Τα έθνη-κράτη της Ευρώπης, μετέρχονται μιας άνευ προηγουμένου παρακμής
Αλέξανδρος Θ. Δρίβας*Όταν η λογοτεχνία και η φαντασία μπλέκεται με την πολιτική πραγματικότητα, μόνο ολέθρους θα αντιμετωπίζουμε. Ο Edward Carr -ένας από τους πατέρες του πολιτικού ρεαλισμού- υποστήριξε οτι οι ιδεαλιστές έχουν παρερμηνεύσει την ανθρώπινη φύση και γι’αυτό -εντέλει- βγάζουν λάθος συμπεράσματα για τη διεθνή πολιτική. Στην γερμανική Ευρώπη, που εδώ και καιρό έχει χάσει την πυξίδα της και τον προσανατολισμό της, η ιστορία επιταχύνεται με πολύ γοργούς ρυθμούς και το μόνο για το οποίο ανησυχούμε όλοι όσοι επιθυμούμε μια πολιτικά υγιή και ισόρροπη Ευρώπη, είναι μήπως είναι πλέον...πολύ αργά. Τι ακριβώς συμβαίνει στην Γαλλία; Τι μας λέει η φωνή του ρεαλισμού; Πώς μπορεί να είναι μια λειτουργική Ε.Ε που να ανταποκρίνεται στις συνθήκες των καιρών μας;
Οι αφελείς φωνές για ″ευρωπαϊκή χειραφέτηση”
Ο Γάλλος πρόεδρος, λίγο καιρό πριν μίλησε για την ανάγκη δημιουργίας Ευρωστρατού ώστε η Ε.Ε να μπορεί να αντιμετωπίσει τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα. Είναι γνωστό πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ”άγαρμπος”, όμως το πλαίσιο κάθε πολιτικής ανάλυσης μας υποχρεώνει να βλέπουμε πίσω από τα λόγια, όσο βαρύγδουπα και αν είναι. Οποιοσδήποτε δεν ακούει βαριά λόγια από τις Βρυξέλλες και κοιτά το χρονολόγιο των πολλαπλών κρίσεων της Ε.Ε, θα διαπιστώσει οτι τα έθνη-κράτη της Ευρώπης, μετέρχονται μιας άνευ προηγουμένου παρακμής.
Τα κίτρινα γιλέκα υπενθυμίζουν στον Γάλλο πρόεδρο πως πρέπει πρώτα να βάλει σε τάξη την ίδια του τη χώρα. Η Γαλλία ήταν και είναι μια πολύ σημαντική χώρα για το ευρωπαϊκό εργαστήριο ιστορίας. Αν συνεχίζουμε να μιλάμε με ”ευρωπαϊκούς” όρους και όχι με όρους εθνών-κρατών, το εγχείρημα της Ε.Ε θα περάσει στην ιστορία και ακόμη θα αναρωτιόμαστε ”γιατί”. Πίσω από κάθε μεγαλόστομη δήλωση που έρχεται από την Ευρώπη, υπάρχει μια ολόκληρη φιλοσοφία. Αυτή η φιλοσοφία καλλιεργήθηκε από το Μάαστριχτ και μετά, όταν και οι Γερμανοί θεώρησαν πως το ”ενοίκιο” της Ευρώπης, οφείλει να μετατραπεί σε ιδιοκτησία.
Η Γερμανία ήταν ο ”εργολάβος” των ΗΠΑ κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Οι φωνές χειραφέτησης της Ε.Ε, δεν είναι νέες. Μάλιστα διδάχθηκαν σε όλα τα πανεπιστήμια με οικονομικές και διπλωματικές σπουδές. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου γέμισε με αυτοπεποίθηση όλες τις δυνάμεις που επέσπευσαν τον επαναπροσδιορισμό της εξωτερικής τους πολιτικής. Λιγότερο ή περισσότερο, οι περισσότερες χώρες έγιναν αναθεωρητικές δυνάμεις διεκδικώντας κάτι παραπάνω από αυτό που είχαν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Όπως συμβαίνει στα πάντα, έτσι και στη διεθνή πολιτική, το μόνο πιο σημαντικό ρήμα από το ”θέλω” είναι το ”μπορώ”. Η οικονομική δύναμη της Ε.Ε, παραπλάνησε αξιωματούχους και ακαδημαϊκούς οι οποίοι ζητούσαν ξεχωριστό δρόμο για την Ε.Ε η οποία έπρεπε να χειραφετηθεί από τις ΗΠΑ...
