Γιώργος Σκαφιδάς
Το ολλανδικό ινστιτούτο διεθνών σχέσεων Clingendael «βλέπει», από την πλευρά του, τέσσερα πιθανά σενάρια για το μεταπολεμικό μέλλον της Λωρίδας της Γάζας. Το αμερικανικό Middle East Institute «βλέπει» πέντε, το επίσης αμερικανικό Jamestown Foundation οχτώ και ο αραβικός ιστοχώρος Arab Weekly «πολλά» και «ποικίλα».
Ο πόλεμος που ξεκίνησε στις 7 Οκτωβρίου στη Γάζα μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς μετρά ήδη περίπου επτά εβδομάδες πολύνεκρων μαχών, πλην όμως το κομβικό ερώτημα, που παραμένει αναπάντητο, δεν έχει να κάνει με την έκβαση του πολέμου (είναι σαφές ότι σε καθαρά στρατιωτικό επίπεδο κερδίζει το Ισραήλ) αλλά με την έκβαση όσων πρόκειται να ακολουθήσουν μετά τον πόλεμο.
Τι θα γίνει στη Λωρίδα της Γάζας όταν σιγήσουν τα όπλα; Ποιος θα έχει τον έλεγχο της ασφάλειας στην περιοχή; Ποιος θα την διοικεί; Και πού θα βρίσκονται οι περίπου 2,4 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι που ζούσαν προπολεμικά στον παράκτιο παλαιστινιακό θύλακα;
Απαντήσεις προς το παρόν δεν υπάρχουν. Από αυτές τις απαντήσεις ωστόσο, όταν και όποτε υπάρξουν, πρόκειται να κριθεί το μέλλον του Παλαιστινιακού και η πιθανότητα νέων μελλοντικών πολέμων στην περιοχή.
Μέχρι στιγμής, το μόνο που έχουμε είναι σενάρια, ενδεικτικά όσων θα μπορούσαν να ακολουθήσουν.
Σενάριο 1: Επιστροφή στο status quo ante bellum, στο καθεστώς δηλαδή που επικρατούσε στην περιοχή πριν τον πόλεμο, αλλά υπό έναν ενισχυμένο πια και ακόμη πιο αυστηρό κλοιό ελέγχου από την πλευρά του Ισραήλ
Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι οι ισραηλινές χερσαίες δυνάμεις, που βρίσκονται σήμερα εντός του παράκτιου παλαιστινιακού θύλακα, θα φύγουν και ότι η περιοχή θα επιστρέψει στο προηγούμενο – ιδιότυπο και ομολογουμένως προβληματικό από πολλές απόψεις – καθεστώς. Ο ισραηλινός κλοιός ελέγχου, γύρω και πάνω από τη Λωρίδα της Γάζας, το πιο πιθανό είναι ωστόσο ότι θα ενταθεί.
Στο ίδιο πλαίσιο, οι περιορισμοί που επιβάλλονται από την πλευρά του Ισραήλ στις μετακινήσεις προσώπων και προϊόντων από και προς τη Λωρίδα της Γάζας το πιο πιθανό είναι ότι θα αυστηροποιηθούν, ενώ δεν αποκλείεται να χαραχθούν και νέες buffer zones εντός της Γάζας ως νέο μέσο ενίσχυσης της ισραηλινής θωράκισης.
Όσο για τη διοίκηση του παράκτιου θύλακα, εκείνη θα πρέπει να επιστρέψει στα χέρια των Παλαιστινίων πλην όμως όχι της Χαμάς η οποία θα έχει εν τω μεταξύ εξαλειφθεί. Ποιος θα μπορούσε να αναλάβει την παλαιστινιακή διοίκηση; Η Παλαιστινιακή Αρχή που ήδη διοικεί τη Δυτική Όχθη (σε αυτό το ενδεχόμενο αναφέρθηκε προ ημερών ακόμη και ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, μεταξύ άλλων), ή μήπως κάποιος νέος φορέας; Σημειώνεται ότι σε μια τέτοια περίπτωση, ανοίγει παράλληλα ο δρόμος και για την αποκατάσταση των επαφών που είχε αρχίσει προπολεμικά να χτίζει το Ισραήλ με σειρά αραβικών κρατών (ΗΑΕ, Μπαχρέιν, Μαρόκο, Σαουδική Αραβία).
Σενάριο 2: Το Ισραήλ προχωρά σε νέες προσαρτήσεις εδαφών
Οι ισραηλινές χερσαίες δυνάμεις, που εισέβαλαν τις περασμένες εβδομάδες στη Λωρίδα της Γάζας, δεν φεύγουν αλλά, αντιθέτως, αποκτούν εκεί μόνιμη παρουσία καθώς το Ισραήλ προχωρά στην προσάρτηση εδαφών του παλαιστινιακού θύλακα (της βόρειας Γάζας), εν μέσω διεθνών αντιδράσεων που καταγγέλλουν την επέκταση της ισραηλινής κατοχής.
