Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ
PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας
Στο προηγούμενο άρθρο επισημάνθηκαν Ρωσία, Κίνα και Ιράν ως προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και επί διοίκησης Μπάιντεν. Αντίστοιχα φωτίστηκε η διάθεση αυτής να κινηθεί δυναμικά απέναντι τους, αλλά και η επιδίωξη της να επιτύχει συμβιβασμούς μαζί τους σε κάποιους τομείς. Σήμερα θα επιχειρηθεί η εξαγωγή συμπερασμάτων για την πολιτική της Τουρκίας, βάσει της εξέτασης 6 κινήσεων της μετά τις Αμερικανικές εκλογές, οι οποίες εμπλέκονται στις προτεραιότητες της πολιτική των ΗΠΑ.
Αρχικά ξεχωρίζει (1) η ένταση των προσπαθειών της Άγκυρας για την περεταίρω και πιο σταθερή συσπείρωση χωρών γύρω της. Σε αυτή την κατεύθυνση, επωφελούμενη και της συμβολής της στο αποτέλεσμα του πολέμου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αναβαθμίζει τη συμμαχία της με το ομοεθνές Αζερμπαϊτζάν στον Καύκασο και προχωρά στη σύσφιξη των δεσμών της με τις Τουρκόφωνες κεντροασιατικές δημοκρατίες. Συγκεκριμένα η Τουρκία ανακοίνωσε την περεταίρω στρατιωτική της συνεργασία με το Καζακστάν (εξαγωγές/συμπαραγωγή/εκπαίδευση), την αναβάθμιση της συνεργασίας της με Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν σε ενέργεια, ασφάλεια, υγεία, μεταφορές, τουρισμό και περιβάλλον, επίσης τη συνεργασία της με το Ουζμπεκιστάν σε οικονομία και εκπαίδευση, την ίδρυση Τουρκικού Προξενείου στη Σαμαρκάνδη, αλλά και τη συνεργασία της με την Κιργισία σε εκπαίδευση και διπλωματία, ενώ με όλες αυτές τις χώρες τη συνεργασία της σε ζητήματα πολιτισμού/κουλτούρας. Όλα αυτά «έκλεισαν» στην επίσκεψη του Τούρκου αν. υπ. Άμυνας στο Καζακστάν, στην 5η τριμερή συνάντηση Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν-Τουρκμενιστάν στην Άγκυρα, αλλά και στην περιοδεία του Τούρκου υπ. Εξωτερικών στην Κεντρική Ασία. Προηγουμένως Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν συμφώνησαν τη συνεκμετάλλευση του πεδίου “Φιλία” στην Κασπία Θάλασσα, γεγονός που συνδυαστικά με τις εξελίξεις στον Καύκασο, αναζωπυρώνει σενάρια εξαγωγής του υδρογονανθρακικού δυναμικού του Τουρκμενιστάν στο Αζερμπαϊτζάν και από εκεί στην ΕΕ μέσω Τουρκίας.
Παράλληλα η Άγκυρα αναβαθμίζει τις σχέσεις της με το Πακιστάν. Συγκεκριμένα ανακοίνωσε τη συνεργασία μαζί του στην καταπολέμηση της «Ισλαμοφοβίας» και των «διακρίσεων εις βάρος των Μουσουλμανικών μειονοτήτων», αλλά και σε υγεία, ασφάλεια, καταπολέμηση εγκληματικότητας. Τα παραπάνω συμφωνήθηκαν στο 2ο γύρο του τριμερούς διαλόγου Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν-Πακιστάν στο Ισλαμαμπάντ, στο οποίο συμφωνήθηκε και η αλληλοϋποστήριξη των 3 χωρών σε περιφερειακά ζητήματα. Πρόσθετα η Άγκυρα επιχειρεί ενεργότερη ανάμειξη στο Αφγανιστάν. Αφορμή είναι η διεξαγωγή συνομιλιών μεταξύ της Αφγανικής κυβέρνησης και των Ταλιμπάν στην Τουρκία τον Απρίλιο, έπειτα από παραίνεση του υπ. Εξωτερικών των ΗΠΑ προς την Αφγανική κυβέρνηση. Η τελευταία εκτυλίχθηκε στο έδαφος της εμπιστοσύνης που φαίνεται να απολαμβάνει η Τουρκία από τις εμπόλεμες πλευρές. Τα παραπάνω γεγονότα διαδραματίζονται 3 χρόνια μετά την κύρωση της συνθήκης “Λάπιντ Λάζουλι” από την Τουρκία (Αφγανιστάν, Τουρκμενιστάν, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Τουρκία) και 1,5 χρόνο μετά την εξαγγελία της Τουρκικής πρωτοβουλίας “Asia Anew”. Η πρώτη αφορά την υλοποίηση σιδηροδρόμων και αυτοκινητόδρομων για τη διασύνδεση του Αφγανιστάν με την Ευρώπη. Η δεύτερη αποτελεί απόπειρα της Άγκυρας να διεισδύσει την Ασία σε πεδία εκπαίδευσης, στρατιωτικής βιομηχανίας, επενδύσεων, εμπορίου, κουλτούρας, τεχνολογίας και πολιτικού διαλόγου. Σε αυτό το φόντο δεν προξενεί έκπληξη και η πρόσφατη διοργάνωση διεθνούς διάσκεψης στην Κωνσταντινούπολη με θέμα τον εναρμονισμό των αναπτυξιακών στρατηγικών Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν-Πακιστάν-Κεντρικής Ασίας με τη συμμετοχή ερευνητικών κέντρων από τις αντίστοιχες περιοχές.
