Μεσαίες δυνάμεις: Αναδύονται ισχυρότερες, αλλάζουν τους συσχετισμούς – Η πρόκληση για την Ελλάδα.

Γιώργος Σκαφιδάς
Υπάρχουν δυνάμεις που συμπρωταγωνιστούν μεν στις διεθνείς εξελίξεις αλλά με τον τρόπο τους, χωρίς να παίρνουν πάντοτε σαφώς θέση στο πλευρό του ενός ή του άλλου, παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα από έναν φράκτη περιορισμένης επαμφοτερίζουσας συμμετοχής και ήπιων ή αναστρέψιμων δεσμεύσεων.

Άλλοι τοποθετούν αυτές τις δυνάμεις στον επονομαζόμενο παγκόσμιο νότο, τον άλλοτε καλούμενο τρίτο κόσμο, και άλλοι στα διάδοχα σχήματα και στις μετεξελίξεις του κινήματος των αδεσμεύτων, σε ομάδες όπως είναι η G-77 («η μεγαλύτερη διακυβερνητική ομάδα αναπτυσσόμενων χωρών στα Ηνωμένα Έθνη») και η BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) η οποία μεγαλώνει πια με την είσοδο νέων μελών (Αίγυπτος, Αιθιοπία, Ιράν, ΗΑΕ).

Το περιοδικό Foreign Affairs είχε αφιερώσει ολόκληρο τεύχος σε αυτόν τον «αδέσμευτο» κόσμο το 2023 (“The Nonaligned World” Μάιος/Ιούνιος 2023).

«Οι μεσαίες δυνάμεις αναδιαμορφώνουν τη γεωπολιτική», έγραφε στους Financial Times ο Βούλγαρος πολιτικός επιστήμων Ιβάν Κράστεφ λίγους μήνες νωρίτερα, τον Νοέμβριο του 2022, με το βλέμμα στραμμένο σε «περιφερειακά ισχυρές χώρες όπως η Τουρκία που θέλουν να είναι στο τραπέζι (σ.σ. των διαπραγματεύσεων) και όχι στο μενού». «Οι ανασφάλειες αυτών των μεσαίων δυνάμεων διαμορφώνουν το αναδυόμενο γεωπολιτικό τοπίο […] Ο ακτιβισμός τους είναι το νέο κανονικό, το σήμα κατατεθέν της αναδυόμενης διεθνούς τάξης», σημείωνε ο Κράστεφ.

Σύμφωνα με τον Κλιφ Κάπτσαν, πρόεδρο του Eurasia Group, υπάρχουν πια έξι αμφίρροπες ή αμφιταλαντευόμενες δυνάμεις (“swing states”) που «θα κρίνουν το μέλλον της γεωπολιτικής».

Αυτές είναι η Βραζιλία, η Ινδία, η Ινδονησία, η Σαουδική Αραβία, η Νότια Αφρική και η Τουρκία.

Σύμφωνα με τον Κάπτσαν, οι εν λόγω χώρες, όλες τους μέλη της G20, έχουν σήμερα περισσότερη δύναμη (και διαπραγματευτική ισχύ) από ό,τι κατά οιαδήποτε άλλη περίοδο στο παρελθόν. Κι αυτό, για μια σειρά από λόγους: Ο οξυνόμενος σινοαμερικανικός διπολισμός, η αποπαγκοσμιοποίηση και οι τάσεις περιφερειοποίησης/περιφερισμού, οι τεχνολογικές εξελίξεις που δεν προϋποθέτουν πια τεράστια μεγέθη προκειμένου να είναι επιτυχείς και αποτελεσματικές (βλ. drones, loitering munitions), η αναδιάταξη/μετατόπιση των γραμμών εφοδιασμού (near-shoring, friend-shoring) που έρχεται σε μεγάλο βαθμό ως απόρροια του σινοαμερικανικού ανταγωνισμού, η προωθούμενη σταδιακή απανθρακοποίησης της παγκόσμιας οικονομίας που απαλλάσσει από παλαιότερες δεσμεύσεις δημιουργώντας νέες ευκαιρίες, και η μεταψυχροπολεμική αποϊδεολογικοποίηση της γεωπολιτικής που ευνοεί τις πιο συναλλακτικές (transactional) προσεγγίσεις… είναι όλοι παράγοντες που, μεμονωμένα και κατά περίπτωση αλλά και εν συνόλω, δίνουν πια μεγαλύτερη ισχύ αλλά και μεγαλύτερα περιθώρια κινήσεων στις καλούμενες μεσαίες δυνάμεις.

Με βάση τη συγκεκριμένη ανάλυση, ο Κλιφ Κάπτσαν του Eurasia Group καλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες να εστιάσουν το ενδιαφέρον τους στις προαναφερθείσες έξι swing states, πράγμα το οποίο βέβαια ήδη γίνεται σε έναν βαθμό απέναντι σε χώρες όπως η Ινδία (που έχει ενταχθεί στο τετραμερές σχήμα στρατηγικού Διαλόγου για την Ασφάλεια QUAD μαζί με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Αυστραλία), η Σαουδική Αραβία και η νατοϊκή Τουρκία.

Από εκεί και πέρα ωστόσο, στα καθ’ ημάς, το ερώτημα είναι πώς θα πρέπει να πορευθούν και άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα, μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο αναδυόμενων αναδιατάξεων. Αρκούν, άραγε, οι συμμετοχές σε Ευρωπαϊκή Ένωση/ΝΑΤΟ και ο στρατηγικός διάλογος με τις ΗΠΑ για να είμαστε «καλυμμένοι»; Κι αν η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι «όχι», τότε τι άλλο θα έπρεπε να γίνει και προς ποια κατεύθυνση; Τι απέγιναν, άραγε, εκείνα τα ολιγομερή σχήματα συνεργασίας που προωθούνταν τα περασμένα χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο; Γιατί δεν ακούγονται πια; Μήπως θα έπρεπε η Ελλάδα να αρχίσει να βρίσκει και άλλα σημεία αναφοράς στη διεθνή σκηνή, πέρα από την -αναπόφευκτη αλλά και επί σειρά ετών «μονοθεματική» συνάμα για την ελληνική εξωτερική πολιτική- αντιμετώπιση του τουρκικού αναθεωρητισμού;

«Ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών», συνήθιζε να λέει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με το βλέμμα στραμμένο κυρίως στις αναθεωρητικές διαθέσεις αποκατάστασης του (νεο)οθωμανικού παρελθόντος. Η φράση εκείνη, ωστόσο, έχει σημαντική δόση αλήθειας, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για χώρες όπως η Ινδία…

πηγή


Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.