Του Arno Behrens
Περισσότερα από επτά χρόνια από τότε που ανακοινώθηκε το έργο του αγωγού South Stream για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2007, φαίνεται τελικά να έχει εγκαταλειφθεί από τον Ρώσο Πρόεδρο Vladimir Putin κατά την επίσκεψή του στην Τουρκία την προηγούμενη εβδομάδα. Αυτό το δημοσίευμα του CEPS εξετάζει τις φαινομενικές αιτίες για την απόφαση του Προέδρου Putin, καθώς και αυτές που μπορεί να κρύβονται από πίσω τους. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ΕΕ ίσως στην πραγματικότητα να επωφεληθεί από αυτή την απόφαση με το να μπορεί να εξασφαλίσει περισσότερο φυσικό αέριο με λιγότερη πολιτική παρέμβαση από τη Ρωσία.
Ο κύριος λόγος για την εγκατάλειψη του έργου, τον οποίο ανέφερε στην ομιλία του ο Πρόεδρος Putin, ήταν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ήταν «εποικοδομητική». «Δεν είναι ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει βοηθήσει στην υλοποίηση του έργου αυτού, είναι ότι βλέπουμε τα εμπόδια που δημιουργούνται κατά την υλοποίησή του».
Αναφέρεται στην επιμονή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα συμμετέχοντα κράτη μέλη να τηρούν τη νομοθεσία της εσωτερικής αγοράς και, συνεπώς, να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους που συνδέονται με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Ειδικότερα, η Επιτροπή ζήτησε από τα κράτη μέλη να συμμορφωθούν με το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο και τη σχετική Οδηγία για το Φυσικό Αέριο, η οποία έχει δύο κεντρικά στοιχεία: τον αποτελεσματικό διαχωρισμό των δικτύων από την παροχή («διαχωρισμός») και την χωρίς διακρίσεις πρόσβαση τρίτων στις υποδομές.
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή το Δεκέμβριο του 2013 διαπίστωσε ότι οι Διακυβερνητικές Συμφωνίες (IGA) για την κατασκευή του South Stream μεταξύ της Ρωσίας από τη μία πλευρά και της Αυστρίας, της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της Ελλάδας, της Ουγγαρίας, της Σερβίας και της Σλοβενίας από την άλλη, παρέβαιναν όλες το δίκαιο της ΕΕ, μεταξύ άλλων όσον αφορά και τον «διαχωρισμό» και την «πρόσβαση τρίτων». Η Σερβία, ως μέλος της Ενεργειακής Κοινότητας, είναι επίσης υποχρεωμένη να εφαρμόσει την ενεργειακή νομοθεσία της ΕΕ. Ως αποτέλεσμα, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλες οι IGA έπρεπε να επαναδιαπραγματευτούν. Ωστόσο, μια τέτοια επαναδιαπραγμάτευση των συμφωνιών προφανώς δεν έγινε αποδεκτή από τη Ρωσία, η οποία υποστήριξε ότι οι κανόνες της ΕΕ δεν ισχύουν για διασυνοριακά έργα με χώρες μη μέλη της ΕΕ. Ήταν, λοιπόν, το διεθνές δίκαιο που διέπει τις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας, αυτό που καθιστούσε τις IGA έγκυρες.
Επιπλέον, η Επιτροπή κίνησε μια επί παραβάσει διαδικασία κατά της Βουλγαρίας για την μη εφαρμογή των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις, η οποία στη συνέχεια σταμάτησε τις κατασκευές τον Ιούνιο του 2014. Αυτό σημαίνει ότι η Βουλγαρία έχει λάβει την απόφαση να τηρήσει τους κανόνες της εσωτερικής αγοράς.
Με την ανακοίνωσή του την περασμένη εβδομάδα και την «απειλή» να εργαστεί για την κατασκευή του αγωγού μέσω άλλης οδού, μέσω της Τουρκίας, ο Πρόεδρος Putin μπορεί να έχει προσπαθήσει να διαιρέσει την ΕΕ σχετικά με το έργο South Stream εν όψει της συνάντησης των υπουργών Ενέργειας στις Βρυξέλλες στις 9 Δεκεμβρίου. Ωστόσο, οι φόβοι πως μία τέτοια πιθανή «μπλόφα» θα μπορούσε να διαιρέσει τα κράτη μέλη της ΕΕ όσον αφορά αυτό το ζήτημα διαλύθηκαν από τον Πρόεδρο της Επιτροπής Juncker έπειτα από μια συνάντησή του με τον Πρωθυπουργό της Βουλγαρίας Borisov την Πέμπτη 4η Δεκεμβρίου, όταν δήλωσε ότι «εμείς δεν θα αποδεχτούμε τον όποιο εκβιασμό σε ενεργειακά ζητήματα».
Αν και τα νομικά επιχειρήματα μπορεί να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην απόφαση του Προέδρου Putin, μπορεί στην πραγματικότητα να ήταν τα οικονομικά επιχειρήματα αυτά που έδωσαν το τελειωτικό χτύπημα στο έργο. Αν και έχει υποστηριχθεί ότι με τη Ρωσική οικονομία να βρίσκεται στα πρόθυρα της ύφεσης, με τις τιμές του πετρελαίου να βρίσκονται στα χαμηλότερα επίπεδα τα τελευταία πέντε χρόνια και με το Ρωσικό ρούβλι να συνεχίζει να χάνει έδαφος, γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τη Ρωσία να χρηματοδοτήσει έργα τόσο ακριβά όσο ο South Stream, τέτοιες σχετικά βραχυπρόθεσμες έως και μεσοπρόθεσμες εκτιμήσεις τείνουν να μην γίνονται λόγοι για την εγκατάλειψη ενός έργου, σίγουρα όχι με έναν τόσο απότομο τρόπο. Το πραγματικό οικονομικό πλήγμα για το έργο προέρχεται από το γεγονός ότι η ζήτηση φυσικού αερίου στην ΕΕ μπορεί να μην ανακάμψει ποτέ στα πριν της κρίσεως επίπεδα του 2008. Στην πραγματικότητα, από το 2007 (το έτος που ανακοινώθηκε ο South Stream) μέχρι το 2014, η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας αναθεώρησε προς τα κάτω κατά 18% τις προβλέψεις της ζήτησης φυσικού αερίου στην ΕΕ για το έτος 20302.
Για την ΕΕ, όλα αυτά θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να είναι καλά νέα. Ενώ ο αγωγός Nabucco απέτυχε λόγω της έλλειψης επαρκούς εφοδιασμού με φυσικό αέριο, ο South Stream μπορεί να έχει αποτύχει σε μεγάλο βαθμό γιατί η ενεργειακή νομοθεσία της ΕΕ, εφαρμόστηκε ως συνέπεια κατά των αντι-ανταγωνιστικών πρακτικών. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν επίσης ότι τα εμπορικώς βιώσιμα σχέδια τείνουν να είναι πιο επιτυχημένα απ’ ό, τι τα πολιτικά. Αυτό είναι μέρος του λόγου για τον οποίο ο Διαδριατικός Αγωγός (TAP), ο οποίος μεταφέρει το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν, μέσω Τουρκίας προς την Ελλάδα και την Ιταλία, είναι το μόνο έργο αγωγού φυσικού αερίου που υπάρχει εξ αριστερών του «νότιου διαδρόμου φυσικού αερίου». Παρεμπιπτόντως, την 1η Δεκεμβρίου, ο TAP ολοκλήρωσε την έρευνα της αγοράς αποδεικνύοντας ότι μπορεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση του όγκου του αερίου, σε πλήρη συμμόρφωση με την ισχύουσα ρύθμιση.
Τέλος, η ΕΕ πρέπει τώρα να επανεξετάσει τη στρατηγική της για τον «νότιο διάδρομο φυσικού αερίου», γεγονός που δίνει την ευκαιρία για την εύρεση νέων εναλλακτικών λύσεων με σκοπό την πραγματική διαφοροποίηση, τόσο σε πηγές, όσο και σε διόδους. Μια τέτοια στρατηγική θα μπορούσε να αποτελέσει έναν συμβιβασμό της προσέγγισης των έργων του Ναμπούκο και του South Stream, υπό την έννοια ότι θα μπορούσε να συνδυάσει Ρωσικές και μη-Ρωσικές πηγές φυσικού αερίου. Υπάρχουν πολλές επιλογές για προμήθεια από μη Ρωσικές πηγές, μεταξύ άλλων και από την περιοχή της Κασπίας, της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Την ίδια στιγμή, η Ρωσική Gazprom και η Τουρκική Botas μόλις συμφώνησαν να μεταφέρουν 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου προς τα Τουρκο-Ελληνικά σύνορα3. Σε ένα τέτοιο «South Stream light» σενάριο, η ΕΕ μπορεί να επωφεληθεί από τη δυνατότητα να οικοδομήσει τους δικούς της πολυπόθητους κόμβους διασύνδεσης φυσικού αερίου στη νοτιοανατολική Ευρώπη, χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις από τη Ρωσία, ενώ παράλληλα να διασφαλίσει πως υπάρχει αρκετό αέριο για να τους γεμίσει.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου