Γεωγραφία – Ένας αμείλικτος παράγοντας. “The study of geography is about more than just memorizing places on a map. It’s about understanding the complexity of our world” (Η μελέτη της γεωγραφίας αφορά περισσότερα από την απομνημόνευση περιοχών σε έναν χάρτη. Αφορά την κατανόηση της πολυπλοκότητας του κόσμου μας) Barack Obama
Του Σώζοντα Λεβεντόπουλου, MSc, PhDc
(Managing Director, ZONOS SYSTEMS CONSULTING)
Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας έχει εξαγγείλει και ξεκινήσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και ενίσχυσης των ενόπλων δυνάμεων. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει τόσο αγορές νέων οπλικών συστημάτων (π.χ., νέα μαχητικά αεροσκάφη, πρόγραμμα νέων φρεγατών, κλπ.) αλλά και εκσυγχρονισμό παλαιότερων (π.χ., πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των μαχητικών F-16C/D Fighting Falcon σε F-16 Viper, κ.λπ.). Όπως είναι φυσικό, δεν λείπουν οι ενστάσεις, τα παράπονα, οι επικροτήσεις, κλπ., από ειδικούς και από «ειδικούς».
Αν και πολλές από τις αναλύσεις που δημοσιεύονται κατά καιρούς αποτελούν εξαιρετικά ποιοτικά παραδείγματα, ελάχιστες είναι αυτές που ασχολούνται με τον βασικότερο παράγοντα που –θα έπρεπε– να επηρεάζει τις όποιες αποφάσεις, και αυτός δεν είναι άλλος από τη γεωγραφία, ή αλλιώς το έδαφος (από το τρίπτυχο, καιρός – εχθρός – έδαφος της στρατιωτικής επιστήμης). Σημειώνεται εδώ, ότι από το τρίπτυχο αυτό, το μόνο πράγμα που δεν αλλάζει (ή αλλάζει σχετικά προβλέψιμα) είναι η γεωγραφία, δηλαδή δεν περιμένουμε να εμφανιστεί «ξαφνικά» μια παραλία κατάλληλη για απόβαση σε ένα νησί, ή σε μια πεδιάδα να ορθωθεί ένα βουνό, και όπως λέμε συνήθως, «δεν μάχεσαι τα δεδομένα».
Υπάρχει ένα ενδιαφέρον βιβλίο το οποίο ασχολείται (σε δύο μέρη) με το θέμα της γεωγραφίας και την επίπτωση της στις σχέσεις των λαών, τόσο εντός των κρατών – εθνών, όσο και μεταξύ τους, όμως η χώρα μας αναφέρεται επιγραμματικά, αν και παρουσιάζει κάποια μοναδικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά, τα οποία – κατά την άποψη του γράφοντα – την κάνουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.
Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα είναι μια ορεινή χώρα, όπου το πεδίο είναι εξαιρετικά αναπεπταμένο, και όπου βαθιές κοιλάδες εναλλάσσονται με μεγάλους ορεινούς όγκους. Ελάχιστες είναι οι ανοικτές πεδιάδες, ενώ μερικοί μόνο από τους ποταμούς είναι –δυνητικά– πλεύσιμοι (για παράδειγμα ο ποταμός Έβρος δεν μπορεί να θεωρηθεί πλεύσιμος, τουλάχιστον όχι όλο το χρόνο).
Η γεωγραφική πραγματικότητα, έγινε πολύ γρήγορα αντιληπτή από τους πρώτους κατοίκους του Ελλαδικού χώρου, με αποτέλεσμα αυτοί να ανοιχτούν στις θάλασσες για σκοπούς επικοινωνίας, εμπορίου, και οικονομίας (μέσω της αλιείας). Οι πρώτοι αυτοί εξερευνητές βρέθηκαν μπροστά σε ένα πλέγμα κοντινών μεταξύ τους, αλλά μικρών και δύσβατων νησιών, τα οποία συγκροτούν μια καθαρά αρχιπελαγική δομή (αν και αρκετοί θα έλεγαν σε μικρογραφία).
Πέρα από αυτόν τον «πυρήνα» νησιών εκτείνονται πολλά μεγαλύτερα, όπως η Λέσβος, η Χίος και η Ρόδος, τα οποία όμως «αγγίζουν» την περιοχή της Μικράς Ασίας, ενώ στο νότο δεσπόζει η Κρήτη (το μεγαλύτερο από τα ελληνικά νησιά) η οποία ουσιαστικά «κλειδώνει» το Αιγαίο πέλαγος, αν εξεταστεί σε συνδυασμό με τις νήσους Κάσο, Κάρπαθο και Ρόδο στα ανατολικά, και τα Κύθηρα και Αντικύθηρα στα δυτικά. Υπάρχουν περισσότερα από 6.000 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες στην Ελλάδα, από τα οποία περί των 200 κατοικούνται (εξασφαλίζοντας και τη σχετική οικονομική δραστηριότητα).