Μαζί με τα ισραηλινά στρατεύματα, επιστρέφουν και οι Ισραηλινοί έποικοι που είχαν αποχωρήσει από την περιοχή το 2005, ενώ πάνω από 1 εκατομμύριο Παλαιστίνιοι καταλήγουν, εκτοπισμένοι, να αναζητούν καταφύγιο είτε εντός των συνόρων της Γάζας, προς τον νότο, είτε σε άλλες χώρες της περιοχής (βλ. Αίγυπτος, Ιορδανία κ.ά.). Ένα τέτοιο σενάριο δεν μπορεί παρά να έχει, ωστόσο, πρόσθετο κόστος σε άλλα μέτωπα: Οι Παλαιστίνιοι θα μιλήσουν για μια νέα «καταστροφή» («Νάκμπα»), η διεθνής κατακραυγή θα οξυνθεί σε βάρος του Ισραήλ και οι σουνίτες Άραβες που προσέγγιζαν προπολεμικά τους Ισραηλινούς τώρα θα αναγκαστούν να κρατήσουν αποστάσεις, ενώ παράλληλα θα αυξηθεί και ο κίνδυνος εξάπλωσης της έντασης.
Μέσα από μια τέτοια εξέλιξη θα ενισχύονταν, άλλωστε, οι ακραία ισλαμιστικές φωνές που ζητούν την καταστροφή του Ισραήλ και ο καλούμενος «άξονας της αντίστασης» σε Ιράν (Φρουροί της Επανάστασης), Υεμένη (Χούθι), Λίβανο (Χεζμπολάχ), Ιράκ και Συρία.
Σημειώνεται, βέβαια, ότι εάν δρομολογηθούν προσαρτήσεις εδαφών από το Ισραήλ στη Γάζα, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα γίνουν ανάλογες κινήσεις και στη Δυτική Όχθη, με ό,τι θα μπορούσε θα μπορούσε να σημαίνει αυτό για την κατακόρυφη άνοδο της έντασης στις περιοχές ανατολικά της Ιερουσαλήμ.
Σημειώνεται, επίσης, ότι σε μια τέτοια περίπτωση, θα δοκιμάζονταν σημαντικά οι σχέσεις του Ισραήλ και με χώρες όπως είναι η Αίγυπτος και η Ιορδανία που έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν προτίθενται να αποδεχθούν ούτε αλλαγές συνόρων ούτε αυξημένες ροές Παλαιστινίων προσφύγων.
Σενάριο 3: Η Λωρίδα της Γάζας τίθεται υπό διεθνή εποπτεία
Τα ισραηλινά στρατεύματα φεύγουν μεν, αλλά τοποθετείται στην περιοχή μιας διεθνής στρατιωτική/ειρηνευτική δύναμη με τις ευλογίες του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ενώ και η διοίκηση του θύλακα διεκπεραιώνεται πια από ένα νέο μεταβατικό καθεστώς υπό την στήριξη, τον συντονισμό και την καθοδήγηση του διεθνούς παράγοντα.
Ανατρέχοντας στο παρελθόν, κάποιοι θυμούνται τη βρετανική εντολή υπό την οποία είχε τεθεί η Παλαιστίνη μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τις ευλογίες τότε της Κοινωνίας των Εθνών…
Εν έτει 2023 ωστόσο, υπάρχει παράλληλα και μια άλλη άποψη που θέλει τις χώρες του Αραβικού Συνδέσμου (Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, ΗΑΕ, Ιορδανία, Μαρόκο, Μπαχρέιν κ.ά.), και όχι τον ΟΗΕ, να παίρνουν υπό την εποπτεία τους για ένα διάστημα την αποστρατιωτικοποιημένη Γάζα.
Οι Αμερικανοί έχουν πάντως, από την πλευρά τους, ξεκαθαρίσει ότι δεν προτίθενται να στείλουν στρατιώτες εκεί, ενώ στον αντίποδα χώρες όπως η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχουν υπογραμμίσει ότι θα ήθελαν να εμπλακούν.
Σενάριο 4: Η Λωρίδα της Γάζας επιστρέφει υπό τον έλεγχο της Αιγύπτου, στο καθεστώς δηλαδή το οποίο ίσχυε έως και τον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967
Η ίδια η αιγυπτιακή ηγεσία δεν φαίνεται βέβαια σε καμία περίπτωση να επιθυμεί κάτι τέτοιο, ωστόσο αυτό το σενάριο έχει οπαδούς ακόμη και εντός του Ισραήλ.
Σενάριο 5: Σημειώνεται διπλωματική πρόοδος προς την κατεύθυνση της λύσης των δύο κρατών
Οι εν λόγω προσδοκίες (περί επίλυσης του Παλαιστινιακού μέσω της δημιουργίας δύο κρατών, ενός ισραηλινού και ενός αποστρατιωτικοποιημένου παλαιστινιακού) μπορεί να έχουν διαψευστεί κατ’ επανάληψη τις περασμένες δεκαετίες, πλην όμως πλέον επιστρέφουν «εξ ανάγκης», προκειμένου να δώσουν προοπτική διεξόδου από την τρέχουσα κρίση.
Αμερικανοί, Κινέζοι, Ρώσοι, Ευρωπαίοι, Άραβες και Τούρκοι αξιωματούχοι επανέλαβαν τις περασμένες εβδομάδες τη στήριξή τους σε μια λύση τύπου δύο κρατών… πλην όμως το τοπίο είναι ναρκοθετημένο και οι πληγές βαθιές…
Δημοσίευση σχολίου