Carnegie Europe
Της Judy Dempsey
Χωρίς τελειωμό ήταν η κριτική κορυφαίων Αμερικανών οικονομικών σχολιαστών, κυρίως του Paul Krugman, για τον τρόπο χειρισμού της ελληνικής κρίσης από την Ευρώπη.
Και χωρίς αμφιβολία θα υπάρξει πολύ μεγαλύτερη κριτική μετά από τη συμφωνία που πέτυχαν οι ηγέτες της ευρωζώνης στις 13 Ιουλίου, μετά από 17 ώρες συνομιλιών, σχετικά με το πώς να εισάγουν τις μεταρρυθμίσεις ως αντάλλαγμα του νέου πακέτου διάσωσης.
Ο Krugman δεν έχει κάποια ιδιαίτερη συμπάθεια για το ενιαίο νόμισμα της ΕΕ –πόσο μάλλον κάθε φορά για το πώς η Angela Merkel, η Γερμανίδα Καγκελάριος, και ο υπουργός της των Οικονομικών, Wolfgang Schaeuble, έχουν προσπαθήσει να πείσουν τον Αλέξη Τσίπρα, τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, να εφαρμόσει ευρείες μεταρρυθμίσεις.
Ο Krugman και άλλοι Αμερικανοί οικονομολόγοι, πιστεύουν ότι οι σκληροί όροι που απαιτούνται από την Merkel και πολλούς άλλους ηγέτες της ευρωζώνης, είναι απλώς λανθασμένοι. Σύμφωνα με τους Αμερικάνους, αυτά τα μέτρα δεν θα κάνουν τίποτα για να φέρουν την Ελλάδα εκτός της μακράς της ύφεσης. Δεν θα κάνουν τίποτα για την αξιοπιστία του ευρώ. Και δεν θα κάνουν τίποτα για να ενισχύσουν την ανάπτυξη σε ολόκληρη την ευρωζώνη.
Η αμερικανική κυβέρνηση ωστόσο, βλέπει την ελληνική οικονομική κρίση και τον γερμανικό χειρισμό του από ένα διαφορετικό πρίσμα σε σχέση με αυτούς τους οικονομολόγους. Για τον Αμερικανό πρόεδρο Barack Obama, η κρίση δεν αφορά απλώς την αξιοπιστία των Ευρωπαίων να διαχειριστούν αυτό το τεράστιο οικονομικό πρόβλημα. Επίσης αφορά την ασφάλεια και τις στρατηγικές επιπτώσεις για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
"Στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, η αμερικανική διοίκηση κοίταζε την Ευρώπη μέσα από το πρίσμα της στρατιωτικής συνεργασίας της Ουάσιγκτον με την Ευρώπη και το πλαίσιο οικονομικής αλληλεγγύης της ΕΕ", εξηγεί ο Krzysztof Bledowski, επικεφαλής οικονομολόγος και council director για το Manufacturers Alliance for Productivity and Innovation (MAPI).
Όπως το βλέπουν οι ΗΠΑ, "αυτή η μεγάλης κλίμακας επένδυση στην ευρωπαϊκή ειρήνη, κρίνεται καθολικά ως επιτυχής και τα λεφτά ότι δαπανούνται σωστά", τόνισε ο Bledowski,πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος στο ΔΝΤ.
Ως ένας αμερικανικός οργανισμός που εστιάζει στην μεταποίηση, την ανταγωνιστικότητα και τις προκλήσεις της παγκόσμιας οικονομίας, το ΜΑΡΙ έχει παρακολουθήσει στενά την κρίση του ευρώ και το τι σημαίνει για την ΕΕ.
"Σήμερα, ο μέσος, εύλογα σωστά πληροφορημένος Αμερικανός, βλέπει την ΕΕ ως μια τεράστια επιτυχημένη οικογένεια που μοιράζεται τις ίδιες αξίες και λεφτά και διαχειρίζεται το μεγάλο της σπίτι έξυπνα. Σε αυτό το πλαίσιο, το να σωθεί η Ελλάδα με οτιδήποτε χρειαστεί, θεωρείται δεδομένο. Το ότι αυτό δεν έχει συμβεί, κάνει πολλούς να προβληματίζονται και να μπερδεύονται", τονίζει ο Bledowski.
Ο Nicolaus Heinen, οικονομολόγος της Deutsche Bank Research και ειδικός σε θέματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, συμφωνεί ότι οι ΗΠΑ και η Γερμανία βλέπουν την ελληνική κρίση μέσα από διαφορετικούς φακούς.
"Η Γερμανία κοιτάζει την Ελλάδα από μάλλον μια προοπτική δημοσιονομικής πολιτικής, ενώ οι ΗΠΑ περισσότερο από μια σκοπιά εξωτερικής πολιτικής", τόνισε στο Carnegie Europe ο Heinen. "Η Γερμανία δεν είχε ποτέ την ίδια αντίληψη για τα γεωστρατηγικά θέματα όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία –και αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε σχέση με την Ελλάδα".