Εδώ και αρκετά χρόνια, η Ελλάδα κοιτάει και στην ανοικτή θάλασσα που ανοίγεται νότια και νοτιο-ανατολικά της Κρήτης, η οποία είναι ο συνδετήριος κρίκος με την Κύπρο, αλλά και περιοχή όπου όλες οι πηγές αναφέρουν ότι υπάρχουν εκτεταμένα αποθέματα πετρελαίου και –κυρίως– φυσικού αερίου. Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέδειξε ότι η ενεργειακή σου εξάρτηση από έναν – κύριο – προμηθευτή, ουσιαστικά σε καθιστά «αιχμάλωτο» των ορέξεων και αντιλήψεων του.
Σε μια Ευρώπη (ειδικά η Βόρεια Ευρώπη) που «διψά» για καθαρή, φθηνή και διαθέσιμη ενέργεια για να τροφοδοτήσει μια βιομηχανία η οποία έχει να ανταγωνιστεί ολοένα και περισσότερους διεθνούς δρώντες (η Ινδία είναι μια ανερχόμενη δύναμη, ήδη η χώρα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό, η οποία δε θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής), τα αποθέματα αυτά μπορούν κυριολεκτικά να είναι το «μάννα εξ ουρανού».
Επίσης δε θα πρέπει να παραβλέπετε το γεγονός, ότι σε αυτήν την περιοχή προγραμματίζεται να κατασκευαστούν μια σειρά από αγωγούς, και να ποντιστούν καλώδια μεταφοράς ενέργειας αλλά και δεδομένων. Η ανοικτή θάλασσα όμως δεν είναι αρχιπέλαγος. Δεν υπάρχει μέρος να κρυφτείς (να «αγκιστρωθείς»), οι αποστάσεις είναι τεράστιες (άρα και ο χρόνος μετάβασης από το ένα σημείο στο άλλο). Για όσους αναφέρουν ότι ούτε και ο επιτιθέμενος έχει που να κρυφτεί, θα αναφέρουμε ότι (α) το μεγάλο βάθος λειτουργεί υπέρ των υποβρυχίων, (β) radar horizon.
Σκιαγραφώντας τις βασικές προκλήσεις όπως αυτές ορίζονται από τη γεωγραφία του χώρου που καλούνται να δράσουν οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, θα λέγαμε ότι υπάρχει η χερσαία περιοχή – Θράκη – στην οποία δεσπόζουν δυο ποταμοί, και η οποία μπορεί να θεωρηθεί «αρματική», αν και υπάρχουν σοβαροί γεωγραφικοί περιορισμοί τους οποίους δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να αντιμετωπίσουμε (βλ. το οδικό δίκτυο) και η αρχιπελαγική δομή, η οποία όμως είναι «ανάποδη». Η απουσία δηλαδή μεγάλων νησιών στο κέντρο αυτής της δομής, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν ισχυρές νήσους «βατήρες» για ανάπτυξη – προώθηση δυνάμεων ή να προσδώσουν το απαραίτητο βάθος, δημιουργεί σημαντικές προκλήσεις.
Επιπρόσθετα στα ήδη υπάρχοντα, ο τουρισμός αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα σε οποιαδήποτε προσπάθεια ενίσχυσης του στρατιωτικού δυναμικού τους. Νοτιότερα, η Κρήτη (σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα νησιά) αποτελεί ένα «τοίχος» προστασίας για κάποιον που θα ήθελε να κινηθεί προς την αρχιπελαγική δομή. Όμως, η έλλειψη στρατιωτικών και ναυτικών εγκαταστάσεων στη νότια πλευρά της, υποδηλώνει ότι απαιτείται χρόνος για οποιαδήποτε κίνηση προς την ανοικτή θάλασσα της ανατολικής Μεσογείου.
Είναι λοιπόν σαφές, ότι πέρα από τις συζητήσεις για τον αριθμό των K/B που μπορεί να φέρει μια φρεγάτα, ή το πόσα SCALP μπορεί να μεταφέρει ένα Rafale, καλό είναι να συζητήσουμε και για το χρόνο που θα απαιτηθεί για τη μετάβαση από το σημείο Α στο Β, για τις γενικότερες συνθήκες που θα επικρατούν στην περιοχή, για τη δυνατότητα ενίσχυσης ή όχι, κ.λπ.
Το Αιγαίο είχε πάντα το «προνόμιο» του «τρελού» καιρού, αλλά εκεί έχεις πάντα ένα σταβέντο. Στην Ανατολική Μεσόγειο κάτι τέτοιο δεν υπάρχει και η κυριαρχία μας δε δημιουργείται από μερικές γραμμές στο χάρτη, αλλά από τη δυνατότητα ασφαλούς και συνεχούς παρουσία μας, και τη δυνατότητα επικράτησής μας, εφόσον αυτό καταστεί αναγκαίο.
Δημοσίευση σχολίου