Αντίστοιχα η Άγκυρα ιεραρχεί την επιρροής της επί της Λιβύης, όπου η νέα κυβέρνηση υπό τον Α. Ντμπεϊμπάχ, με τη στήριξη Χαφτάρ-Κοινοβουλίου, μάλλον υπηρετεί το στόχο της. Άλλωστε ο Ντμπεϊμπάχ επισκέφθηκε (μυστικά) μετά την εκλογή του την Άγκυρα, ενώ στην πρώτη του συνέντευξη (στο Anadolu!) χαρακτήρισε την Τουρκία αδελφή. Πρόσθετα εκφράστηκε υπέρ της συμφωνίας Άγκυρας-Τρίπολης στην Αν. Μεσόγειο, ενώ διεργασίες δείχνουν την παραμονή των Τούρκων στρατιωτών στη Λιβύη και μετά την αποχώρηση των μισθοφόρων. Τέλος η απόφαση Χαφτάρ να επιτρέψει τον ελλιμενισμό Τουρκικών εμπορικών πλοίων στην ανατολική Λιβύη συμβαδίζει με το όλο κλίμα.
Πρόσθετα η Άγκυρα εμβαθύνει τις σχέσεις της και με τους άλλους Άραβες εταίρους της. Συγκεκριμένα προχωρά στην αναβάθμιση της συνεργασίας της με Κατάρ, Κουβέιτ και Ομάν σε ζητήματα οικονομίας, υγείας και περιφερειακής συνεργασίας, η οποία επισφραγιστικέ στις επισκέψεις του Τούρκου υπ. Εξωτερικών στον Περσικό Κόλπο. Παράλληλα ενισχύεται σταθερά και η σχέση της με τη Σομαλία, καθώς η Αφρικανική χώρα ψήφισε πρόσφατα νόμο που επιτρέπει στις Τουρκικές πετρελαϊκές εταιρείες να εμπλακούν στην εκμετάλλευση του υδρογονανθρακικού δυναμικού της. Επιπλέον η Τουρκία έχτισε και παρέδωσε στη Σομαλική κυβέρνηση νέες στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Υπενθυμίζεται ότι σε Κατάρ και Σομαλία υπάρχουν Τουρκικές στρατιωτικές βάσεις.
Τέλος η Άγκυρα σφιχταγκαλιάζει περεταίρω την Ουκρανία. Για ακόμη μία φορά το προηγούμενο διάστημα δήλωσε κατηγορηματικά ότι δεν αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, ενώ δεν πρέπει να λησμονείται ότι τον Οκτώβρη οι δύο κυβερνήσεις υπέγραψαν σημαντικές συμφωνίες σε στρατιωτικά ζητήματα. Συνακόλουθα, σε αυτό το φόντο μεταξύ άλλων, πρέπει να ιδωθεί και η προθυμία της Τουρκίας να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στις Νατοϊκές ασκήσεις στη Μαύρη Θάλασσα.
Την ίδια περίοδο η Άγκυρα επιχειρεί (2) να κατοχυρώσει/επεκτείνει τις επίσημες/ανεπίσημες ζώνες «ασφαλείας» της σε Συρία-Ιράκ. Σε αυτή την κατεύθυνση μετέχει σε μία ακόμη τριμερή διαδικασία για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στη Σύρια, από κοινού με Ρωσία-Κατάρ. Αντίστοιχα επιχειρεί να ωφεληθεί των επεισοδίων ΗΠΑ-Ιράν στη Μεσοποταμία, αλλά και των διαθέσεων της Ιρακινής κυβέρνησης και της Αυτόνομης Κουρδικής διοίκησης να περιορίσουν το βαθμό επιρροής που τους ασκεί το Ιράν, προκειμένου να εκδιώξει το PKK από το Σιντζάρ και να πατήσει πόδι στην περιοχή. Να σημειωθεί ότι στο συγκεκριμένο μέρος-πατρίδα των Γιεζίντι, το PKK συνεργάζεται με τις φιλοιρανικές παραστρατιωτικές “Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίησης”, γεγονός που διευκολύνει την επικοινωνία τους με «αδερφές» οργανώσεις στη Συρία.
Επίσης αίσθηση προκαλούν (3) οι φιλοδοξίες της Άγκυρας να καταστεί πυρηνική δύναμη, όπως διατυπώθηκαν από τον Τούρκο Πρόεδρο στα εγκαίνια του 3ου πυρηνικού αντιδραστήρα στο Akkuyu στη Μερσίνη. Σε αυτή της την προσπάθεια, για την οποία δηλώνει ότι υποκινείται μόνο από ενεργειακά και περιβαλλοντικά κίνητρα, η Τουρκία έχει συνέταιρο τη Ρωσία. Άλλωστε η Rosatom είναι βασικός μέτοχος του έργου. Ωστόσο πολλοί αναλυτές σχετίζουν τις εξελίξεις με ενδεχόμενο Τουρκικό σχέδιο απόκτησης πυρηνικών όπλων σε συνεργασία με το Πακιστάν.
!Ταυτόχρονα η Άγκυρα (4) ακολουθεί πολυδιάστατη πολιτική προμήθειας εμβολίων κατά της Covid-19. Η συγκεκριμένη επιλογή εκτυλίσσεται παράλληλα με την απόφαση ΕΕ-ΗΠΑ να θέσουν εμπόδια στην εξαγωγή εμβολιαστικών υλικών. Συνακόλουθα η Τουρκική κυβέρνηση αρχικά ξεκίνησε την εμβολιαστική διαδικασία με το Κινεζικό εμβόλιο της Sinovac Biotech, στην πορεία όμως προχώρησε και στην εισαγωγή εμβολίων της Pfizer-BioNTech, ενώ όπως αναφέρουν επίσημες Ρωσικές πηγές υπάρχει συμφωνία για τη μεταφορά εμβολιαστικής τεχνολογίας στην Τουρκία και την εκεί συμπαραγωγή του Ρωσικού εμβολίου Sputnik V.