Η ανάγκη για μια ″Νέα Ευρώπη”
Αυτό που έρχεται ως νέα κατάσταση για τον κόσμο, είναι ακόμη απροσδιόριστο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η εποχή της νεωτερικότητας έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Ο κήρυκας της μετανεωτερικότητας, ο Φρειδερίκος Νίτσε υποστήριζε πως ”οι περισσότεροι άνθρωποι είτε επιδοκιμάζουν, είτε καταδικάζουν. Πολύ λίγοι κατανοούν.”.Τα συνθήματα και οι χαρακτηρισμοί δίνουν και παίρνουν για το τι συμβαίνει στη Δύση. Το πιο σοβαρό ολίσθημα είναι ότι οι χαρακτηρισμοί αυτοί, έχουν βαπτιστεί σε εποχές που δεν έχουν σχέση με τη σημερινή. Η Ε.Ε δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις σημερινές προκλήσεις και δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε μια δομή που σχεδιάστηκε για να λειτουργεί λες και ο Ψυχρός Πόλεμος θα είναι αδιάλλειπτος. Μπορούμε όμως να κάνουμε κριτική στις υπερφίαλες και εκτός πραγματικότητας δηλώσεις όπως αυτή του προέδρου της Γαλλίας περί ”εχθρών” (ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα) και ανάγκης Ευρωστρατού, όταν κράτη της Ε.Ε δεν πληρώνουν καν τη...συνδρομή τους στο ΝΑΤΟ.
Η κριτική βέβαια δε σταματά εδώ. Ο γαλλικός λαός δεν προέβη σε αυτές τις εξεγέρσεις τόσο αυθόρμητα. Το νέο προτεσταντικό δόγμα της Ε.Ε έχει πάνω του τη γερμανική σημαία. Η λιτότητα είναι η πραγματικότητα με την οποία πρέπει να συμπορευτεί όλη η Ευρώπη, προκειμένου η Γερμανία να έχει υγιές το ασφαλιστικό της σύστημα και να προωθεί τις εξαγωγές της. Η Γαλλία είναι πολύ μεγάλη χώρα για την Ευρώπη ώστε να γίνει ο ″συνεργός″ της γερμανικής θέλησης που από το 1871 είναι η ίδια: Να καταστήσει την Ευρώπη χώρο επιρροής της. Σε ποιά Ήπειρο θέλουμε λοιπόν χειραφέτηση; Στην Ήπειρο που εδώ και 28 χρόνια είναι ειρηνική επειδή ενεπλάκη τρίτη δύναμη (ΗΠΑ); Στην Ήπειρο εκείνη που έχει βάψει με αίμα την ιστορία της; Στην Ευρώπη που δεν είναι ικανή να λύσει δικά της προβλήματα; Που δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε καμία σύγχρονη πρόκληση; Η πραγματικότητα οφείλει να μας προβληματίσει.
Πώς θα έλθει η ″Νέα Ευρώπη”;
Στο σύγχρονο κόσμο δε γίνεται να υπάρξει απομόνωση. Είναι μια από τις πολλές αντιφάσεις της Ε.Ε το ″άνοιγμα προς τον κόσμο” και ταυτόχρονα, το βάπτισμα ″εχθρών” που επιθυμούν επιρροή σε αυτήν. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα φτιάχτηκε από τις ΗΠΑ και σκοπός ήταν η στενότερη συνεργασία Ευρώπης και Ατλαντικού. Η συνοχή της Δύσης κατάφερε να γονατίσει την ΕΣΣΔ. Η σημερινή πραγματικότητα, είναι οδυνηρή για την Ε.Ε. Το παρόν έχει ως εξής: Τα κίτρινα γιλέκα σάρωσαν τη Γαλλία, η Ιταλία δεν επιθυμεί να εναρμονίσει τα ελλείμματά της με βάση τις αρχές των Βρυξελλών. Η Βρετανία βρίσκεται ανάμεσα στο ήπιο και στο σκληρό Brexit και η Ισπανία εισέρχεται στη δική της ″ακροδεξιά Άνοιξη”. Ο ελέφαντας όχι μόνο βρίσκεται στο δωμάτιο αλλά κάνει και βόλτες και παρόλα αυτά, κάνουμε λόγο για περισσότερη Ευρώπη. Είναι καλή όντως μια τέτοια Ευρώπη να γίνεται ″περισσότερη″ για τα κράτη-μέλη της;
Κάθε πρόβλημα έχει τις δικές του λύσεις. Η Ε.Ε δεν είναι εδώ και καιρό ’Ενωση. Το δόγμα Σοϊμπλε, αντικατέστησε το πάλαι ποτέ ευρωπαϊκό όραμα. Η θεωρία του Δαρβίνου φαίνεται να έχει καθολική ισχύ όσον αφορά τον πυρήνα της που είναι ”ο,τι δεν εξελίσσεται, παύει να υπάρχει”. Ποιά θα μπορούσε να είναι η εξέλιξη της Ε.Ε;
Η πιο χαλαρή Ε.Ε είναι μια πρώτη λύση. Σε έναν αλληλεξαρτώμενο κόσμο, τα συμφέροντα 27 κρατών-μελών δεν μπορούν να καλύπτονται από τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Οι μύθοι της ”συναίνεσης” και της ”αργής διαπραγμάτευσης” πρέπει να καταρριφθούν και να χαρακτηριστούν ως αιτίες της της έλλεψης ετοιμότητας της Ε.Ε να αντιμετωπίσει τις πολλαπλές κρίσεις.
Οι δεσμοί των κρατών-μελών της Ε.Ε οφείλουν να ακολουθήσουν τη συστημική εξέλιξη (πολυπολικός κόσμος) που καθιστά αναγκαία την μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία κινήσεων των κρατών. Η μη δέσμευση των κρατών-μελών της Ε.Ε δε συνιστά κίνδυνο καθώς υπάρχει και το ΝΑΤΟ.
Άλλος ένας τρόπος για να σωθεί η Ε.Ε και να πορευτεί στο μέλλον, είναι η αναθεώρηση της σχέσης με τις ΗΠΑ. Άλλος ένας ελέφαντας στο δωμάτιο, μπορεί να μας αποδείξει ότι η Γερμανία και οι υποστηρικτές της στις Βρυξέλλες, δεν επιθυμούν τις ΗΠΑ να έχουν ενεργό ρόλο στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Η γνώμη των ΗΠΑ στα ευρωπαϊκά πράγματα είναι αναγκαία αν δεν θέλουμε στην Ευρώπη να επιστρέψουμε στην εποχή της ανισορροπίας ισχύος που προκάλεσε καταστροφή και αιματοχυσία.
Ο προσδιορισμός της συνεργασίας με τη Ρωσία και την Κίνα, αποτελεί επίσης μια προτεραιότητα της Ε.Ε.Τέλος, το πιο σημαντικό αφορά την ίδια την Ε.Ε. Δε γίνεται να προκύπτει ″Ένωση” όταν δε λειτουργεί η αρχή της ισότητας των μελών στην πράξη. Η Γερμανία οφείλει να πειστεί να απωλέσει ”προνόμια” και να αρκεστεί στα δικαιώματα. Δεν υπάρχει οργανισμός -κάθε λογής- που τα προνόμια να μην καθιστούν τις διακρίσεις πραγματικότητα.
Η Γερμανία οφείλει να γίνει πιο ″ευρωπαϊκή” και η Ευρώπη να πάψει να είναι ″γερμανική”. Η ισορροπία ισχύος εντός της Ευρώπης, δε λειτούργησε ποτέ προς όφελός της, όσο μια δύναμη είχε τη θέση του οδηγού στο άρμα. Η Σύνοδος της Βιέννης το 1815 ήταν ό,τι καλύτερο είχαμε καθώς Βρετανία, Ρωσία, Γαλλία και Αυστροουγγαρία, βρήκαν έναν μηχανισμό συνεννόησης. Η Ευρώπη έχει ανάγκη από ειλικρινείς διαμεσολαβητές εκτός αυτής, προκειμένου να παρεμβαίνουν όταν η ανισορροπία ισχύος απειλεί την ειρήνη και την ασφάλεια της Γηραιάς Ηπείρου. Για την Ευρώπη, ο μη ασταθής πολυπολισμός αποτρέπει την εμφάνιση αναθεωρητικών τάσεων οι οποίες έφεραν καταστροφή στην Γηραιά Ήπειρο. Η Ευρώπη των ″πολλών ταχυτήτων” πρέπει να γίνει Ευρώπη των ”πολλών υποπεριφερειών” αν θέλει να επιβιώσει, εξασφαλίζοντας μια αποκέντρωση από τις Βρυξέλλες και μια σχετική ελευθερία στα κράτη-μέλη της των οποίων οι λαοί δείχνουν με κάθε τρόπο (υγιή και ακραίο) πως δεν επιθυμούν τη σημερινή της δομή.
*Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Νοτιοανατολικής Ευρώπης – Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων
*Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Νοτιοανατολικής Ευρώπης – Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων
Δημοσίευση σχολίου