Αλλά οι διαφορές πάνε πιο μακριά από την ασφάλεια και την στρατηγική. Υπάρχουν ουσιαστικές οικονομικές και φιλοσοφικές διαφορές μεταξύ της Ουάσιγκτον και του Βερολίνου. Η αμερικανική άποψη εδράζει στην πλευρά της ζήτησης, ενώ η γερμανική σκοπιά βασίζεται στην προσφορά.
Ο Bledowski ισχυρίζεται ότι στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης και μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κεϋνσιανές πολιτικές που εστίαζαν στην πλευρά της ζήτησης, ήταν αυτές που κυριάρχησαν στον διάλογο που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ. Αυτή η πολιτική επίσης αποτελούσε το σκεπτικό της οικονομικής ανάκαμψης της Ευρώπης μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ. Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι περισσότερες άλλες οικονομίες, αγκάλιασαν την ακτιβιστική νομισματική πολιτική να διαχειριστεί κυκλικές διακυμάνσεις στην μεταπολεμική εποχή. Στην πραγματικότητα, αυτή η νέα πραγματικότητα εξαπλώθηκε στον υπόλοιπο κόσμο, καθώς η επιτυχία της έγινε εμφανής.
Αλλά όχι η Γερμανία. Σύμφωνα με τον Bledowski, η Γερμανία παρέμεινε μια εξαίρεση καθώς πάλευε να αποδεχθεί κεϋνσιανές έννοιες των αντικυκλικών πολιτικών. Αντί αυτοί, οι οικονομολόγοι και οι φορείς χάραξης πολιτικής της χώρας επέλεξαν μια ordoliberal προσέγγιση. Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, η κοινωνική οικονομία της αγοράς εξαρτάται από την βαθιά αναδιανομή του εισοδήματος μέσω του κράτους, αλλά αποφεύγει την ακτιβιστική διαχείριση της ζήτησης.
Ο Heinen συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με την άποψη αυτή. "Η γερμανική άποψη είναι βασικά μια έκφραση μιας διαφορετικής προσέγγισης οικονομικής πολιτικής, στις χώρες που είναι σε κρίση", δήλωσε. Η γερμανική προσέγγιση, την οποία μοιράζονται και άλλες βορειοευρωπαϊκές οικονομίες, έχει μια πολιτική διάσταση. "Η διαφορά είναι τα χρήματα των φορολογούμενων. Οι περισσότεροι πολιτικοί ανησυχούν για να μην χάσουν ψήφους εάν γίνει προφανές ότι ένα μέρος των δημόσιων δανείων στην Ελλάδα, δεν μπορεί να αποπληρωθεί", δήλωσε.
Οι Ευρωπαίοι οικονομολόγοι δεν πιστεύουν σε ένα αμερικανικού τύπου σχέδιο Μάρσαλ για την Ελλάδα. Πραγματικά, ούτε οι Αμερικανοί οικονομολόγοι πιστεύουν, εκτός κι αν η Ελλάδα δεσμευτεί σοβαρά από μόνη της σε ένα μεγάλο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, υποστήριξε ο Heinen.
"Οι περισσότεροι οικονομολόγοι και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, συνειδητοποιούν ότι επιπρόσθετοι χρηματοοικονομικοί πόροι –για παράδειγμα, μέσα σε κάποιου είδους βοήθεια τύπου Μάρσαλ- δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει επιπλέον ανάπτυξη, όσο το θεσμικό περιβάλλον στην Ελλάδα δεν ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να επενδύουν", πρόσθεσε.
Με άλλα λόγια, η επίλυση της κρίσης είναι η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων- αλλά επίσης και η τήρηση των κανόνων της ΕΕ, κάτι που δεν κάνουν η Ελλάδα και άλλες χώρες της ευρωζώνης.
Το 2010, η ελληνική κρίση έδωσε μια νέα ώθηση στα θεσμικά όργανα της ΕΕ για να αναπτύξουν περισσότερο το θεσμικό πλαίσιο του συντονισμού οικονομικής πολιτικής μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης. Αλλά αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν ήταν στα αλήθεια επιτυχημένες.
"Οι μεταρρυθμίσεις ακολούθησαν μια προσέγγιση βασισμένη στους κανόνες –και οι περισσότερες χώρες της ευρωζώνης δεν ήθελαν να ακολουθήσουν τους κανόνες που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει", τόνισε ο Heinen. "Το 2013, μόλις το 10% των συστάσεων οικονομικής πολιτικής που προερχόταν από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, εφαρμοζόταν πλήρως από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης". Αυτή η άθλια επίδοση ασφαλώς αποδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση.
Χωρίς τελειωμό ήταν η κριτική κορυφαίων Αμερικανών οικονομικών σχολιαστών, κυρίως του Paul Krugman, για τον τρόπο χειρισμού της ελληνικής κρίσης από την Ευρώπη.
Και χωρίς αμφιβολία θα υπάρξει πολύ μεγαλύτερη κριτική μετά από τη συμφωνία που πέτυχαν οι ηγέτες της ευρωζώνης στις 13 Ιουλίου, μετά από 17 ώρες συνομιλιών, σχετικά με το πώς να εισάγουν τις μεταρρυθμίσεις ως αντάλλαγμα του νέου πακέτου διάσωσης.
Ο Krugman δεν έχει κάποια ιδιαίτερη συμπάθεια για το ενιαίο νόμισμα της ΕΕ –πόσο μάλλον κάθε φορά για το πώς η Angela Merkel, η Γερμανίδα Καγκελάριος, και ο υπουργός της των Οικονομικών, Wolfgang Schaeuble, έχουν προσπαθήσει να πείσουν τον Αλέξη Τσίπρα, τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, να εφαρμόσει ευρείες μεταρρυθμίσεις.
Ο Krugman και άλλοι Αμερικανοί οικονομολόγοι, πιστεύουν ότι οι σκληροί όροι που απαιτούνται από την Merkel και πολλούς άλλους ηγέτες της ευρωζώνης, είναι απλώς λανθασμένοι. Σύμφωνα με τους Αμερικάνους, αυτά τα μέτρα δεν θα κάνουν τίποτα για να φέρουν την Ελλάδα εκτός της μακράς της ύφεσης. Δεν θα κάνουν τίποτα για την αξιοπιστία του ευρώ. Και δεν θα κάνουν τίποτα για να ενισχύσουν την ανάπτυξη σε ολόκληρη την ευρωζώνη.
Η αμερικανική κυβέρνηση ωστόσο, βλέπει την ελληνική οικονομική κρίση και τον γερμανικό χειρισμό του από ένα διαφορετικό πρίσμα σε σχέση με αυτούς τους οικονομολόγους. Για τον Αμερικανό πρόεδρο Barack Obama, η κρίση δεν αφορά απλώς την αξιοπιστία των Ευρωπαίων να διαχειριστούν αυτό το τεράστιο οικονομικό πρόβλημα. Επίσης αφορά την ασφάλεια και τις στρατηγικές επιπτώσεις για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
"Στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, η αμερικανική διοίκηση κοίταζε την Ευρώπη μέσα από το πρίσμα της στρατιωτικής συνεργασίας της Ουάσιγκτον με την Ευρώπη και το πλαίσιο οικονομικής αλληλεγγύης της ΕΕ", εξηγεί ο Krzysztof Bledowski, επικεφαλής οικονομολόγος και council director για το Manufacturers Alliance for Productivity and Innovation (MAPI).
Όπως το βλέπουν οι ΗΠΑ, "αυτή η μεγάλης κλίμακας επένδυση στην ευρωπαϊκή ειρήνη, κρίνεται καθολικά ως επιτυχής και τα λεφτά ότι δαπανούνται σωστά", τόνισε ο Bledowski,πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος στο ΔΝΤ.
Ως ένας αμερικανικός οργανισμός που εστιάζει στην μεταποίηση, την ανταγωνιστικότητα και τις προκλήσεις της παγκόσμιας οικονομίας, το ΜΑΡΙ έχει παρακολουθήσει στενά την κρίση του ευρώ και το τι σημαίνει για την ΕΕ.
"Σήμερα, ο μέσος, εύλογα σωστά πληροφορημένος Αμερικανός, βλέπει την ΕΕ ως μια τεράστια επιτυχημένη οικογένεια που μοιράζεται τις ίδιες αξίες και λεφτά και διαχειρίζεται το μεγάλο της σπίτι έξυπνα. Σε αυτό το πλαίσιο, το να σωθεί η Ελλάδα με οτιδήποτε χρειαστεί, θεωρείται δεδομένο. Το ότι αυτό δεν έχει συμβεί, κάνει πολλούς να προβληματίζονται και να μπερδεύονται", τονίζει ο Bledowski.
Ο Nicolaus Heinen, οικονομολόγος της Deutsche Bank Research και ειδικός σε θέματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, συμφωνεί ότι οι ΗΠΑ και η Γερμανία βλέπουν την ελληνική κρίση μέσα από διαφορετικούς φακούς.
"Η Γερμανία κοιτάζει την Ελλάδα από μάλλον μια προοπτική δημοσιονομικής πολιτικής, ενώ οι ΗΠΑ περισσότερο από μια σκοπιά εξωτερικής πολιτικής", τόνισε στο Carnegie Europe ο Heinen. "Η Γερμανία δεν είχε ποτέ την ίδια αντίληψη για τα γεωστρατηγικά θέματα όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία –και αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε σχέση με την Ελλάδα".
Αλλά οι διαφορές πάνε πιο μακριά από την ασφάλεια και την στρατηγική. Υπάρχουν ουσιαστικές οικονομικές και φιλοσοφικές διαφορές μεταξύ της Ουάσιγκτον και του Βερολίνου. Η αμερικανική άποψη εδράζει στην πλευρά της ζήτησης, ενώ η γερμανική σκοπιά βασίζεται στην προσφορά.
Ο Bledowski ισχυρίζεται ότι στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης και μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κεϋνσιανές πολιτικές που εστίαζαν στην πλευρά της ζήτησης, ήταν αυτές που κυριάρχησαν στον διάλογο που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ. Αυτή η πολιτική επίσης αποτελούσε το σκεπτικό της οικονομικής ανάκαμψης της Ευρώπης μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ. Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι περισσότερες άλλες οικονομίες, αγκάλιασαν την ακτιβιστική νομισματική πολιτική να διαχειριστεί κυκλικές διακυμάνσεις στην μεταπολεμική εποχή. Στην πραγματικότητα, αυτή η νέα πραγματικότητα εξαπλώθηκε στον υπόλοιπο κόσμο, καθώς η επιτυχία της έγινε εμφανής.
Αλλά όχι η Γερμανία. Σύμφωνα με τον Bledowski, η Γερμανία παρέμεινε μια εξαίρεση καθώς πάλευε να αποδεχθεί κεϋνσιανές έννοιες των αντικυκλικών πολιτικών. Αντί αυτοί, οι οικονομολόγοι και οι φορείς χάραξης πολιτικής της χώρας επέλεξαν μια ordoliberal προσέγγιση. Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, η κοινωνική οικονομία της αγοράς εξαρτάται από την βαθιά αναδιανομή του εισοδήματος μέσω του κράτους, αλλά αποφεύγει την ακτιβιστική διαχείριση της ζήτησης.
Ο Heinen συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με την άποψη αυτή. "Η γερμανική άποψη είναι βασικά μια έκφραση μιας διαφορετικής προσέγγισης οικονομικής πολιτικής, στις χώρες που είναι σε κρίση", δήλωσε. Η γερμανική προσέγγιση, την οποία μοιράζονται και άλλες βορειοευρωπαϊκές οικονομίες, έχει μια πολιτική διάσταση. "Η διαφορά είναι τα χρήματα των φορολογούμενων. Οι περισσότεροι πολιτικοί ανησυχούν για να μην χάσουν ψήφους εάν γίνει προφανές ότι ένα μέρος των δημόσιων δανείων στην Ελλάδα, δεν μπορεί να αποπληρωθεί", δήλωσε.
Οι Ευρωπαίοι οικονομολόγοι δεν πιστεύουν σε ένα αμερικανικού τύπου σχέδιο Μάρσαλ για την Ελλάδα. Πραγματικά, ούτε οι Αμερικανοί οικονομολόγοι πιστεύουν, εκτός κι αν η Ελλάδα δεσμευτεί σοβαρά από μόνη της σε ένα μεγάλο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, υποστήριξε ο Heinen.
"Οι περισσότεροι οικονομολόγοι και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, συνειδητοποιούν ότι επιπρόσθετοι χρηματοοικονομικοί πόροι –για παράδειγμα, μέσα σε κάποιου είδους βοήθεια τύπου Μάρσαλ- δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει επιπλέον ανάπτυξη, όσο το θεσμικό περιβάλλον στην Ελλάδα δεν ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να επενδύουν", πρόσθεσε.
Με άλλα λόγια, η επίλυση της κρίσης είναι η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων- αλλά επίσης και η τήρηση των κανόνων της ΕΕ, κάτι που δεν κάνουν η Ελλάδα και άλλες χώρες της ευρωζώνης.
Το 2010, η ελληνική κρίση έδωσε μια νέα ώθηση στα θεσμικά όργανα της ΕΕ για να αναπτύξουν περισσότερο το θεσμικό πλαίσιο του συντονισμού οικονομικής πολιτικής μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης. Αλλά αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν ήταν στα αλήθεια επιτυχημένες.
"Οι μεταρρυθμίσεις ακολούθησαν μια προσέγγιση βασισμένη στους κανόνες –και οι περισσότερες χώρες της ευρωζώνης δεν ήθελαν να ακολουθήσουν τους κανόνες που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει", τόνισε ο Heinen. "Το 2013, μόλις το 10% των συστάσεων οικονομικής πολιτικής που προερχόταν από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, εφαρμοζόταν πλήρως από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης". Αυτή η άθλια επίδοση ασφαλώς αποδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση.
Δημοσίευση σχολίου