ενώ αυτό της Σπάρτης παρήγαγε πολίτες ικανούς να πολεμάνε. Μήπως κι εμείς σήμερα μιλάμε περισσότερο από ότι πρέπει;
Θα ακολουθήσει το επεισόδιο των Ερμο-κοπιδών, θα αναχωρήσει ο Αθηναϊκός στόλος, θα προσεταιριστούν οι Αθηναίοι τους Καμαριναίους (Καμαρινιώτες αποκαλούμαστε εμείς, και δεν είμαστε επιρρεπείς στους προσεταιρισμούς), θα αρχίσουν οι συγκρούσεις . . . Αλλά, οι Αθηναίοι δεν θα μπορέσουν να πείσουν για τις “αγαθές” προθέσεις τους καμμία Σικελική πόλη. Και οι ιστορικοί να μη συμφωνούν γιατί ηττήθηκαν οι Αθηναίοι στη Σικελία. Σε μια του δημηγορία, ο άξιος ηγέτης των Συρακουσίων, Ερμοκράτης, θα τονίσει, “Και δεν κατακρίνω καθόλου τους Αθηναίους που θέλουν να κυριαρχούν, αλλά αυτούς που είναι υπερβολικά πρόθυμοι να υπακούσουν”. Οι Αθηναίοι θα πάθουν πανωλεθρία και ο Αλκιβιάδης θα αλλάξει στρατόπεδο, καταφεύγοντας στη Σπάρτη.
Τι τύχη θα έχει το τελευταίο εγχείρημα, σε βάρος της Ελλάδος, του μεγαλόστομου και υπεροπτικού, του φαινομενικά ατάραχου, υπομονετικού και επίδοξου νέο-Σουλτάνου δεν γνωρίζω. Ποιους θα πείσει για τις “αγαθές” προθέσεις του, ουδείς γνωρίζει. Ένα είναι βέβαιο, “Μία πόλη δραστήρια, αν μεταβληθεί σε αδρανή, γρήγορα μπορεί να καταστραφεί”. Ο χαρισματικός Αλκιβιάδης το είπε, ένα από τα ύψιστα πνεύματα του κόσμου. Ανεξάρτητα από την έκβαση των πρωτοβουλιών της Ελληνικής Διπλωματίας, και είναι πολλές και πολύ-επίπεδες, να προετοιμαστούμε, και να δείξουμε ότι με μόνες μας τις ηθικές και τις στρατιωτικές δυνάμεις και με αρραγές το εσωτερικό εθνικό μέτωπο, μπορούμε να βγάλουμε τον Ερντογάν από το απατηλό όνειρο των σύγχρονων “Ηράκλειων Στηλών”.
Και μετά τη λαμπρή νίκη των Συρακουσίων, «οι Αθηναίοι εν παντί δη αθυμίας ήσαν, και ο παράλογος αυτοίς μέγας ήν, πολύ δε μείζων έτι της στρατείας ο μετάμελος», κατά τον Θουκιδίδη. Με σύγχρονες κουβέντες, η απογοήτευσή τους ήταν δυσβάστακτη, συνειδητοποίησαν ότι αυτά που έκαναν και έπαθαν ήταν έξω από κάθε λογική, και βεβαίως η μεταμέλεια βασανιστική».
Και όμως, αυτό το γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό εγχείρημα που κατέληξε σε καταστροφή, δεν ήταν ικανό να συνετίσει ούτε τον Ναπολέοντα ούτε τον Χίτλερ, με τις ρωσικές εκστρατείες, αλλά ούτε και τους Έλληνες του 1922. Διερωτώμεθα, τηρουμένων των αναλογιών, αν θα συνετίσει τον Ερντογάν. Από εμάς εξαρτάται, θα έλεγε κάποιος.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
μπράβο πολύ κάλο
ΑπάντησηΔιαγραφή