Πρόσθετα η Άγκυρα (5) μετέχει στις διπλωματικές διεργασίες για την επίτευξη διευθετήσεων σε Αν. Μεσόγειο-Μέση Ανατολή, την οποία προωθούν ΗΠΑ-Ην. Βασίλειο-ΕΕ-ΝΑΤΟ. Η Τουρκία υποστηρίζει τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και καλεί τις ΗΠΑ να άρουν της κυρώσεις προς την Τεχεράνη για να διευκολύνουν τη διάσωση της. Μάλιστα φαίνεται ότι μαζί με το Κατάρ επιθυμούν να διαμεσολαβήσουν σε αυτή την κατεύθυνση. Αντίστοιχα η Τουρκική κυβέρνηση επιχειρεί να προσεγγίσει Σαουδική Αραβία και Αίγυπτο, αξιοποιώντας την εξομάλυνση των σχέσεων τους με το Κατάρ. Σε αυτή τη διαδικασία προσπαθεί να δελεάσει το Ριάντ με την πώληση drone και το Κάιρο με επιπλέον ΑΟΖ-Υφαλοκρηπίδα, αλλά και με χαλιναγώγηση της δράσης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Άλλωστε η επιρροή της τελευταίας στα κατεχόμενα Παλαιστινιακά εδάφη προβληματίζει και το Ισραήλ, με το οποίο η Τουρκία επίσης επιδιώκει να εξομαλύνει τις σχέσεις της, προτάσσοντας τα οικονομικά πλεονεκτήματα της εξαγωγής του φυσικό του αερίου μέσω της επικράτειας της.
Και αν το «καρότο» χαρακτηρίζει τις κινήσεις της Άγκυρας προς Αραβικές δυνάμεις και Ισραήλ, το «μαστίγιο» χαρακτηρίζει την προσέγγιση της προς Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία. Η Τουρκία προσέρχεται στην πενταμερή για το Κυπριακό τον Απρίλιο, συνεχίζοντας τις προκλήσεις στην Αμμόχωστο και θέτοντας ως βάση συζήτησης την κυριαρχική ισότητα δύο κρατών. Αντίστοιχα η αναβάθμιση του ελληνοτουρκικού διαλόγου με τη διεξαγωγή, πέραν των διερευνητικών συνομιλιών και του διαλόγου στο ΝΑΤΟ, και πολιτικών διαβουλεύσεων, την οποία επικυρώνει και ο προγραμματισμός της συνάντησης των υπ. Εξωτερικών των δύο χωρών, συνοδεύεται από συνεχείς Τουρκικές προκλήσεις, αλλά και από αξιώσεις για την αποδοχή από την Αθήνα ως βάσης συζήτησης τη «Γαλάζια Πατρίδα», την αποστρατιωτικοποίηση των Ελληνικών νησιών, το περεταίρω γκριζάρισμα του Αιγαίου και την πολιτική εμπλοκή της Τουρκίας στη Θράκη.
Τέλος έχει ενδιαφέρον (6) η προσπάθεια της Άγκυρας να θέσει εκτός νόμου το φιλοκουρδικό κόμμα HDP, αλλά και η αποχώρηση της από τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για τα δικαιώματα των γυναικών. Παρότι οι δύο επιλογές, ιδιαίτερα η πρώτη, αφορούν την προστασία της κυριαρχίας του Ερντογάν, εντούτοις σχετίζονται και με την απόπειρα της Τουρκικής κυβέρνησης να παρουσιάσει στη διεθνή κοινότητα ένα εναλλακτικό πολιτικό/πολιτισμικό μοντέλο που να ευνοεί τη διεύρυνση διεθνώς της Τουρκικής επιρροής σε Ισλαμικές πολιτικές δυνάμεις και κυβερνήσεις.
Αν τώρα εξεταστούν αυτές οι 6 Τουρκικές κινήσεις στο φόντο των προτεραιοτήτων της Αμερικανικής διοίκησης, λαμβάνοντας υπόψιν ότι η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και σύμμαχος των ΗΠΑ, τότε παρατηρούνται τα εξής: Η (1η) -η προσπάθεια συσπείρωσης χωρών γύρω της- μπορεί να υπονομεύσει την επιρροή και τη συνεννόηση Ρωσίας-Κίνας-Ιράν σε προνομιακές τους περιοχές (Κεντρική Ασία). Η (2η) -η απόπειρα κατοχύρωσης «ζωνών ασφαλείας» σε Συρία-Ιράκ- μπορεί να συμβάλλει στους στόχους των ΗΠΑ, να περιοριστεί η επιρροή του Ιράν στο Ιράκ και να διευκολυνθεί η υπονόμευση του Συριακού καθεστώτος. Μάλιστα σε περίπτωση της εκεί κλιμάκωσης της σύγκρουσης τους με Ρωσία και Ιράν, οι συγκεκριμένες ζώνες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως προωθημένα Νατοϊκά φυλάκια. Η (3η) -οι πυρηνικές φιλοδοξίες- δε μπορεί να ευχαριστεί την Ουάσιγκτον.
