Γιώργος Σκαφιδάς
Οι εξαρτήσεις γεννούν τρωτότητες που οδηγούν σε απώλειες διαπραγματευτικής ισχύος. Για να αντισταθμιστούν αυτές οι απώλειες, απαιτούνται κινήσεις διαφοροποίησης και απεξάρτησης, που θα πρέπει όμως να καταλήγουν σε ένα νέο πλαίσιο βιώσιμων ισορροπιών.
Ειδικά στον χώρο της ενέργειας, όλα θα πρέπει, στο τέλος της ημέρας, να είναι οικονομικώς βιώσιμα. Την ίδια ώρα, βέβαια, δεν υπάρχει ενεργειακός εφοδιασμός χωρίς κινδύνους («no such thing as a risk-free energy supply», έγραφε το Gzero στις 21 Ιουλίου) αλλά ούτε και ενέργεια χωρίς πολιτικές προεκτάσεις («all energy is political», δήλωνε ο Raad Alkadiri του Eurasia Group).
Η – ενεργειακά απολύτως εξαρτημένη από το εξωτερικό – Τουρκία πορεύεται μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, με το περιβάλλον Ερντογάν να επιδίδεται συχνά σε μεγαλόστομες εξαγγελίες, πίσω από τις οποίες ωστόσο κρύβονται ελλείψεις, εξαρτήσεις, εκβιασμοί, επιχειρούμενες «πειρατείες» (σε βάρος Ελλάδας – Κύπρου) και… δύσκολες εξισώσεις.
Η Τουρκία του Ερντογάν καταναλώνει περί τα 45 με 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, και πληρώνει συνολικά κάθε χρόνο για την ενέργεια που εισάγει πάνω από 40 δισεκατομμύρια δολάρια. Όλα αυτά ως και πέρυσι (διότι το 2022 μένει να φανεί πόσο διαφορετικό θα είναι).
Η Άγκυρα έχει όμως παράλληλα τα περασμένα χρόνια επενδύσει συνολικά πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια και σε πλοία ερευνών για υδρογονάνθρακες, με αποτέλεσμα πλέον να έχει στη διάθεσή της δύο πλοία σεισμικών ερευνών (Oruç Reis, Barbaros Hayrettin Paşa) και τέσσερα πλωτά γεωτρύπανα (Fatih, Kanuni, Yavuz, Abdülhamid Han).
Το τελευταίο της απόκτημα, το γεωτρύπανο Abdülhamid Han, πρόκειται να σαλπάρει για την ανατολική Μεσόγειο, από τη Μερσίνη, στις 9 Αυγούστου, όπως έχει ανακοινώσει ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Φατίχ Ντονμέζ, με τα τουρκικά ΜΜΕ να θεωρούν δεδομένο ότι το «Αμπντουλχαμίτ» θα κινηθεί παρανόμως εντός της κυπριακής ΑΟΖ (για «…drilling operation near the island of Cyprus», μιλάει χαρακτηριστικά η Daily Sabah).
Παρά τις προαναφερθείσες επενδύσεις ωστόσο, και τις παράνομες έρευνες που τις έχουν διαδεχθεί στην Ανατολική Μεσόγειο, η Άγκυρα δεν έχει καταφέρει πρακτικά, προς το παρόν, να αξιοποιήσει/εκμεταλλευτεί/αναπτύξει δικά της κοιτάσματα.
Η τουρκική ηγεσία έχει «γιορτάσει» τον εντοπισμό κοιτασμάτων τα τελευταία δύο χρόνια στην τουρκική υφαλοκρηπίδα στη Μαύρη Θάλασσα (Sakarya, Amasra, Turkali), ωστόσο τα εν λόγω κοιτάσματα ακόμη δεν έχουν αρχίσει να «δίνουν» ενέργεια.
Πρώτο στη σειρά, το Sakarya πρόκειται, πάντοτε σύμφωνα με την Άγκυρα, να αρχίσει να «δίνει» το 2023.
Αναλυτές όπως ο David O’Byrne του Al-Monitor υπογραμμίζουν, ωστόσο, πως τα πρώτα χρόνια η παραγωγή από το συγκεκριμένο κοίτασμα δεν θα ξεπερνά τα περίπου 3,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως.
Σκιές
Η τουρκική ηγεσία έχει φροντίσει, από την πλευρά της, να «ντύσει» με μεγάλες προσδοκίες το ενεργειακό της πρόγραμμα, πλην όμως εξακολουθούμε να μιλάμε για ένα πρόγραμμα το οποίο συνοδεύεται από… σκιές υπό μορφή ερωτημάτων. Η απροθυμία της Τουρκίας να μοιραστεί σχετικά στοιχεία με τον έξω κόσμο («…Turkey had been slow to share data with the global community and resources have not been subject to an international audit…», γράφει ο O’Byrne) εκ των πραγμάτων γεννά ερωτήματα, ενώ παράλληλα ερωτήματα συνοδεύουν και το «από εδώ και πέρα» της ανάπτυξης των όποιων τουρκικών κοιτασμάτων.
Ενδεικτικό το σχετικό απόσπασμα άρθρου από τον ιστοχώρο Al-Monitor: «Η Τουρκία θα χρειαστεί να εξασφαλίσει κεφάλαια από τις διεθνείς αγορές για να επιτύχει αυτούς τους στόχους […] Το μεγαλύτερο μέρος της επένδυσης θα πρέπει να αντληθεί από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που απαιτούν τεχνική και εμπορική διαφάνεια. Αυτό μπορεί να αποτελέσει πρόκληση για την τουρκική διοίκηση.»
Με ποιον θα συνεργαστεί, λοιπόν, η τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου TPAO προκειμένου να αναπτύξει τα δικά της κοιτάσματα; Αρκούν οι τεχνικού τύπου συμπράξεις με την Schlumberger, την Subsea 7 ή την SOCAR;
Ενδιαφέροντα όσα υποστηρίζει σχετικά ο Wayne Ackerman σε πρόσφατη ανάλυσή του για Middle East Institute: «Το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να διευκολύνουν επενδύσεις σχετικές με το φυσικό αέριο στη Μαύρη Θάλασσα, στηρίζοντας έτσι την τουρκική fast-track ανάπτυξη, μειώνοντας την τουρκική κατανάλωση ρωσικού αερίου και επιτρέποντας σε μεγαλύτερες ποσότητες αερίου από το Αζερμπαϊτζάν να φτάσουν στην ευρωπαϊκή αγορά.»
Το μέλλον, σε κάθε περίπτωση, διαγράφεται αβέβαιο, όχι μόνο ενεργειακά αλλά και εκλογικά, με την Τουρκία να ξεχωρίζει άλλωστε ως μία από τις πολλές χώρες που αναμένεται να επιστρέψουν στις κάλπες τους επόμενους μήνες (βλ. Ισραήλ, Ιταλία, Πακιστάν, ΗΠΑ κ.ά.). Οι όποιες αβεβαιότητες, μάλιστα, ενισχύονται στην σκιά όσων έχουν προηγηθεί…
Παρασκήνιο… εκβιασμών στις σχέσεις με Ρωσία και Ιράν
Βλαντιμίρ Πούτιν, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Εμπραχίμ Ραΐσι συναντήθηκαν στην Τεχεράνη στις 19 Ιουλίου, σε φαινομενικώς καλό κλίμα, ανταλλάσσοντας χειραψίες και χαμόγελα… για να τους δει η Δύση.
Στο παρασκήνιο ωστόσο, Ρωσία, Τουρκία και Ιράν έχουν βρεθεί παράλληλα τους περασμένους μήνες να ανταλλάσσουν… πιέσεις με εκβιαστική διάθεση.
Μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, το Ιράν είχε κλείσει για περίπου τρεις εβδομάδες τις στρόφιγγες διακόπτοντας τις ροές φυσικού αερίου προς την Τουρκία, η οποία Τουρκία καλύπτει όμως μέσω του Ιράν περίπου το 16% των αναγκών της σε φυσικό αέριο.
Αλλά και πιο πρόσφατα, τον περασμένο Μάιο, η Ρωσία αποφάσισε να διακόψει για δέκα ημέρες τις ροές φυσικού αερίου προς την Τουρκία μέσω του αγωγού Blue Stream, επικαλούμενη… εργασίες συντήρησης, όπως θα έκανε δηλαδή μερικές εβδομάδες αργότερα και με τον αγωγό Nord Stream 1 προς τη Γερμανία.
Το εντυπωσιακό στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι, βέβαια, οι ίδιες οι εργασίες συντήρησης που όντως γίνονται ανά διαστήματα, αλλά το γεγονός ότι η ρωσική πλευρά ενημέρωσε τους Τούρκους για την επικείμενη διακοπή στις ροές μέσω του Blue Stream μόλις δύο 24ωρα προτού εκείνες διακοπούν, όπως σημειώνει ο David O’Byrne. Πρώην στέλεχος της τουρκικής κρατικής BOTAŞ χαρακτηρίζει την εν λόγω κίνηση από την πλευρά της Ρωσίας «πρωτοφανή».
Κατά… σύμπτωση, την ίδια περίοδο οι Τούρκοι δέχονταν πιέσεις από τη Δύση προκειμένου να αποσύρουν τα εμπόδια που είχαν θέσει στη νατοϊκή προοπτική Φινλανδίας και Σουηδίας, εμπόδια τα οποία όμως η ρωσική πλευρά θα ήθελε να τα βλέπει να παραμένουν.
Σημαντική σημείωση: η Τουρκία εισάγει περίπου το 45% της φυσικού αερίου που καταναλώνει από τη Ρωσία, και περίπου το 60% του ρωσικού αερίου που καταλήγει στην Τουρκία περνά μέσα από τον αγωγό Blue Stream, ενώ με καύσιμο το φυσικό αέριο η Τουρκία παράγει περίπου το 35% του ηλεκτρισμού που καταναλώνει.
«Σκοτεινά» σημεία
Ο O’Byrne εστιάζει, ωστόσο, και σε μια σειρά από άλλα «σκοτεινά» σημεία των ρωσοτουρκικών ενεργειακών δεσμών, για τα οποία δεν θα δούμε να γράφονται πολλά στα κρατικώς ελεγχόμενα τουρκικά και ρωσικά ΜΜΕ, όπως σημειώνει. Υποστηρίζει ότι από τα λίγα που έχουν γίνει μέχρι στιγμής γνωστά, η τουρκική BOTAŞ φαίνεται πως «αναγκάστηκε» να υπογράψει πέρυσι ένα νέο συμβόλαιο για τις μεταφορές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Turk Stream με όρους όμως χειρότερους για την Τουρκία από εκείνους του προηγούμενου συμβολαίου (που έληγε τον Δεκέμβριο του 2021).
Ο O’Byrne υπενθυμίζει πως η Gazprom είχε διακόψει απροειδοποίητα τις ροές προς την Τουρκία και παλαιότερα, το 2014 για παράδειγμα, σε μια περίοδο κατά την οποία η Μόσχα ασκούσε πιέσεις υπέρ της κατασκευής του αγωγού Turk Stream.
Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, από το φθινόπωρο του 2020 και έπειτα, έχει αναδυθεί στην τουρκική επικαιρότητα και μια άλλη… κατασκοπική υπόθεση, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται η τουρκική εταιρεία Bosphorus Gaz.
Υψηλόβαθμα στελέχη της Bosphorus Gaz, που είχε τα κεντρικά της στην Κωνσταντινούπολη, είχαν συλληφθεί τον Οκτώβριο του 2020 με την κατηγορία «ότι παρέδωσαν σε στελέχη εταιρείας ενέργειας του εξωτερικού εμπιστευτικές πληροφορίες σχετικές με τις εισαγωγές ενέργειας της Τουρκίας, προς όφελος του ξένου ενεργειακού κολοσσού», όπως έγραφε τότε σε δημοσίευμά της η Daily Sabah. Σύμφωνα με το Al-Monitor, τις εν λόγω πληροφορίες είχαν καταφέρει να τις αποκτήσουν δωροδοκώντας στελέχη της τουρκικής κρατικής BOTAŞ.
Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: πλειοψηφικό μερίδιο στην Bosphorus Gaz κατείχε άλλοτε, ως το 2018, η ρωσική Gazprom. Έτερη ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: λίγο προτού σκάσει αυτό το σκάνδαλο στην Τουρκία, η TPAO είχε ανακοινώσει την ανακάλυψη του κοιτάσματος Sakarya στη Μαύρη Θάλασσα…
Δημοσίευση σχολίου