Από την οπτική του Ιράν, η στήριξη της σταθερότητας στο Αφγανιστάν δεν είναι θέμα ιδεολογίας, αλλά στρατηγικής επιβίωσης.
Τις προηγούμενες μέρες το Ιράν φιλοξένησε μια σημαντική περιφερειακή συνάντηση για το Αφγανιστάν, στην οποία συμμετείχαν αντιπροσωπείες των γειτονικών χωρών—Ιράν, Πακιστάν, Κίνα, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, καθώς και η Ρωσία.Η κυβέρνηση του Αφγανιστάν επέλεξε να μην συμμετάσχει, επικαλούμενη δικούς της λόγους, αφήνοντας τους περιφερειακούς παίκτες να διαμορφώσουν τη συζήτηση για την ασφάλεια και την πολιτική σταθερότητα της χώρας.
Στις δηλώσεις του, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν τόνισε ότι η σταθερότητα στο Αφγανιστάν αποτελεί αναγκαιότητα για την περιφερειακή ασφάλεια, ενώ η κοινή ανακοίνωση του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών υπογράμμισε τη σημασία της ενίσχυσης αυτής της σταθερότητας.
Η κατάρρευση της κυβέρνησης του Αφγανιστάν τον Αύγουστο του 2021 και η ανάδειξη της νέας κυβέρνησης στην Καμπούλ προκάλεσαν ανησυχίες για περαιτέρω επιδείνωση της ασφάλειας.
Οι φόβοι για ένα δεύτερο εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στους Ταλιμπάν και την πρώην Βόρεια Συμμαχία ήταν διάχυτοι, όμως το νέο καθεστώς κατόρθωσε να ελέγξει γρήγορα τη χώρα και να αποτρέψει την κλιμάκωση μιας μεγάλης εσωτερικής σύγκρουσης.
Κατά τη δεκαετία του 1990, οι έντονες μάχες ανάμεσα στους Ταλιμπάν (Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν) και τη Βόρεια Συμμαχία υπήρξαν καταστροφικές.
Η Βόρεια Συμμαχία, που πλέον έχει επανεμφανιστεί ως Εθνικό Μέτωπο Αντίστασης υπό τον Ahmad Massoud, δεν έχει σημαντική παρουσία σήμερα, ενώ επιδιώκει να ανακτήσει τον έλεγχο από τους Ταλιμπάν.
Ιράν και Ταλιμπάν - Μία σχέση που άλλαξε
Η σχέση Ιράν–Ταλιμπάν έχει διαμορφωθεί ιστορικά από περιόδους έντασης και συνεργασίας.
Στη δεκαετία του 1990, το Ιράν υποστήριζε την αδύναμη και διαιρεμένη κυβέρνηση των Mujahideen υπό τον Burhanuddin Rabbani και τον Ahmad Shah Massoud ενώ συνδεόταν στενά με τις σιιτικές κοινότητες του Αφγανιστάν.
Οι Ταλιμπάν, που υποστήριζαν ότι απελευθερώνουν τη χώρα από διαφθορά και χάος, θεωρούνταν αρχικά από το Ιράν με βαθύ σκεπτικισμό.
Η δολοφονία Ιρανών διπλωματών στη βόρεια επαρχία Balkh οδήγησε σε σοβαρή επιδείνωση των σχέσεων.
Η αμερικανική εισβολή του 2001 προκάλεσε έναν νέο γύρο συνεργασίας μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ, με τη Μόσχα να μην αντιτίθεται στην εγκαθίδρυση της νέας κυβέρνησης στην Καμπούλ.
Ωστόσο, η επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ–Ιράν και η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ οδήγησαν το Ιράν να υποστηρίζει σταθερά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων.
Σταδιακά, το Ιράν ανέπτυξε επαφές και με τους Ταλιμπάν, φιλοξενώντας διαπραγματεύσεις και συμμετέχοντας σε διπλωματικές συζητήσεις πριν από την αμερικανική αποχώρηση.
Το 2021, η αποχώρηση των ΗΠΑ χαρακτηρίστηκε από το Ιράν ως στρατιωτική αποτυχία για την Ουάσινγκτον και ως ευκαιρία για μακροπρόθεσμη ειρήνη.
Από τότε, οι σχέσεις Ιράν – Ισλαμικού Εμιράτου παραμένουν θετικές, με σταδιακή ανάπτυξη πολιτικής και οικονομικής συνεργασίας.
Παράλληλα, το Ιράν έχει περιορίσει την υποστήριξη στην Εθνική Αντίσταση, διατηρώντας μόνο περιορισμένες επαφές, καθώς η κατάσταση στο έδαφος δείχνει σαφή κυριαρχία της νέας κυβέρνησης.
Γιατί το Ιράν υποστηρίζει τη σταθερότητα στο Αφγανιστάν
Η στρατηγική του Ιράν δεν είναι ιδεολογική, αλλά πρακτική και καθορίζεται από τέσσερις κύριους παράγοντες:
1. Η απειλή του ISIS-Khorasan: Το ISIS εμφανίστηκε στο Αφγανιστάν το 2014 και διεξήγαγε πολλαπλές επιθέσεις.
Η νέα κυβέρνηση του 2021 κατόρθωσε να μειώσει δραστικά την παρουσία του.
Το Ιράν θεωρεί τη σταθερή στάση του Αφγανιστάν έναν κρίσιμο παράγοντα για την προστασία της δικής του ασφάλειας.
Μια αφγανική αστάθεια και η παρουσία του ISIS θα αποτελούσαν άμεση απειλή για το Ιράν.
2. Προσφυγικό ζήτημα: Το Ιράν φιλοξενεί εκατομμύρια Αφγανούς πρόσφυγες.
Η ανανεωμένη αστάθεια στο Αφγανιστάν θα μπορούσε να προκαλέσει νέο κύμα προσφύγων, επιβαρύνοντας οικονομικά και κοινωνικά το Ιράν.
Οι προσπάθειες για περιορισμό της μετανάστευσης μέσω φραγμάτων και επιστροφών συνδέονται άμεσα με τη σταθερότητα της χώρας.
3. Αφγανική αγορά: Το Αφγανιστάν, λόγω πολέμου και περιορισμένης ανάπτυξης, αποτελεί σημαντική αγορά για το Ιράν, ιδιαίτερα σε περιόδους δυτικών κυρώσεων.
Το 2024, οι εξαγωγές του Ιράν προς το Αφγανιστάν ανήλθαν σε περίπου 3,143 δισ. δολάρια, ενώ η πρόσβαση σε αυτή την αγορά αποτελεί κρίσιμο οικονομικό μοχλό.
Ασταθές Αφγανιστάν θα απειλούσε εμπορικά συμφέροντα και θα επιβάρυνε περαιτέρω την οικονομία.
4. Ζήτημα νερού: Οι κοινές υδάτινες πηγές αποτελούν ευαίσθητο θέμα.
Η σταθερότητα και η τήρηση των συμφωνιών από τις αφγανικές αρχές εξασφαλίζει τα συμφέροντα του Ιράν, αποτρέποντας ενδεχόμενη ενεργειακή και υδρευτική κρίση.
Πρακτική στρατηγική υψηλής ευφυΐας
Από την οπτική του Ιράν, η στήριξη της σταθερότητας στο Αφγανιστάν δεν είναι θέμα ιδεολογίας, αλλά στρατηγικής επιβίωσης.
Η σταθερότητα διασφαλίζει την ασφάλεια κατά του ISIS, περιορίζει προσφυγικές ροές, διασφαλίζει πρόσβαση στην αφγανική αγορά και προστατεύει τα υδάτινα συμφέροντα.
Η διατήρηση θετικών σχέσεων με το Ισλαμικό Εμιράτο, παρά την μη επίσημη αναγνώριση, αποτελεί ένα παράδειγμα ρεαλιστικής, προσαρμοσμένης πολιτικής που προτεραιοποιεί τη σταθερότητα και την ασφάλεια πάνω από ιδεολογικές συγκρούσεις.
Συνολικά, η στρατηγική του Ιράν απέναντι στο Αφγανιστάν υπογραμμίζει ότι σε μια περιοχή γεμάτη συγκρούσεις, η ρεαλιστική προσέγγιση και η συνεργασία με τους επί τόπου φορείς εξουσίας μπορούν να αποφέρουν οφέλη όχι μόνο για την εθνική ασφάλεια, αλλά και για τη σταθερότητα ολόκληρης της περιφέρειας.
Η Ρωσία ως διαμεσολαβητής
Η Ρωσία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην αποκατάσταση και ενίσχυση των σχέσεων Ιράν–Αφγανιστάν, αξιοποιώντας την εμπειρία και την επιρροή της στην Κεντρική Ασία για να προωθήσει μια πιο σταθερή και συνεργατική περιφερειακή πολιτική.
Η Μόσχα, ανησυχώντας για την αυξανόμενη αστάθεια στην περιοχή και την πιθανή εξάπλωση εξτρεμιστικών ομάδων όπως το ISIS-Khorasan, επιδίωξε να λειτουργήσει ως διαμεσολαβητής μεταξύ Τεχεράνης και Καμπούλ.
Από το 2021 και μετά, η Ρωσία φιλοξένησε και υποστήριξε πολυμερείς συναντήσεις και φόρουμ στα οποία συμμετείχαν η Τεχεράνη, η Καμπούλ, καθώς και άλλες χώρες της Κεντρικής Ασίας, προκειμένου να διασφαλιστεί η ειρηνική συνύπαρξη και η συνεργασία σε κρίσιμα ζητήματα όπως η ασφάλεια των συνόρων, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και η διαχείριση μεταναστευτικών ροών.
Η ρωσική διπλωματία ανέδειξε δύο βασικούς άξονες: πρώτον, την ανάγκη για πολιτικό διάλογο και σταδιακή προσέγγιση ανάμεσα στο Ιράν και το Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν, και δεύτερον, την ενίσχυση οικονομικών και εμπορικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών.
Μέσω της Μόσχας, η Τεχεράνη και η Καμπούλ κατάφεραν να υπερβούν παλαιές αμφιβολίες και να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο συνεργασίας που ανταποκρίνεται τόσο στις περιφερειακές προκλήσεις όσο και στις εθνικές στρατηγικές τους επιδιώξεις.
Η ρωσική παρέμβαση ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη στο να διασφαλίσει ότι η νέα κυβέρνηση του Αφγανιστάν αντιμετωπίζεται ως πρακτικός εταίρος, παρά την έλλειψη πλήρους διεθνούς αναγνώρισης.
Η Μόσχα χρησιμοποίησε τη θέση της ως περιφερειακής υπερδύναμης για να καθησυχάσει την Τεχεράνη ότι η συνεργασία με τους Ταλιμπάν δεν θα διακινδύνευε τα συμφέροντα του Ιράν.
Συνολικά, η Ρωσία επέδειξε ρεαλιστική και στρατηγική διπλωματία, όχι μόνο για να ενισχύσει τις σχέσεις Ιράν–Αφγανιστάν, αλλά και για να προωθήσει την ευρύτερη περιφερειακή σταθερότητα, περιορίζοντας τη δυτική επιρροή και αποτρέποντας την εξάπλωση εξτρεμιστικών απειλών που θα μπορούσαν να επηρεάσουν άμεσα τόσο τη Ρωσία όσο και τους περιφερειακούς εταίρους της.
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου
Δημοσίευση σχολίου