Αρχικά ξεχωρίζει (1) η ένταση των προσπαθειών της Άγκυρας για την περεταίρω και πιο σταθερή συσπείρωση χωρών γύρω της. Σε αυτή την κατεύθυνση, επωφελούμενη και της συμβολής της στο αποτέλεσμα του πολέμου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αναβαθμίζει τη συμμαχία της με το ομοεθνές Αζερμπαϊτζάν στον Καύκασο και προχωρά στη σύσφιξη των δεσμών της με τις Τουρκόφωνες κεντροασιατικές δημοκρατίες. Συγκεκριμένα η Τουρκία ανακοίνωσε την περεταίρω στρατιωτική της συνεργασία με το Καζακστάν (εξαγωγές/συμπαραγωγή/εκπαίδευση), την αναβάθμιση της συνεργασίας της με Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν σε ενέργεια, ασφάλεια, υγεία, μεταφορές, τουρισμό και περιβάλλον, επίσης τη συνεργασία της με το Ουζμπεκιστάν σε οικονομία και εκπαίδευση, την ίδρυση Τουρκικού Προξενείου στη Σαμαρκάνδη, αλλά και τη συνεργασία της με την Κιργισία σε εκπαίδευση και διπλωματία, ενώ με όλες αυτές τις χώρες τη συνεργασία της σε ζητήματα πολιτισμού/κουλτούρας. Όλα αυτά «έκλεισαν» στην επίσκεψη του Τούρκου αν. υπ. Άμυνας στο Καζακστάν, στην 5η τριμερή συνάντηση Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν-Τουρκμενιστάν στην Άγκυρα, αλλά και στην περιοδεία του Τούρκου υπ. Εξωτερικών στην Κεντρική Ασία. Προηγουμένως Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν συμφώνησαν τη συνεκμετάλλευση του πεδίου “Φιλία” στην Κασπία Θάλασσα, γεγονός που συνδυαστικά με τις εξελίξεις στον Καύκασο, αναζωπυρώνει σενάρια εξαγωγής του υδρογονανθρακικού δυναμικού του Τουρκμενιστάν στο Αζερμπαϊτζάν και από εκεί στην ΕΕ μέσω Τουρκίας.
Παράλληλα η Άγκυρα αναβαθμίζει τις σχέσεις της με το Πακιστάν. Συγκεκριμένα ανακοίνωσε τη συνεργασία μαζί του στην καταπολέμηση της «Ισλαμοφοβίας» και των «διακρίσεων εις βάρος των Μουσουλμανικών μειονοτήτων», αλλά και σε υγεία, ασφάλεια, καταπολέμηση εγκληματικότητας. Τα παραπάνω συμφωνήθηκαν στο 2ο γύρο του τριμερούς διαλόγου Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν-Πακιστάν στο Ισλαμαμπάντ, στο οποίο συμφωνήθηκε και η αλληλοϋποστήριξη των 3 χωρών σε περιφερειακά ζητήματα. Πρόσθετα η Άγκυρα επιχειρεί ενεργότερη ανάμειξη στο Αφγανιστάν. Αφορμή είναι η διεξαγωγή συνομιλιών μεταξύ της Αφγανικής κυβέρνησης και των Ταλιμπάν στην Τουρκία τον Απρίλιο, έπειτα από παραίνεση του υπ. Εξωτερικών των ΗΠΑ προς την Αφγανική κυβέρνηση. Η τελευταία εκτυλίχθηκε στο έδαφος της εμπιστοσύνης που φαίνεται να απολαμβάνει η Τουρκία από τις εμπόλεμες πλευρές. Τα παραπάνω γεγονότα διαδραματίζονται 3 χρόνια μετά την κύρωση της συνθήκης “Λάπιντ Λάζουλι” από την Τουρκία (Αφγανιστάν, Τουρκμενιστάν, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Τουρκία) και 1,5 χρόνο μετά την εξαγγελία της Τουρκικής πρωτοβουλίας “Asia Anew”. Η πρώτη αφορά την υλοποίηση σιδηροδρόμων και αυτοκινητόδρομων για τη διασύνδεση του Αφγανιστάν με την Ευρώπη. Η δεύτερη αποτελεί απόπειρα της Άγκυρας να διεισδύσει την Ασία σε πεδία εκπαίδευσης, στρατιωτικής βιομηχανίας, επενδύσεων, εμπορίου, κουλτούρας, τεχνολογίας και πολιτικού διαλόγου. Σε αυτό το φόντο δεν προξενεί έκπληξη και η πρόσφατη διοργάνωση διεθνούς διάσκεψης στην Κωνσταντινούπολη με θέμα τον εναρμονισμό των αναπτυξιακών στρατηγικών Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν-Πακιστάν-Κεντρικής Ασίας με τη συμμετοχή ερευνητικών κέντρων από τις αντίστοιχες περιοχές.
Αντίστοιχα η Άγκυρα ιεραρχεί την επιρροής της επί της Λιβύης, όπου η νέα κυβέρνηση υπό τον Α. Ντμπεϊμπάχ, με τη στήριξη Χαφτάρ-Κοινοβουλίου, μάλλον υπηρετεί το στόχο της. Άλλωστε ο Ντμπεϊμπάχ επισκέφθηκε (μυστικά) μετά την εκλογή του την Άγκυρα, ενώ στην πρώτη του συνέντευξη (στο Anadolu!) χαρακτήρισε την Τουρκία αδελφή. Πρόσθετα εκφράστηκε υπέρ της συμφωνίας Άγκυρας-Τρίπολης στην Αν. Μεσόγειο, ενώ διεργασίες δείχνουν την παραμονή των Τούρκων στρατιωτών στη Λιβύη και μετά την αποχώρηση των μισθοφόρων. Τέλος η απόφαση Χαφτάρ να επιτρέψει τον ελλιμενισμό Τουρκικών εμπορικών πλοίων στην ανατολική Λιβύη συμβαδίζει με το όλο κλίμα.
Πρόσθετα η Άγκυρα εμβαθύνει τις σχέσεις της και με τους άλλους Άραβες εταίρους της. Συγκεκριμένα προχωρά στην αναβάθμιση της συνεργασίας της με Κατάρ, Κουβέιτ και Ομάν σε ζητήματα οικονομίας, υγείας και περιφερειακής συνεργασίας, η οποία επισφραγιστικέ στις επισκέψεις του Τούρκου υπ. Εξωτερικών στον Περσικό Κόλπο. Παράλληλα ενισχύεται σταθερά και η σχέση της με τη Σομαλία, καθώς η Αφρικανική χώρα ψήφισε πρόσφατα νόμο που επιτρέπει στις Τουρκικές πετρελαϊκές εταιρείες να εμπλακούν στην εκμετάλλευση του υδρογονανθρακικού δυναμικού της. Επιπλέον η Τουρκία έχτισε και παρέδωσε στη Σομαλική κυβέρνηση νέες στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Υπενθυμίζεται ότι σε Κατάρ και Σομαλία υπάρχουν Τουρκικές στρατιωτικές βάσεις.
