Η τέταρτη σύνοδος κορυφής των κρατών της Κασπίας (1), που πραγματοποιήθηκε στη ρωσική πόλη Αστραχάν (29.9-1.10), έτσι κι αλλιώς επισκιασμένη από τις ραγδαίες εξελίξεις σε Συρία και Ιράκ, δεν έδωσε ειδήσεις. Εντούτοις, μια προσεκτικότερη ματιά σε όσα έγιναν μας αποκαλύπτει ένα ενδεχομένως ενδιαφέρον ζήτημα με δύο μεγάλους παίκτες –της Ρωσίας και του Ιράν- των οποίων η στάση θα μπορούσε να αποδειχθεί κρίσιμη, εάν το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) επεκταθεί περαιτέρω και απαιτηθεί αποστολή χερσαίων δυνάμεων.
Του Μαξίμ Σουσκώφ (ερευνητής στο Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών στο Πιατιγκόρσκ του Β. Καυκάσου, Ρωσία)
ΠΗΓΗ: http://www.al-monitor.com/, 9.10.14
Απόδοση στα ελληνικά: Σωτήρης Δημόπουλος
Ο Ιρανός πρόεδρος Χασσάν Ρουχανί, καταφθάνοντας από την Νέα Υόρκη στο Αστραχάν, για τη σύνοδο κορυφής, η οποία ασχολήθηκε κυρίως με το νομικό καθεστώς της Κασπίας θάλασσας, διεξήγαγε παράλληλα ιδιωτικές συνομιλίες με τον Ρώσο πρόεδρο Βλάδιμιρ Πούτιν. Σύμφωνα με τις δημοσιογραφικές πληροφορίες, στην ατζέντα των συνομιλιών κυριάρχησαν τα ενεργειακά σχέδια.
Οι δύο ηγέτες είχαν συναντηθεί και στο παρελθόν – πρώτη φορά ανεπίσημα το Σεπτέμβριο του 2013 στην Κιργιζία, στο πλαίσιο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, και αργότερα στην Κίνα, το Μάιο του 2014. Ωστόσο, καθώς η Ρωσία αντιμετωπίζει τώρα τις δυτικές κυρώσεις, επιθυμεί να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει κορυφαίος προμηθευτής ενέργειας προς την Ευρώπη και κάνει ότι είναι δυνατό να δεσμεύσει το Ιράν σε αυτό τον τομέα πριν αυτό συμμετάσχει σε πιθανούς εναλλακτικούς δρόμους ενεργειακού εφοδιασμού.
Χρήσιμη για τη Ρωσία μπορεί να είναι και η εμπειρία του Ιράν στην αντιμετώπιση των μαζικών κυρώσεων. Παρά το σοβαρό πλήγμα που επέφεραν οι κυρώσεις στην ιρανική οικονομία, η χώρα έδειξε ότι, ακόμη και αν βρίσκεται σε «πολύπλευρη σύγχυση και ταραχή», εντούτοις δεν έχει πέσει σε κατάθλιψη και απόγνωση – στόχο που και η Ρωσία επεξεργάζεται την επίτευξή του.
Ιστορικά, οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και του Ιράν δεν υπήρξαν ποτέ ομαλές. Αλλά η νέα πραγματικότητα των κυρώσεων ωθεί τη Ρωσία να αναθεωρήσει και να ανανεώσει τις σχέσεις της με τους, κάποτε, ορκισμένους εχθρούς της. Στην περίπτωση του Ιράν, υπάρχουν, ασφαλώς, και μερικά σημεία αμοιβαίου συμφέροντος.
Αυτή τη στιγμή υφίστανται τέσσερεις κύριες διαστάσεις στις διμερείς σχέσεις Μόσχας-Τεχεράνης. Εκτός από τα ζητήματα της ενέργειας, σε αυτές περιλαμβάνονται το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η σταθεροποίηση του Αφγανιστάν – και γενικότερα, η ασφάλεια της Κεντρικής Ασίας – και τα δραματικά γεγονότα στη Συρία, στο Ιράκ και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Η Ρωσία και το Ιράν εκφράζουν παρόμοιες ανησυχίες για την ξένη παρέμβαση, υπό αμερικανική ηγεσία, στην καταπολέμηση του ΙΚ στη Συρία. Υποστηρίζουν ότι αυτό μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα και να πυροδοτήσει την εμφάνιση περισσότερων τρομοκρατικών οργανώσεων. Εν τω μεταξύ, Ρώσοι και Ιρανοί εμπειρογνώμονες καθώς και ΜΜΕ προχωρούν περισσότερο, εικάζοντας πως η όλη εκστρατεία εναντίον των τζιχαντιστών στη Συρία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για εισβολή στη χώρα.
Η Ρωσία και το Ιράν μοιράζονται κοινό στρατηγικό όραμα για τον Νότιο Καύκασο: μια ζώνη απαλλαγμένη από συγκρούσεις και μια περιφέρεια αδιαπέραστη στη ξένη παρουσία (δηλ. για τη Δύση και το Ισραήλ). Το πλέον σημαντικό για τη Μόσχα είναι ότι, η Τεχεράνη ήταν ένα από τα λίγα μουσουλμανικά κράτη που υποστήριξαν την κρατική ακεραιότητα της Ρωσίας κατά τη διάρκεια των δύο τσετσενικών πολέμων και συμμεριζόταν την άποψη του Κρεμλίνου πως τα ισλαμιστικά κινήματα τροφοδοτούνταν από το εξωτερικό και κυρίως από τα κράτη του κόλπου.
Την ίδια στιγμή, το Ιράν δεν έχει αυταπάτες για τις μεθόδους και το πολιτικό σχέδιο πίσω από αυτό που ονομάζεται «εγχώρια εξέγερση» την οποία μάχεται η Ρωσία. Το Ιράν κατανοεί απόλυτα τον ρωσικό Καύκασο με το περίπλοκο εθνο-πολιτικό και κοινωνικο-θρησκευτικό του μωσαϊκό και σιωπηλά προβάλλει την ήπια ισχύ του σε κοινωνίες με ιστορικούς και πολιτισμικούς δεσμούς με τους Πέρσες (ειδικά στη Βόρεια Οσσετία).
Επιπλέον, δεν έχει παραιτηθεί από την ιδέα να καταστεί ισχυρή δύναμη επιρροής και στον Νότιο Καύκασο (στμ. Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία). Οι Ιρανοί δεν κάνουν θόρυβο, τουλάχιστον σε υψηλό επίπεδο, όταν κάποιες ρωσικές ενέργειες τους εκνευρίζουν (από την απαγόρευση του βιβλίου «Η τελευταία επιθυμία και η Διαθήκη του Χομεϊνί», που το 2008 συμπεριελήφθη στα εξτρεμιστικά έντυπα, έως την ακύρωση της παράδοσης των πυραύλων S-300). Η Τεχεράνη σίγουρα δεν τα συγχώρεσε αυτά αλλά και άλλα «παραπτώματα».Οι Ρώσοι, ακόμη θυμούνται τι συνέβη στο διάσημο διανοούμενο, θεατρικό συγγραφέα και πρέσβη της Ρωσίας στην Περσία, Αλέξανδρο Γκριμπογιέντωφ (1794-1829), ο οποίος σκοτώθηκε από τον εξαγριωμένο όχλο στη Τεχεράνη το 1829.
Μέχρι σήμερα, το επεισόδιο αυτό για τους Ρώσους πολιτικούς χρησιμεύει ως προειδοποίηση να παίζουν ήρεμα και έξυπνα με τη Τεχεράνη. Άλλωστε, η πασίγνωστη δήλωση του Χομεϊνί ότι οι ΗΠΑ είναι ο «μεγάλος σατανάς» προβάλλει επίσης την ιδέα ότι η ΕΣΣΔ ήταν ο «μικρότερος σατανάς» – μια αλληγορία που θεωρείται από πολλούς αναλυτές ότι αντανακλά το στρατηγικό όραμα του Ιράν και προς τη σύγχρονη Ρωσία.
Είναι ενδιαφέρον ότι σε επίπεδο ρωσικής κοινής γνώμης, η επιφυλακτικότητα απέναντι στο Ιράν είναι ακόμη μεγαλύτερη. Δημοσκόπηση του 2013 έδειξε ότι το 40% των Ρώσων πιστεύουν ότι η επιρροή του Ιράν στα ζητήματα παγκοσμίου ενδιαφέροντος είναι αρνητική, και μόνο 10% θετική.
Έτσι, παρά τη διαδεδομένη άποψη πως εκτός Μέσης Ανατολής, η Ρωσία είναι ο κύριος υποστηρικτής του Ιράν, η φύση των σχέσεών τους ταιριάζει μάλλον στο κλασικό ανατολίτικο παιχνίδι των χαμηλών τόνων, των σιωπηρών διαφωνιών και των παρασκηνιακών συμφωνιών σε ζητήματα αμοιβαίου μακροπρόθεσμου συμφέροντος, ακόμη και όταν τα άμεσα συμφέροντα αποκλίνουν (όπως στο ζήτημα της αντιμετώπισης του ΙΚ και την παραμονή του Άσαντ στην εξουσία).
Η συνεργάτιδα του Al-Monitor Μπάρμπαρα Σλάβιν, έχει περιγράψει τη σχέση ΗΠΑ-Ιράν ως «πικροί φίλοι, επιστήθιοι εχθροί». Οι ρωσο-ιρανικές σχέσεις έχουν μια πολύ μεγαλύτερη ιστορία και από πολλές απόψεις μια ατζέντα με πολύ περισσότερες αποχρώσεις. Αλλά εάν κάποιος θα ήθελε να επινοήσει έναν συνοπτικό ορισμό των σημερινών σχέσεών τους θα μπορούσε άνετα να πει ότι είναι «εξαναγκασμένοι αντίπαλοι, πραγματιστικά φιλαράκια».
(1) Στη σύνοδο συμμετείχαν εκτός από τον Βλ. Πούτιν, ο Τουρκμένος πρόεδρος Gurbanguly Berdymukhammedov, ο Αζέρος Ιλχάμ Αλίγιεφ, ο Καζάχος Νουσουρλτάν Ναζαρμπάγιεφ και ο Ιρανός Χασσάν Ροχανί. Οι συμφωνίες που ακόμη διέπουν το νομικό καθεστώς της Κασπίας είναι αυτές του 1921 και 1940, τις οποίες τα κράτη που ιδρύθηκαν μετά το 1991 (Αζερμπαϊτζάν, Καζαχστάν και Τουρκμενιστάν δηλώνουν ότι δεν τα δεσμεύει. Η διαφωνία που έχει ενσκύψει είναι αν η Κασπία πρέπει να αντιμετωπισθεί νομικά ως λίμνη ή ως θάλασσα.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου