Η υπό εξέλιξη εξεργέσεις της «Αραβικής Άνοιξης» έχουν ανακατέψει πλήρως την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, δείχνοντας πολύ γρήγορα τα όρια των νεο-οθωμανικών της φιλοδοξιών περί στρατηγικού βάθους στο πολύπλοκο τερραίν της Μέσης Ανατολής. Η απόφαση του Ισραήλ να μην συμμορφωθεί με το τουρκικό τελεσίγραφο οδήγησε την Άγκυρα να εφαρμόσει το «Σχέδιο Β»: Η Τουρκία αποφάσισε να απελάσει τον πρέσβη του Ισραήλ στην Άγκυρα, να υποβαθμίσει τις διπλωματικές σχέσεις στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο, να παγώσει όλες τις στρατιωτικές συμφωνίες, να σταματήσει το εμπόριο μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, να συμπεριφέρεται με περιφονητικό τρόπο δημόσια απέναντι στους υπηκόους του Ισραήλ.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου δήλωσε ότι η κυβέρνησή του θα προσφέρει πλέον πλήρη υποστήριξη στις οικογένειες αυτών που σκοτώθηκαν κατά την επιχείρηση των ακτιβιστών του στολίσκου προς τη Γάζα και θα ασκήσει ποινική δίωξη έναντι οποιουδήποτε ισραηλινού στρατιωτικού ή μέλους της κυβέρνησης του Ισραήλ, που ευθύνεται για το θάνατο των τούρκων ακτιβιστών.
Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Αμπντουλάχ Γκιούλ, καταδίκασε έντονα την έκθεση του ΟΗΕ, επειδή θεωρεί το ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας από το Ισραήλ «νόμιμο μέτρο ασφαλείας» και αναφέρει ότι η Τουρκία θα μπορούσε να είχε κάνει περισσότερα για να αποτρέψει τους τούρκους συμμετέχοντες στον στολίσκο από τις πράξεις τους. Ο Γκιούλ θεωρεί την έκθεση «άκυρη» και απειλεί: «Η Τουρκία, ως η πιο ισχυρή χώρα της περιοχής, όχι μόνο θα προστατεύσει τα δικαιώματά της, αλλά και όλων εκείνων των ανθρώπων που έχουν ανάγκη».
Ο Νταβούτογλου δήλωσε ότι « η Τουρκία θα λάβει μέτρα για την εξασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των θαλάσσιων μεταφορών στην ανατολική Μεσόγειο». Στην περιοχή βρίσκονται μεγάλα τμήματα της κυπριακής και ισραηλινής ΑΟΖ.
Μέχρι πριν την πρώτη εξέργεση στη Τυνησία, η τουρκική εξωτερική πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων» με όλους τους γείτονές της, μια «γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης», φαίνονταν επιτυχής.
Η άγρια δημόσια επίθεση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατά του Σιμόν Πέρες στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός τον Ιανουάριο του 2009, χαρακτηρίστηκε από πολλούς παρατηρητές ως μέτρο «εσωτερικής κατανάλωσης» λόγω των επικείμενων εκλογών στην Τουρκία. Τον Μαΐο του 2010 ο στολίσκος των ακτιβιστών, με την ενεργή συμμετοχή της τουρκικής ισλαμικής οργάνωσης ΙΗΗ, έφερε τον Ερντογάν και την θέση της Τουρκίας στον αραβικό κόσμο, στην κορυφή.
Η επακόλουθη κρίση με το Ισραήλ, παράλληλα με τις εξεργέσεις της «Αραβικής Άνοιξης» σηματοδότησε και την έναρξη της αποτυχίας της πολιτικής αυτής. Η τουρκική στάση από δω και πέρα θα κρίνει το μέγεθος της αποτυχίας.
Η προσπάθεια της τουρκικής κυβέρνησης να μεσολαβήσει για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Συρίας, έχει έτσι και αλλιώς ξεθωριάσει. Η υπερβολική υποστήριξη στη Χαμάς την οδήγησε στις παγωμένες σχέσεις με το τότε καθεστώς του Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, ακόμα και με την Παλαιστινιακή Αρχή. Η Τουρκία εμφανίζεται όλο και περισσότερο ως μια πιθανή ισλαμική απειλή, χωρίς όμως να έχει διακόψει τους δεσμούς της με τη Δύση και το ΝΑΤΟ. Σε έναν τακτικό ελιγμό, ανακοίνωσε παράλληλα με το «Σχέδιο Β» κατά του Ισραήλ και της Κύπρου, ότι συμφωνεί με την εγκατάσταση στην επικράτειά της μέρους του στρατιωτικού εξοπλισμού της αντιπυραυλικής ασπίδας του ΝΑΤΟ - με απώτερο στόχο να εκτοπίσει το Ισραήλ από τα σχέδια της Συμμαχίας.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η κυβέρνηση του κόμματος ΑΚΡ έχει βελτιώσει πάρα πολύ τις πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με το Ιράν και τη Συρία. Τον Απρίλιο του 2009, η Τουρκία και η Συρία πραγματοποίησαν μια άνευ προηγουμένου, τριήμερη κοινή στρατιωτική άσκηση στα σύνορά τους και υπόγραψαν μια επιστολή για τη συνεργασία στον τομέα της άμυνας.
Τις πρώτες ημέρες της εξέγερσης στο Κάιρο, ο Ερντογάν συντονίζονταν ακόμη με το δικτάτορα της Συρίας Μπασάρ Άσαντ σε μια σειρά προσπαθειών «όσον αφορά την αναταραχή στην Αίγυπτο».
Εβδομάδες αργότερα, η αιματηρή καταστολή της εξέγερσης του συριακού λαού, ανάγκασε τον Ερντογάν να δώσει καταφύγιο στην συριακή αντιπολίτευση και να προειδοποιήσει τον παλιό του φίλο ότι «όσοι χτίζουν την ευτυχία στο δεσποτισμό θα πνιγούν στο αίμα που χύνουν».
Στο Συμβούλιο Ασφαλείας Τουρκίας συζητήθηκε τον τελευταίο καιρό η δυνατότητα δημιουργίας μιας «ουδέτερης ζώνης» κατά μήκος των συριακών συνόρων, πρώτα στη «νεκρή ζώνη» μεταξύ της Συρίας και της Τουρκίας, και να επεκταθεί περαιτέρω σε συριακό έδαφος, αν χρειαστεί.
Οι δεσμοί της Άγκυρας με το Ιράν έχουν επίσης βελτιωθεί κάτω από το ΑΚΡ. Η Τουρκία έχει υπερασπιστεί ανοιχτά τις προσπάθειες πυρηνικοποίησης του Ιράν, ευλεπιστώντας ότι μια πιαθνή θετική κατάληξη, θα έχει θετικά αποτελέσματα και για τις δικές της πυρηνικές φιλοδογίες.
Το Ιράν υποστήριξε έμμεσα μια μυστική στρατιωτική άσκηση μεταξύ των πολεμικών αεροποριών της Τουρκίας και της Κίνας, που πραγματοποιήθηκε στην Τουρκία τον Σεπτέμβριο του 2010. Κινεζικά μαχητικά αεροσκάφη SU-27 που απογειώθηκαν από τις βάσεις στην Κίνα και ανεφοδιάστηκαν στο Ιράν, πάγωσαν πολλούς στην Ουάσιγκτον.
Δεδομένου ότι η τουρκική κυβέρνηση κινείται πλέον ενάντια στο καθεστώς Άσαντ, η Τεχεράνη που έχει ειδικούς δεσμούς με τη Συρία, έχει σταματήσει τη συνεργασία των υπηρεσιών πληροφοριών με την Τουρκία στον πόλεμο κατά των Κούρδων ανταρτών στο Ιράκ, και απείλησε ακόμη και να μην παρεμβαίνει καθόλου σε υποθέσεις της Συρίας. Το Ιράν ήταν επίσης δυσαρεστημένο με την υποστήριξη της Τουρκίας του καθεστώτος του Μπαχρέιν, κατά την εξέγερση των σιιτών της περιοχής.
Η Τουρκία αντιτάχθηκε στους αντάρτες στη Λιβύη κατά την έναρξη της εξέγερσης στη Βεγγάζη και στην επέμβαση του ΝΑΤΟ, αλλά τελικά ήταν μία από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν το νέο καθεστώς στη Λιβύη.
Όταν η Κύπρος αποφάσισε να προχωρήσει σε γεωτρήσεις φυσικού αερίου στα ανοικτά των νότιων ακτών της, προγραμματισμένες για τον Οκτώβριο του 2011, αφού πρώτα ήρθε το 2010 σε συμφωνία με το Ισραήλ για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο χωρών, η Τουρκία άρχισε να αντιτίθεται. Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν έχει ανακοινώσει στα Ηνωμένα Έθνη ότι η χώρα του δεν είναι πλέον διατεθειμένη να δεχθεί τις παραχωρήσεις που έχουν συμφωνηθεί για να βοηθήσει στην επανένωση της Κύπρου, σύμφωνα με σχέδιο του ΟΗΕ το 2004. Η τουρκική πλευρά δεν θα δεχθεί τίποτα λιγότερο από την αναγνώριση της λύσης των δύο κρατών στο νησί.
Ως ένα βραβείο παρηγοριάς, για να επιδείξει η Άγκυρα έναν ακόμη μεγάλο πολιτικό και οικονομικό ρόλο στην Αφρική, και να αυξήσει την προβολής της Τουρκίας ακόμη περισσότερο, ο Ερντογάν επισκέφθηκε πρόσφατα τη Σομαλία, τη χώρα που έχει πληγεί περισσότερο από την παρατεταμένη ξηρασία στο Κέρας της Αφρικής.
Ανακοίνωσε ότι η Τουρκία προσφέρει 137 εκατομμύρια δολάρια για τη Σομαλία, και υποσχέθηκε ότι θα ανοίξει μια πρεσβεία, θα κατασκευάσει δρόμους και θα ανοίξει περισσότερα σχολεία και νοσοκομεία. Ο Ερντογάν υποσχέθηκε επίσης να βοηθήσει στη διευθέτηση της εσωτερικής διένεξης της Σομαλίας, με την ισλαμική πολιτοφυλακή Shabab να αποτελέσει μέρος της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας έχει απειλήσει να προωθήσει πιο ενεργά το αίτημα της Παλαιστινιακής Αρχής για την αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους στην επόμενη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.
Φαίνεται ότι η κυβέρνηση Ερντογάν πάσχει απο πλήρη αμνησία στο δικό της μεγάλο πρόβλημα, το κουρδικό ζήτημα. Ο πιο άμεσος αντίκτυπος της αναγνώρισης του παλαιστινιακού κράτους στον ΟΗΕ θα μπορούσε να είναι οι Κούρδοι, στην Τουρκία, τη Συρία και το Ιράκ. Η κυβέρνηση του ΑΚΡ δεν έχει λύσει, όπως είχε υποσχεθεί, το κουρδικό πρόβλημα και αφού κέρδισε τον Ιούνιο του 2011 τις εκλογές, βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα αυξανόμενο κουρδικό αντάρτικο στην Τουρκία. Η φιλοκυβερνητική τουρκική εφημερίδα Zaman αναφέρει ότι η Τουρκία είναι να στήσει μια «μετωπική λειτουργική φρουρά» μέσα στο βόρειο Ιράκ, όπου μέχρι σήμερα διατηρεί μία χαμηλών τόνων παρουσία των υπηρεσιών πληροφόρησης για την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων των Κούρδων.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράκ Χοσιάρ Ζεμπαρί κατήγγειλε τους βομβαρδισμούς των κουρδικών περιοχών στο βόρειο Ιράκ. Για τελευταία φορά αναφέρθηκε ότι μόλις χθές τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη βοβμάρδισαν και πάλι στόχους στο Ιράκ. Η οργάνωση Human Rights Watch αναφέρει σε ανακοίνωσή της ότι πολλές από τις στοχευμένες περιοχές ήταν καθαρά πολιτικές και τα περισσότερα από τα θύματα ήταν άμαχοι.
Η «μηδενικών προβλημάτων» πολιτική της Τουρκίας βρίσκεται σε κρίσμο πέρασμα σε μια στρατηγική «σε όλα τα αζιμούθια εχθρότητα», γράφει ο Ely Karmon στην Jerusalem Post. Αραβικά πρακτορεία ειδήσεων αναφέρουν ότι ο Ερντογάν, κατά την επικείμενη επίσκεψή του στην Αίγυπτο, σκοπεύει να περάσει στην αποκλεισμένη ζώνη των Παλαιστινίων στη Γάζα - μέσω Αιγύπτου. Όσο και να το θέλει η Άγκυρα να αφήσει και τη δική της σφραγίδα στις αραβικές εξεργέσεις, άλλο τόσο η παταγώδης αποτυχία της. Το στρατηγικό βάθος του Νταβούτουγλου τείνει να παραμορφωθεί σε χάσμα στρατηγικής
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου