Για να βάλει την Τουρκία ως σημαντικό δρώντα στην εύθραυστη τάξη της περιοχής, ο Φιντάν πρόσφατα πρότεινε την "φόρμουλα του εγγυητή". Στο πλαίσιο της λύσης των δύο κρατών, με σύνορα όπως το 1967, μετά τον πόλεμο των έξι ημερών, και πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ, η Τουρκία, από κοινού με άλλες χώρες της περιοχής θα λειτουργούσε ως εγγυητής για ένα μελλοντικό ενιαίο Παλαιστινιακό κράτος.
Θα υπήρχαν και άλλοι εγγυητές, για το Ισραήλ. Ο πολιτικός ρεαλισμός μιας τέτοιας πρότασης είναι αμφίβολος, διότι πρακτικά θα έθετε τα δύο κράτη υπό κηδεμονία, πράγμα μάλλον όχι αποδεκτό από αυτά. Είναι όμως η πρόταση αυτή ενδεικτική των Τουρκικών φιλοδοξιών και του μαξιμαλισμού τους.
Άσκηση με βαριά βομβαρδιστικά των ΗΠΑ στο Ινσιρλίκ
Την 1η Νοεμβρίου προσγειώθηκαν στη βάση του Ινσιρλίκ 2 βαριά στρατηγικά βομβαρδιστικά Β-1Β μεγάλης ακτίνας δράσης, για άσκηση ανεφοδιασμού εδάφους. H αμερικανική διοίκηση στην Ευρώπη ανακοίνωσε ότι επρόκειτο για προγραμματισμένη πτήση, η οποία αποσκοπεί να καταδείξει τη δυνατότητα των ΗΠΑ να προβάλουν την αεροπορική δύναμή τους σ’ όλο τον πλανήτη. Ας σημειωθεί ότι η πτήση αυτή έγινε περίπου μια εβδομάδα μετά την υποβολή από τον Ερντογάν στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση του νομοσχεδίου για έγκριση εισδοχής της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, δηλώνοντας σε πρώτη ανάγνωση την αμερικανική επιδοκιμασία γι’ αυτή την ενέργεια της Άγκυρας.
Η τουρκική κυβέρνηση πάντως, ανακοίνωσε ότι αυτή η άσκηση ανεφοδιασμού δεν είχε σχέση με τις τρέχουσες εξελίξεις στην περιοχή.
Την επομένη της άφιξης των βομβαρδιστικών, 2 Νοεμβρίου, επισκέφθηκε την Άγκυρα ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών για διαβουλεύσεις με τον ομόλογό του και τον πρόεδρο Ερντογάν.
Το πρώτο μήνυμα είναι ότι οι ΗΠΑ εμπιστευόμενες τον τουρκικό χώρο, χερσαίο και εναέριο, για την επίσκεψη αεροσκαφών της κλάσης των Β-1Β, επιδιώκουν να αναθερμάνουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία. Το δεύτερο μήνυμα όμως με κύριο αποδέκτη την Τεχεράνη, είναι ότι η Τουρκία, σύμφωνα με την οπτική της Ουάσινγκτον, παραμένει υπό την "αιγίδα" των ΗΠΑ, καθώς η πτήση των βομβαρδιστικών, πραγματοποιήθηκε μία μέρα πριν την επίσκεψη του Ιρανού ΥΠΕΞ στην Άγκυρα. Οπωσδήποτε η πτήση αυτή είχε και τον χαρακτήρα προειδοποίησης προς το Ιράν, υπογραμμίζοντας την αποτρεπτική ετοιμότητα των ΗΠΑ απέναντι σε οποιαδήποτε κλιμάκωση. Μόλις ανακοινώθηκε και η αποστολή αμερικανικού πυρηνικού υποβρυχίου στην περιοχή.
Η σύμπλευση Τουρκίας – Ιράν, τις οποίες συνδέει η τριμερής συμφωνία της Αστάνα (2017). όπως και με τη Ρωσία για το Συριακό, έχει το ισχυρό ενδεχόμενο να μεταφέρει την ένταση και στη Συρία. Στην περίπτωση αυτή οι ΗΠΑ θα κληθούν να στηρίξουν τους φιλοαμερικανούς Κούρδους (YPG), τους οποίους η Άγκυρα θεωρεί τρομοκράτες, γεγονός το οποίο θα σημάνει επιπλέον εμπλοκή της Ουάσιγκτον στην περιοχή και περισπασμό από τη σύρραξη στην Ουκρανία.
Προς το παρόν, ενόσω τα αποτελέσματα της ισραηλινής προέλασης δεν είναι ικανοποιητικά και με τη διεθνή κατακραυγή για τις απώλειες αμάχων να αυξάνει συνοδευόμενη από μεγάλη διπλωματική κινητικότητα, η ηγεσία της Χεζμπολλάχ μάλλον επιλέγει στάση αναμονής, σύμφωνα με τον λόγο του αρχηγού της την προηγούμενη Παρακευή.
Η παλαιότερη εντύπωση, ότι η Τουρκία μέσω των αναθερμαινόμενων σχέσεών της με το Ισραήλ θα μπορούσε να λειτουργήσει διαμεσολαβητικά, δεν υφίσταται πλέον, καθώς η Άγκυρα επέλεξε μια ακραία ρητορική κατά του Τελ-Αβίβ, η οποία οδήγησε στην πρόσφατη αναχώρηση των ισραηλινών διπλωματών από την Άγκυρα, ενώ και εκείνη ανακάλεσε τον πρεσβευτή της. Επίσης, η έλλειψη αραβικής ταυτότητος της Τουρκίας, αν και μουσουλμανικής χώρας, δεν φαίνεται μέχρι στιγμής να έχει αποδώσει τα αναμενόμενα από την Άγκυρα, αφήνοντας έωλες τις προσδοκίες της για ενίσχυση του ρόλου της και αποκόμιση οφελών, στην παρούσα συγκυρία.
"O κόσμος είναι μεγαλύτερος από πέντε"
Η Τουρκία συχνά ασκεί έντονη κριτική για τη δομή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, υπονοώντας ότι δεν πρέπει να είναι μόνο οι πέντε δυνάμεις οι οποίες το απαρτίζουν, εκείνες οι οποίες μπορούν να αποφασίζουν για τη διεθνή τάξη.
Η Τουρκία αντιτίθεται στη διεθνή τάξη, της οποίας επιθυμούν να ηγούνται οι ΗΠΑ, και οι τουρκικές ελίτ φαίνονται να πιστεύουν, ότι η Δύση έχει περιορισμένη στρατηγική οπτική σε διάφορα θέματα, όπως οι σχέσεις με την Κίνα και τη Ρωσία, η μετανάστευση και η τρομοκρατία, και η σταδιακή μετατόπιση του κέντρου βάρους της διεθνούς οικονομίας από τη Δύση προς την Ανατολή. Η Τουρκία, βασιζόμενη στις γεωπολιτικές δυνατότητές της, φιλοδοξεί να παίξει τον ρόλο μιας σημαντικής περιφερειακής δύναμης με ρυθμιστικό ρόλο στη Μ. Ανατολή και επί του προκειμένου στους χειρισμούς της κρίσης στη Γάζα, γεγονός το οποίο ο αραβικός κόσμος αντιμετωπίζει με επιφύλαξη. Παρά τις στενές σχέσεις και της Άγκυρας με την πολιτική ηγεσία της Χαμάς, είναι το Κατάρ εκείνο το οποίο παίζει τον κύριο ρόλο στη μεσολάβηση για την απελευθέρωση ομήρων.
Η Τουρκία φιλοδοξεί να παίξει διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των αντιτιθεμένων μερών στην κρίση της Γάζας κατά το προηγούμενο του διαμεσολαβητικού ρόλου της στον Ρώσο - Ουκρανικό πόλεμο. Όμως υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά, κατά το ότι η Τουρκία στην περίπτωση εκείνη βασίζεται στη νόμιμη κυριαρχία των Στενών, που της δίνει η συνθήκη του Μontreux, και στο ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Στην περίπτωση του πολέμου στη Γάζα, δεν διαθέτει κανένα αντίστοιχο εργαλείο γεωπολιτικής μόχλευσης. Ενδεχομένως, δεδομένης και της οικονομικής κατάστασης της χώρας, η τουρκική επιρροή φαίνεται να περιορίζεται μόνο στη σηματοδότηση μιας επιθετικής ρητορικής κατά της Δύσης. Χαρακτηριστική του γενικότερου κακού κλίματος για την Τουρκία, είναι και η έντονη δυσφορία της Γερμανίας να δεχθεί τον Ερντογάν.
Η επίσκεψη Μπλίνκεν στην Άγκυρα κλείνει την πυρετώδη κινητικότητα του Αμερικανού υπουργού στη Μ. Ανατολή, κατά την οποία διαβεβαίωσε Άραβες ομολόγους του (Κατάρ, Αιγύπτου, Σ. Αραβίας, Ιορδανίας, ΗΑΕ) ότι οι ΗΠΑ εργάζονται να σταματήσουν τη διάχυση της κρίσης στην περιοχή και να διευκολύνουν την ανθρωπιστική βοήθεια προς τη Γάζα. Ενδεχομένως, η επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ να είχε σκοπό να ηρεμήσει την Τουρκία, τον μόνο Νατοϊκό εταίρο με σφοδρή αντι-Ισραηλινή τοποθέτηση και υψηλούς αντιαμερικανικούς τόνους, ώστε να διασφαλίσει από την τουρκική εθνοσυνέλευση την ψήφιση της εισδοχής της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, για την οποία οι ΗΠΑ αγωνιούν, και να συζητήσει το θέμα των F-16.
Μέσα στο κλίμα των μεγάλων διαδηλώσεων κατά της επίσκεψης Μπλίνκεν, θα μπορούσε κάποιος να διακρίνει την αιτία της έντονης αμερικανικής ανησυχίας για την τοποθέτηση της Τουρκίας. Δεν αποκλείεται όμως να υπήρξαν και προειδοποιήσεις προς αυτήν, καθώς η συνομιλία Φιντάν και Μπλίνκεν διεξήχθη κεκλεισμένων των θυρών, ενώ ο Ερντογάν δεν συνάντησε τον Αμερικανό ΥΠΕΞ. Αυτή η δυναμική γύρω από την Τουρκία λίγα της προσφέρει, για την ανάληψη διαμεσολαβητικού ρόλου και προβολή της εικόνας της στον αραβικό κόσμο.
Απεναντίας, είναι η Ελλάδα εκείνη η οποία, κατά την άποψή μας, θα μπορούσε να παίξει με αξιοπιστία, πέραν του ανθρωπιστικού και ένα εποικοδομητικό διπλωματικό ρόλο στην παρούσα σύρραξη της Γάζας, διότι αφενός συμμετέχει σε κύριους Δυτικούς θεσμούς, ενώ οι σχέσεις της τόσο με το Ισραήλ, όσο και με τον Αραβικό κόσμο είναι πολύ καλές, βασιζόμενες άλλωστε σε αντίστοιχες ενεργές συμφωνίες. Για να προωθηθεί όμως με επιτυχία μια τέτοια πρωτοβουλία, απαιτείται εθνική ομοψυχία και μέγιστη συνοχή του Ελληνικού πολιτικού συστήματος. Ελπίζουμε ότι θα υπάρξει.
Δημοσίευση σχολίου