Τέλος η Άγκυρα σφιχταγκαλιάζει περεταίρω την Ουκρανία. Για ακόμη μία φορά το προηγούμενο διάστημα δήλωσε κατηγορηματικά ότι δεν αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, ενώ δεν πρέπει να λησμονείται ότι τον Οκτώβρη οι δύο κυβερνήσεις υπέγραψαν σημαντικές συμφωνίες σε στρατιωτικά ζητήματα. Συνακόλουθα, σε αυτό το φόντο μεταξύ άλλων, πρέπει να ιδωθεί και η προθυμία της Τουρκίας να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στις Νατοϊκές ασκήσεις στη Μαύρη Θάλασσα.
Την ίδια περίοδο η Άγκυρα επιχειρεί (2) να κατοχυρώσει/επεκτείνει τις επίσημες/ανεπίσημες ζώνες «ασφαλείας» της σε Συρία-Ιράκ. Σε αυτή την κατεύθυνση μετέχει σε μία ακόμη τριμερή διαδικασία για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στη Σύρια, από κοινού με Ρωσία-Κατάρ. Αντίστοιχα επιχειρεί να ωφεληθεί των επεισοδίων ΗΠΑ-Ιράν στη Μεσοποταμία, αλλά και των διαθέσεων της Ιρακινής κυβέρνησης και της Αυτόνομης Κουρδικής διοίκησης να περιορίσουν το βαθμό επιρροής που τους ασκεί το Ιράν, προκειμένου να εκδιώξει το PKK από το Σιντζάρ και να πατήσει πόδι στην περιοχή. Να σημειωθεί ότι στο συγκεκριμένο μέρος-πατρίδα των Γιεζίντι, το PKK συνεργάζεται με τις φιλοιρανικές παραστρατιωτικές “Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίησης”, γεγονός που διευκολύνει την επικοινωνία τους με «αδερφές» οργανώσεις στη Συρία.
Επίσης αίσθηση προκαλούν (3) οι φιλοδοξίες της Άγκυρας να καταστεί πυρηνική δύναμη, όπως διατυπώθηκαν από τον Τούρκο Πρόεδρο στα εγκαίνια του 3ου πυρηνικού αντιδραστήρα στο Akkuyu στη Μερσίνη. Σε αυτή της την προσπάθεια, για την οποία δηλώνει ότι υποκινείται μόνο από ενεργειακά και περιβαλλοντικά κίνητρα, η Τουρκία έχει συνέταιρο τη Ρωσία. Άλλωστε η Rosatom είναι βασικός μέτοχος του έργου. Ωστόσο πολλοί αναλυτές σχετίζουν τις εξελίξεις με ενδεχόμενο Τουρκικό σχέδιο απόκτησης πυρηνικών όπλων σε συνεργασία με το Πακιστάν.
!Ταυτόχρονα η Άγκυρα (4) ακολουθεί πολυδιάστατη πολιτική προμήθειας εμβολίων κατά της Covid-19. Η συγκεκριμένη επιλογή εκτυλίσσεται παράλληλα με την απόφαση ΕΕ-ΗΠΑ να θέσουν εμπόδια στην εξαγωγή εμβολιαστικών υλικών. Συνακόλουθα η Τουρκική κυβέρνηση αρχικά ξεκίνησε την εμβολιαστική διαδικασία με το Κινεζικό εμβόλιο της Sinovac Biotech, στην πορεία όμως προχώρησε και στην εισαγωγή εμβολίων της Pfizer-BioNTech, ενώ όπως αναφέρουν επίσημες Ρωσικές πηγές υπάρχει συμφωνία για τη μεταφορά εμβολιαστικής τεχνολογίας στην Τουρκία και την εκεί συμπαραγωγή του Ρωσικού εμβολίου Sputnik V.
Πρόσθετα η Άγκυρα (5) μετέχει στις διπλωματικές διεργασίες για την επίτευξη διευθετήσεων σε Αν. Μεσόγειο-Μέση Ανατολή, την οποία προωθούν ΗΠΑ-Ην. Βασίλειο-ΕΕ-ΝΑΤΟ. Η Τουρκία υποστηρίζει τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και καλεί τις ΗΠΑ να άρουν της κυρώσεις προς την Τεχεράνη για να διευκολύνουν τη διάσωση της. Μάλιστα φαίνεται ότι μαζί με το Κατάρ επιθυμούν να διαμεσολαβήσουν σε αυτή την κατεύθυνση. Αντίστοιχα η Τουρκική κυβέρνηση επιχειρεί να προσεγγίσει Σαουδική Αραβία και Αίγυπτο, αξιοποιώντας την εξομάλυνση των σχέσεων τους με το Κατάρ. Σε αυτή τη διαδικασία προσπαθεί να δελεάσει το Ριάντ με την πώληση drone και το Κάιρο με επιπλέον ΑΟΖ-Υφαλοκρηπίδα, αλλά και με χαλιναγώγηση της δράσης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Άλλωστε η επιρροή της τελευταίας στα κατεχόμενα Παλαιστινιακά εδάφη προβληματίζει και το Ισραήλ, με το οποίο η Τουρκία επίσης επιδιώκει να εξομαλύνει τις σχέσεις της, προτάσσοντας τα οικονομικά πλεονεκτήματα της εξαγωγής του φυσικό του αερίου μέσω της επικράτειας της.
Και αν το «καρότο» χαρακτηρίζει τις κινήσεις της Άγκυρας προς Αραβικές δυνάμεις και Ισραήλ, το «μαστίγιο» χαρακτηρίζει την προσέγγιση της προς Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία. Η Τουρκία προσέρχεται στην πενταμερή για το Κυπριακό τον Απρίλιο, συνεχίζοντας τις προκλήσεις στην Αμμόχωστο και θέτοντας ως βάση συζήτησης την κυριαρχική ισότητα δύο κρατών. Αντίστοιχα η αναβάθμιση του ελληνοτουρκικού διαλόγου με τη διεξαγωγή, πέραν των διερευνητικών συνομιλιών και του διαλόγου στο ΝΑΤΟ, και πολιτικών διαβουλεύσεων, την οποία επικυρώνει και ο προγραμματισμός της συνάντησης των υπ. Εξωτερικών των δύο χωρών, συνοδεύεται από συνεχείς Τουρκικές προκλήσεις, αλλά και από αξιώσεις για την αποδοχή από την Αθήνα ως βάσης συζήτησης τη «Γαλάζια Πατρίδα», την αποστρατιωτικοποίηση των Ελληνικών νησιών, το περεταίρω γκριζάρισμα του Αιγαίου και την πολιτική εμπλοκή της Τουρκίας στη Θράκη.
Τέλος έχει ενδιαφέρον (6) η προσπάθεια της Άγκυρας να θέσει εκτός νόμου το φιλοκουρδικό κόμμα HDP, αλλά και η αποχώρηση της από τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για τα δικαιώματα των γυναικών. Παρότι οι δύο επιλογές, ιδιαίτερα η πρώτη, αφορούν την προστασία της κυριαρχίας του Ερντογάν, εντούτοις σχετίζονται και με την απόπειρα της Τουρκικής κυβέρνησης να παρουσιάσει στη διεθνή κοινότητα ένα εναλλακτικό πολιτικό/πολιτισμικό μοντέλο που να ευνοεί τη διεύρυνση διεθνώς της Τουρκικής επιρροής σε Ισλαμικές πολιτικές δυνάμεις και κυβερνήσεις.
Αν τώρα εξεταστούν αυτές οι 6 Τουρκικές κινήσεις στο φόντο των προτεραιοτήτων της Αμερικανικής διοίκησης, λαμβάνοντας υπόψιν ότι η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και σύμμαχος των ΗΠΑ, τότε παρατηρούνται τα εξής: Η (1η) -η προσπάθεια συσπείρωσης χωρών γύρω της- μπορεί να υπονομεύσει την επιρροή και τη συνεννόηση Ρωσίας-Κίνας-Ιράν σε προνομιακές τους περιοχές (Κεντρική Ασία). Η (2η) -η απόπειρα κατοχύρωσης «ζωνών ασφαλείας» σε Συρία-Ιράκ- μπορεί να συμβάλλει στους στόχους των ΗΠΑ, να περιοριστεί η επιρροή του Ιράν στο Ιράκ και να διευκολυνθεί η υπονόμευση του Συριακού καθεστώτος. Μάλιστα σε περίπτωση της εκεί κλιμάκωσης της σύγκρουσης τους με Ρωσία και Ιράν, οι συγκεκριμένες ζώνες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως προωθημένα Νατοϊκά φυλάκια. Η (3η) -οι πυρηνικές φιλοδοξίες- δε μπορεί να ευχαριστεί την Ουάσιγκτον.
Ωστόσο αν δεν αφορά την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων δεν επηρεάζει κρίσιμα Αμερικανικά συμφέροντα. Η (4η) -η πολυδιάστατη πολιτική προμήθειας εμβολίων- δε πρέπει να εκπλήσσει τις ΗΠΑ, εφόσον η δική τους πολιτική έχει εξωθήσει συμμάχους τους, ακόμη και εντός ΕΕ, στην αναζήτηση συνεργασιών με ανταγωνιστές τους. Άλλωστε και οι ίδιες έχουν χαρακτηρίσει τη διαχείριση της πανδημίας ως ενδεχόμενο πεδίο διεθνούς συνεργασίας. Η (5η) -η συμμετοχή της στις καθοδηγούμενες από την ευρωατλαντικό παράγοντα διευθετήσεις στην περιφέρεια της- εξυπηρετεί τις Αμερικανικές επιδιώξεις να ενσωματωθεί με έναν τρόπο η περιοχή στην ευρωατλαντική αρχιτεκτονική, να «εξημερωθεί» το Ιράν και να διευκολυνθεί η διείσδυση του ευρωατλαντικού κεφαλαίου στα πλαίσια υλοποίησης project συνεκμετάλλευσης. Τέλος η (6η) -η ξετσίπωτη ένταση του αυταρχισμού στο εσωτερικό της- αντικειμενικά δυσχεραίνει το Λευκό Οίκο να παρουσιάζεται ως σημαιοφόρος των δημοκρατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, αφού η ίδια είναι σύμμαχος των ΗΠΑ και μέλος του ΝΑΤΟ.
Ενδιαφέρον όμως έχει η εξέταση των 6 κινήσεων στο ενδεχόμενο γεωπολιτικής μετατόπισης της Τουρκίας προς την Ευρασία. Τότε η (1η) και η (5η) θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως συμπλήρωμα στα ρωσοκινεζικά σχέδια ευρασιατικής ολοκλήρωσης και θα αποδυνάμωναν την εξάπλωση της ευρωατλαντική αρχιτεκτονικής, δυσκολεύοντας την παρουσία της Δύσης στην καρδιά της Ασίας, διευκολύνοντας την παρουσία των ευρασιατικών δυνάμεων στη Μεσόγειο, ενώ θα δημιουργούσαν αρνητικό επενδυτικό κλίμα για το ευρωατλαντικό κεφάλαιο. Αντίστοιχα η (2η) θα μπορούσε να τραυματίσει τους Αμερικανικούς σχεδιασμούς σε Συρία-Ιράκ, ενώ η (4η) και (6η) θα διευκόλυναν την εργαλειοποίηση της πανδημίας για την προβολή ήπιας ισχύος από Ρωσία-Κίνα, αλλά και το αίτημα των ευρασιατικών δυνάμεων για ένα δημοκρατικότερο (ιμπεριαλιστικό) διεθνές σύστημα απαλλαγμένο από τις αντιλήψεις των ΗΠΑ περί δημοκρατίας. Τέλος η (3η), αν σχετιστεί με πυρηνικά όπλα, θα μεταβάλλει σημαντικά την ισορροπία ισχύος Τουρκίας-Ιράν-Ρωσίας προς όφελος της Τουρκίας.
Βάσει των παραπάνω προκύπτει ότι η πολιτική της Τουρκίας δεν αντιστοιχεί στην πολιτική νευρικής χώρας που τελεί υπό πολιορκία ή χώρας της οποίας η ηγεσία έχει χάσει το μέτρο. Αντίθετα υποδεικνύει αυτοπεποίθηση και σχέδιο για την αναβάθμιση της θέσης της στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, θωρακίζοντας το ρόλο της ως περιφερειακός ηγεμόνας και διεκδικώντας ρόλο μεγάλης δύναμης. Η Άγκυρα ως ορθολογικός και όχι ως παράφρων δρών δείχνει να αντιλαμβάνεται την όξυνση του ανταγωνισμού Ευρωατλαντισμού-Ευρασίας, αλλά και τη διάθεση που επιδεικνύουν ακόμη τα δύο μέρη για λειτουργική συνύπαρξη και επιμέρους συμβιβασμούς ως ευκαιρία για την ίδια.
Σε αυτά τα πλαίσια η Τουρκική κυβέρνηση: 1ον) Συνεχίζει ακάθεκτη την αναθεωρητική/επεκτατική της πολιτική, εναλλάσσοντας ή και παρατάσσοντας ταυτόχρονα πολιτικές προβολής ήπιας και σκληρής ισχύος. 2ον) «Παζαρεύει» με τις μεγάλες δυνάμεις ανταλλάγματα, προκειμένου να αποσπάσει ανοχή ή στήριξη στους σχεδιασμούς της. Σε αυτό το «παζάρι» τη βοηθά η αναγνώριση της από το ευρωατλαντικό γκρουπ ως πολύ σημαντικού παράγοντα για την ανάσχεση της επιρροής της Ρωσίας, της Κίνας και του Ιράν, αλλά και η αναγνώριση της από τις ευρασιατικές δυνάμεις ως παράγοντα που μπορεί να μετριάσει την επιθετικότητα των ευρωατλαντιστών. Έτσι η Τουρκία συνεχίζει να αρνείται στις ΗΠΑ ακόμη και τη σημαντική γι’ αυτές απομάκρυνση του Ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 από την επικράτεια της. 3ον) Ακολουθεί την ενισχυόμενη τάση της «διαμερισματοποίησης» των θεμάτων στις διεθνείς σχέσεις, η οποία επιτρέπει σε δύο χώρες την παράλληλη εμβάθυνση της συνεργασίας τους σε ορισμένα ζητήματα και την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης τους σε άλλα, προκειμένου να διαχειριστεί τις σχέσεις της με τις μεγάλες δυνάμεις. Υπό αυτό το πρίσμα λόγου χάρη μπορεί να εξηγηθεί η «φαινομενική» παραδοξότητα της συνεργασίας ΗΠΑ-Τουρκίας στο Αφγανιστάν και Ρωσίας-Τουρκίας στην ενέργεια, με την αντιπαράθεση ΗΠΑ-Τουρκίας στη βορειοανατολική Συρία και Ρωσίας-Τουρκίας στην Ουκρανία, στη Συρία και στη Λιβύη.
Φυσικά όλα αυτά δε σημαίνουν ότι η Άγκυρα θα επιτύχει τους στόχους της ή ότι δεν κινδυνεύει να συνθλιβεί στις συμπληγάδες των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων μεταξύ μεγαλύτερων δυνάμεων. Πόσο μάλλον δε σημαίνουν ότι η πολιτική της είναι υπέρ των συμφερόντων του Τουρκικού λαού, ακριβώς γιατί προϋποθέτουν τη θυσία του βιοτικού του επιπέδου, της ασφάλειας του, των δημοκρατικών του ελευθεριών και δικαιωμάτων και της ειρηνικής του ζωής, στο βωμό των εξοπλιστικών προγραμμάτων, των ιμπεριαλιστικών «παζαριών» και των ιμπεριαλιστικών πολέμων. Ωστόσο σημαίνουν ότι το κυρίαρχο αφήγημα στην Ελλάδα, σύμφωνα με το οποίο η Τουρκία είναι απομονωμένη και εγκλωβισμένη, και ότι η ειρήνη η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας είναι διασφαλισμένα λόγω της συμμετοχής της σε ΝΑΤΟ-ΕΕ και της ευθυγράμμισης της πολιτικής της στις επιταγές της Ουάσιγκτον και του Βερολίνου, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψιν προτού να προκύψουν οδυνηρές εξελίξεις.
Ενδιαφέρον όμως έχει η εξέταση των 6 κινήσεων στο ενδεχόμενο γεωπολιτικής μετατόπισης της Τουρκίας προς την Ευρασία. Τότε η (1η) και η (5η) θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως συμπλήρωμα στα ρωσοκινεζικά σχέδια ευρασιατικής ολοκλήρωσης και θα αποδυνάμωναν την εξάπλωση της ευρωατλαντική αρχιτεκτονικής, δυσκολεύοντας την παρουσία της Δύσης στην καρδιά της Ασίας, διευκολύνοντας την παρουσία των ευρασιατικών δυνάμεων στη Μεσόγειο, ενώ θα δημιουργούσαν αρνητικό επενδυτικό κλίμα για το ευρωατλαντικό κεφάλαιο. Αντίστοιχα η (2η) θα μπορούσε να τραυματίσει τους Αμερικανικούς σχεδιασμούς σε Συρία-Ιράκ, ενώ η (4η) και (6η) θα διευκόλυναν την εργαλειοποίηση της πανδημίας για την προβολή ήπιας ισχύος από Ρωσία-Κίνα, αλλά και το αίτημα των ευρασιατικών δυνάμεων για ένα δημοκρατικότερο (ιμπεριαλιστικό) διεθνές σύστημα απαλλαγμένο από τις αντιλήψεις των ΗΠΑ περί δημοκρατίας. Τέλος η (3η), αν σχετιστεί με πυρηνικά όπλα, θα μεταβάλλει σημαντικά την ισορροπία ισχύος Τουρκίας-Ιράν-Ρωσίας προς όφελος της Τουρκίας.
Βάσει των παραπάνω προκύπτει ότι η πολιτική της Τουρκίας δεν αντιστοιχεί στην πολιτική νευρικής χώρας που τελεί υπό πολιορκία ή χώρας της οποίας η ηγεσία έχει χάσει το μέτρο. Αντίθετα υποδεικνύει αυτοπεποίθηση και σχέδιο για την αναβάθμιση της θέσης της στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, θωρακίζοντας το ρόλο της ως περιφερειακός ηγεμόνας και διεκδικώντας ρόλο μεγάλης δύναμης. Η Άγκυρα ως ορθολογικός και όχι ως παράφρων δρών δείχνει να αντιλαμβάνεται την όξυνση του ανταγωνισμού Ευρωατλαντισμού-Ευρασίας, αλλά και τη διάθεση που επιδεικνύουν ακόμη τα δύο μέρη για λειτουργική συνύπαρξη και επιμέρους συμβιβασμούς ως ευκαιρία για την ίδια.
Σε αυτά τα πλαίσια η Τουρκική κυβέρνηση: 1ον) Συνεχίζει ακάθεκτη την αναθεωρητική/επεκτατική της πολιτική, εναλλάσσοντας ή και παρατάσσοντας ταυτόχρονα πολιτικές προβολής ήπιας και σκληρής ισχύος. 2ον) «Παζαρεύει» με τις μεγάλες δυνάμεις ανταλλάγματα, προκειμένου να αποσπάσει ανοχή ή στήριξη στους σχεδιασμούς της. Σε αυτό το «παζάρι» τη βοηθά η αναγνώριση της από το ευρωατλαντικό γκρουπ ως πολύ σημαντικού παράγοντα για την ανάσχεση της επιρροής της Ρωσίας, της Κίνας και του Ιράν, αλλά και η αναγνώριση της από τις ευρασιατικές δυνάμεις ως παράγοντα που μπορεί να μετριάσει την επιθετικότητα των ευρωατλαντιστών. Έτσι η Τουρκία συνεχίζει να αρνείται στις ΗΠΑ ακόμη και τη σημαντική γι’ αυτές απομάκρυνση του Ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 από την επικράτεια της. 3ον) Ακολουθεί την ενισχυόμενη τάση της «διαμερισματοποίησης» των θεμάτων στις διεθνείς σχέσεις, η οποία επιτρέπει σε δύο χώρες την παράλληλη εμβάθυνση της συνεργασίας τους σε ορισμένα ζητήματα και την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης τους σε άλλα, προκειμένου να διαχειριστεί τις σχέσεις της με τις μεγάλες δυνάμεις. Υπό αυτό το πρίσμα λόγου χάρη μπορεί να εξηγηθεί η «φαινομενική» παραδοξότητα της συνεργασίας ΗΠΑ-Τουρκίας στο Αφγανιστάν και Ρωσίας-Τουρκίας στην ενέργεια, με την αντιπαράθεση ΗΠΑ-Τουρκίας στη βορειοανατολική Συρία και Ρωσίας-Τουρκίας στην Ουκρανία, στη Συρία και στη Λιβύη.
Φυσικά όλα αυτά δε σημαίνουν ότι η Άγκυρα θα επιτύχει τους στόχους της ή ότι δεν κινδυνεύει να συνθλιβεί στις συμπληγάδες των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων μεταξύ μεγαλύτερων δυνάμεων. Πόσο μάλλον δε σημαίνουν ότι η πολιτική της είναι υπέρ των συμφερόντων του Τουρκικού λαού, ακριβώς γιατί προϋποθέτουν τη θυσία του βιοτικού του επιπέδου, της ασφάλειας του, των δημοκρατικών του ελευθεριών και δικαιωμάτων και της ειρηνικής του ζωής, στο βωμό των εξοπλιστικών προγραμμάτων, των ιμπεριαλιστικών «παζαριών» και των ιμπεριαλιστικών πολέμων. Ωστόσο σημαίνουν ότι το κυρίαρχο αφήγημα στην Ελλάδα, σύμφωνα με το οποίο η Τουρκία είναι απομονωμένη και εγκλωβισμένη, και ότι η ειρήνη η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας είναι διασφαλισμένα λόγω της συμμετοχής της σε ΝΑΤΟ-ΕΕ και της ευθυγράμμισης της πολιτικής της στις επιταγές της Ουάσιγκτον και του Βερολίνου, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψιν προτού να προκύψουν οδυνηρές εξελίξεις.
Δημοσίευση σχολίου