Κώστας Γρίβας
Στο προηγούμενο άρθρο του γράφοντος, εξετάστηκε η δυνατότητα της Ελλάδας να λειτουργήσει ως Middle Power σε έναν πολυπολικό κόσμο πολλαπλών επιπέδων. Σε εκείνο το άρθρο υποστηρίχθηκε ότι βασική προϋπόθεση μιας χώρας για να λειτουργήσει ως Μεσαία Δύναμη είναι να μην έχει μονομερείς και αποκλειστικές δεσμεύσεις και να ακολουθεί αυτόνομη και εθνικά ανεξάρτητη πολιτική.
Βέβαια, αυτό είναι πολύ δύσκολο να το αποδεχθούν οι θιασώτες του «Ανήκομεν εις την Δύσιν», οι οποίοι θεωρούν την εθνικά ανεξάρτητη πολιτική, στην καλύτερη των περιπτώσεων, ως αφελή φαντασίωση ή εγκληματική ύβρη στη χειρότερη. Όμως, ο ρόλος αυτών των υποψηφίων Μεσαίων Δυνάμεων στο μεγάλο παιχνίδι που παίζεται αυτή τη στιγμή στην παγκόσμια σκακιέρα είναι κρίσιμης σημασίας και για τη στρατηγική της Δύσης. Και αυτό γιατί αποτελούν έναν δυνάμει κρίσιμο παράγοντα που θα αποτρέψει τη μετατροπή της σημερινής πολυπολικότητας σε ένα νέο διπολικό σύστημα, στο οποίο η Δύση θα βρεθεί σε δυσχερή θέση.
Αν και πολλοί εν Ελλάδι συνεχίζουν να επιμένουν, με θρησκευτικό ζηλωτισμό, στην αντίληψη ότι «οι Αμερικανοί ελέγχουν τον κόσμο», αυτό δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα. Δεν είχε ούτε στο παρελθόν, πολύ περισσότερο δεν έχει σήμερα και σίγουρα δεν έχει στο μέλλον. Και αυτό δεν οφείλεται μόνον στο ότι οι ΗΠΑ βυθίστηκαν στον βάλτο των ατέρμονων, χωρίς ορατό στόχο, χωρίς χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης και αδύνατον να νικηθούν, πολέμων στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Ούτε γιατί ανήλθαν ή επανήλθαν στο προσκήνιο άλλες μεγάλες Δυνάμεις.
Εκτός όλων αυτών, η επιμονή της «Συνδυασμένης Δύσης» (Combined West) να συμπεριφέρεται ως ο δικαιωματικός κυρίαρχος του διεθνούς συστήματος, χάρη στη «νίκη» που επέτυχε στον Ψυχρό Πόλεμο, οδηγεί ολοένα και περισσότερο τις υπόλοιπες μεγάλες Δυνάμεις σε μια πανευρασιατική συσπείρωση, με πυρήνα τη διαρκώς διευρυνόμενη και εμβαθυνόμενη συνεργασία Ρωσίας-Κίνας. Έτσι, σήμερα αρχίζει σιγά σιγά να αποκρυσταλλώνεται ένα αδυσώπητο για τη Δύση ερώτημα: Αν δηλαδή ο κόσμος παραμείνει πολυπολικός, ή θα κινηθούμε προς ένα νέο διπολικό σύστημα.
Ασύμμετρη διπολικότητα
Σε αυτόν το νέο κόσμο, στη μία πλευρά θα έχουμε στο κέντρο ΗΠΑ και γύρω από αυτές τις ανοιχτές ωκεάνιες εκτάσεις, ένα πλέγμα συμμαχιών σε νησιωτικά συμπλέγματα γύρω από την Ευρασία και «προγεφυρώματα» στο ευρασιατικό έδαφος. Αντίπαλο μέγεθος θα είναι μια πανευρασιατική συσπείρωση, χαλαρή μεν και με αντιφατικά και ανταγωνιστικά στοιχεία στο εσωτερικό της, η οποία όμως θα λειτουργεί ως ενιαίο και διακριτό γεωπολιτικό μέγεθος, ενάντια στην ωκεάνια Δύση.
Όμως, αυτή θα είναι μάλλον μια ασύμμετρη διπολικότητα που δεν θα έχει καμιά σχέση με τον κόσμο του Ψυχρού Πολέμου, όταν η Δύση απολάμβανε μια πρωτοκαθεδρία. Αντιθέτως, η συσπειρωμένη Ευρασία έχει τέτοιους πόρους και τέτοιες δυνατότητες σε όλους τους τομείς που θα είναι θέμα χρόνου να επιτύχει πλεόνασμα ισχύος (σκληρής και ήπιας). Τότε, τα ευρασιατικά προγεφυρώματα των ΗΠΑ θα απειληθούν με το να οδηγηθούν και αυτά σε ενσωμάτωση στην ευρασιατική συσπείρωση. Εν συνεχεία θα απειληθούν και τα νησιωτικά συμπλέγματα στη θαλάσσια περιφέρεια της Ευρασίας. Έτσι, θα προκύψει ένα πραγματικά μονοπολικό σύστημα, με τις ΗΠΑ να τίθενται στο περιθώριο.
Η ισχύς των Μεσαίων Δυνάμεων
Αυτός ο φόβος της συσπειρωμένης Ευρασίας απασχολεί ολοένα και περισσότερο την αμερικανική στρατηγική. Και συνεχώς κερδίζει έδαφος η αντίληψη ότι για να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο θα πρέπει να διατηρηθεί ζωντανή η πολυπλοκότητα στο ευρασιατικό σύστημα. Ένας κρίσιμος παράγοντας που μπορεί να ενισχύσει την πολυπλοκότητα και να αποτρέψει συσσωματώσεις σε αυτό, είναι η «δευτερογενής πολυπολικότητα» που αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο.
Δηλαδή, το πλέγμα των Μεσαίων Δυνάμεων, οι οποίες λειτουργούν ως ενισχυτές της ευρασιατικής γεωπολιτικής πολυπλοκότητας και συνακόλουθα ως στοιχεία αποδόμησης των τάσεων για συσσωματώσεις. Για να το πούμε όσο πιο απλά γίνεται, οι Μεσαίες Δυνάμεις μπορεί να συνεισφέρουν στη δημιουργία ενός «πληθωριστικού» πολυπολικού συστήματος στην Ευρασία, το οποίο θα έχει τόσο αντιφατικά στοιχεία και τέτοιο βαθμό πολυπλοκότητας που δύσκολα θα μπορεί να «τιθασευτεί» σε ομαδοποιήσεις. Ακόμη θα είναι δύσκολο να εξελιχθεί σε ένα ευρασιατικό υπερσύστημα, το οποίο θα διεκδικήσει με αξιώσεις τον θρόνο του παγκόσμιου ηγεμόνα.
Άρα, οι Μεσαίες Δυνάμεις έχουν έναν σημαντικό ρόλο να παίξουν σε αυτήν τη μακρόπνοη δυτική γεωστρατηγική. Και Μεσαία Δύναμη, όπως είπαμε, σημαίνει αυτόνομη γεωπολιτική λειτουργία, εθνοκεντρική στρατηγική και εθνική ανεξαρτησία. Άρα, το μέλλον ανήκει στους ανεξάρτητους παίκτες. Αντιθέτως, οι προοπτικές για δουλοπρεπείς εξαρτήσεις και λογικές «ανήκειν», ίσως δεν είναι και τόσο καλές στα χρόνια που έρχονται.
Συνακόλουθα, η Ελλάδα για να υπερβεί τα τρομακτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα, πρέπει να κινηθεί προς μια κατεύθυνση γεωπολιτικής αναβάθμισης. Αυτό μπορεί να το πετύχει εκμεταλλευόμενη την εξαιρετικά κρίσιμη θέση της στο διεθνές σύστημα. Στόχος να μετατραπεί σε έναν από αυτούς τους μεσαίους πόλους ισχύος που απαιτεί το νέο διεθνές σύστημα και οι οποίοι θα έχουν σημαντικό ρόλο να παίξουν και στην υψηλή στρατηγική της Δύσης. Όμως, για να επιτύχει κάτι τέτοιο απαιτείται πρωτίστως μια εθνικά ανεξάρτητη γεωπολιτική λειτουργία. Ένας καλός τρόπος για να αρχίσεις να οικοδομείς μια παρόμοια πολιτική είναι να επιδείξεις «απειθαρχία» έναντι των κελευσμάτων της Δύσης και πρόταξη, έστω και μέχρις «υπερβολής», εθνικών θεμάτων και ευαισθησιών.
Η ιδρυτική πράξη
Άρα, μια άριστη ευκαιρία για να εφαρμοστεί μια παρόμοια στρατηγική θα ήταν μια ριζική ανατροπή στο θέμα της ονομασίας των Σκοπίων. Η λογική της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά και μεγάλου κομματιού των ελληνικών ελίτ εξουσίας, είναι ότι, ταυτιζόμενες με τον δυτικό παράγοντα στο θέμα της ονομασίας των Σκοπίων και επιδεικνύοντας «μετριοπάθεια» και «καλή θέληση», η Ελλάδα ενισχύει τον διεθνή της ρόλο.
Άποψη του γράφοντος είναι ότι στο διαμορφούμενο ευρασιατικό σύστημα αυτή είναι μια λάθος στρατηγική. Όπως προανέφερα, το ευρασιατικό σύστημα χρειάζεται αυτόνομους και εθνοκεντρικούς πόλους ισχύος, ώστε να επιτύχουν τη σωτήρια για τη Δύση πολυπλοκότητα που θα αποτρέψει τις τάσεις ευρασιατικής συσπείρωσης. Γι’ αυτό, μια αποφασιστική «σκλήρυνση» στο θέμα της ονομασίας των Σκοπίων και απόρριψη της Συμφωνίας των Πρεσπών θα αποτελούσε, κατά κάποιον τρόπο, την ιδρυτική διακήρυξη της Ελλάδας ότι θα λειτουργεί ως Μεσαία Δύναμη.
Με μια παρόμοια κίνηση, η χώρα μας θα έκανε μια εντυπωσιακή επίδειξη «απειθαρχίας» στα κελεύσματα άλλων δυνάμεων και θα προέτασε μια εθνοκεντρική και αδέσμευτη γεωπολιτική λειτουργία, η οποία απαιτείται για να μπορέσει να διεκδικήσει χαρακτήρα και ρόλο Μεσαίας Δύναμης. Και μια παρόμοια λειτουργία, όπως υποστηρίχθηκε και πιο πάνω, αποτελεί, μεταξύ των άλλων και κρίσιμο χαρτί για να διεκδικήσει η Ελλάδα μια θέση υψηλής σημασίας και στη δυτική γεωστρατηγική. Αντιθέτως, αν επιμείνει στη λογική της «πειθαρχικής» απόφυσης, τότε τα πράγματα θα είναι δύσκολα γι’ αυτήν.
Καταρχάς, αυτή η αντίληψη «πειθαρχικής» απόφυσης είναι απλά παράλογη. Δεν επιτυγχάνεις εθνικά οφέλη θέτοντας εν κινδύνω την εθνική σου ταυτότητα και πιθανώς και την εθνική κυριαρχία. Αυτή δεν είναι ορθολογική, αλλά μια μαγική ανάγνωση της πραγματικότητας. Ωστόσο, ακόμη και στο στενό πλαίσιο της λειτουργίας της χώρας μέσα στη δυτική αρχιτεκτονική, η εποχή των παθητικών αποφύσεων έχει πιθανώς παρέλθει, ή πρόκειται να παρέλθει σύντομα. Στο μέλλον θα χρειάζονται πιο δυναμικοί και αυτόνομοι παίκτες, ενώ οι άβουλες γεωπολιτικές αποφύσεις θα αντιμετωπιστούν ως σκωληκοειδείς αποφύσεις και είτε θα περιφρονηθούν είτε ακόμη θα αφαιρεθούν ως επιζήμιες.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου